Iroq isyonchilari

Iroq isyonchilari (shuningdek, isyonchilar, partizanlar va jangarilar deb ham atalishadi) - 2003-2011-yillardagi Iroq urushi paytida Iroqni bosib olgan xalqaro koalitsiya kuchlariga, shuningdek, AQSh tomonidan qo'llab-quvvatlangan fuqarolik ma'muriyati va hukumatiga qarshi chiqqan qurolli guruhlar.

2003-yilda Iroqqa bostirib kirishgach isyonning faol harakatlari boshlanadi.

Qo'zg'olonchilar g'oyaviy va moliyaviy motivlar, shu jumladan tashviqot ta'siri ostida mojarolarda qatnashgan ko'p millatli tarkibdan iborat. Qo‘zg‘olonchilar Iroq hukumatiga, bosqinchi kuchlarga va yangi tuzum tarafdorlariga qarshi turli harbiy va terroristik harakatlarni amalga oshirdi.

Taktika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mojarolar boshida qo'zg'olonchilar kichik obyektlarga yakka hujumlar uyushtirishdi, ammo 2004-yilda ular yaxshi himoyalangan baza va kolonnalarga hujumga o'tishdi. Shu bilan birga, agar ilgari harbiy yuk mashinasi ostida mina portlatib, isyonchilarni ogohlantirish uchun bir oz o'q uzgach imkon qadar tezroq tarqalishga harakat qilishgan bo'lsa, vaqt o'tishi bilan bomba portlashidan keyin ular kolonnani qo'riqlayotgan askarlarga granata va avtomatlardan o`tlar yog`dirshib so'ngra uni boshqa mashinalarga o'tkazishdi .

Bazalarga hujum qilish uchun partizanlar hududni yashirincha minalashtirishib shundan so'ng lagerga minomyot va granatadan o'q uzdishdi. Harbiylar pozitsiyalarni egallash uchun yugurishganda minalangan maydonga tushib qolishardi. Himoyachilarning bunday reydlar paytidagi yo'qotishlari ba'zan sezilarli darajada bo`lar edi. Ba'zida bomba o'rnatilgan mashina ham hujumlar uchun ishlatilgan. Snayperlar ham qatnashgan^[1].

Biroq, qo'zg'olonchilar nafaqat jangovar dushman kuchlariga hujum qilishdi, balki terroristik harakatlarni ham amalga oshirdilar ^[1]. Bomba o'rnatilgan mashinalarning portlashlari, masjidlarga qilingan hujumlar, qattiq talablar qo`yish uchun yoki sheriklarini asirlikdan ozod qilish uchun garovga olish holatlari shular jumlasidan. Shu bilan birga, isyonchilar ba'zan butun shahar va qishloqlar ustidan nazorat o'rnatish va "partizan zonalari" - jangarilar nazorati ostidagi hududlarni yaratish uchun qurolli hujumlar uyushtirdilar. Bunday hududning eng kattasi mamlakat g'arbidagi Al-Anbar provinsiyasi bo'lib, 2006-yil kuzining boshida bosqinchi kuchlar tomonidan ham, Iroqning yangi hukumati tomonidan ham nazorat qilinmayotgan edi^[2].

Tarkibi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shia jangarilari : Mahdi armiyasi, Hizbulloh, Kataib Hizbulloh, Asaib Ahl al-Haqq .
Sunniy jangchilar :
- Baʼschilar Saddam Husayn tarafdorlari bo'lib, uning mafkurasi o'ziga xos panarabizmdir . ( Региональные отделения партии Баас^(ingl.)oʻzb. ), Naqshbandiya ordeni xalq armiyasi, Аль-Авда^(belor.)oʻzb. ), qisman Iroqdagi Islom armiyasi, Jihod va ozodlik oliy qoʻmondonligi, soʻfiylarning muhim qismi)
  - Sotsialistik inqilobchilar.
- So'fiy islomchilar . ( Iroqdagi Islom armiyasi, Naqshbandiya ordeni xalq armiyasi, Ansor sunna jamoati )
- Iroq millatchilari o'z taqdirini o'zi belgilashning Iroq versiyasi tarafdorlari. Ular mamlakatning, jumladan Quvayt va Xuzistonning hududiy yaxlitligini himoya qiladi. (Baʼs, Хамас Ирака^(ingl.)oʻzb., Революционная бригада 1920^(ingl.)oʻzb. ) )
- Salafiy islomchilar va vahhobiylik harakati tarafdorlari. ( Iroq Islom Davlati, Ansor al-Islom, Iroqda Al-Qoida, Jaysh at-Toif al-Mansura )
Ko'pincha Al-Qoida bilan aloqador bo'lgan xorijiy islomchi ko'ngillilar/yollanma askarlar .

Chet elliklar[tahrir | manbasini tahrirlash]

2006-yili Iroqda harakatlanayotgan qo`zg`olonchilar soni 15-20 mingni tashkil qilardi, ulardan 700-2000 nafari chet elliklar edi (asosan Jazoir, Suriya, Sudan, Misr va Saudiya Arabistoni kabi davlatlardan).

Britaniya razvedkasi MI5 rahbari Элизы Мэннингем-Буллер^(ingl.)oʻzb. Bosh vazir Toni Bleyrga bergan hisobotiga ko`ra 70 dan ortiq britaniyalik harbiy xizmatchilar Iroqdagi ziddiyatli mojarolar tomoniga o`tib ketgan. Falluja mujohidlari maslahat kengashi, 2004-yil, 18-noyabrda o'z qo'mondonligi ostidagi bo'linmaga ega bo'lgan bir amerikalik zobit isyonchilar tarafiga o'tgani haqida press-reliz e'lon qildi. Biroq, yo'qotishlar haqida press-relizda aytilganidek, haqiqiy dalillar keltirilmagan ^[3].

Va shuningdek...[tahrir | manbasini tahrirlash]

Международная оккупация Ирака^(belor.)oʻzb.

Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 „С. Строкань. Багдад взорвался с шести сторон (Коммерсантъ)“. 2009-yil 15-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-iyul.
↑ „Thomas Ricks. Situation Called Dire in West Iraq (Washington Post)“. 2019-yil 18-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-iyul.
↑ „Данные повстанцев: в Эль-Фаллудже американцы потеряли 400 человек, есть перебежчики из армии США“. 2020-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-iyul.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chehob, Zaki. Iroq olovi: Insurgency ichida, IB Tauris & Co Ltd. ISBN 1-84511-110-9 .
Isyonchilar kimlar? Iroqdagi sunniy arab isyonchilari U.S. Institute of Peace^(ingl.)oʻzb. ) Maxsus hisobot, 2005 yil aprel
Rojers, Pol. Iroq va terrorga qarshi urush: o'n ikki oylik qo'zg'olon. I. B. Tauris . ISBN 1-84511-205-9 .
Hoshim, Ahmad S. Iroqdagi qo'zg'olon va qo'zg'olonga qarshi kurash . Архивная копия IB Tauris -da arxivlangan. ISBN 0-8014-4452-7 .
Enders, Devid. Bag'dod byulleteni: Amerika ishg'ol universiteti Michigan Press nashri, 2005 ISBN 0-472-11469-7
O'Konnell, Edvard. Bryus R. Pirni. Iroqdagi qo'zg'olonga qarshi kurash: 2003-2006 yillar Архивная копия / RAND ISBN 978-0-8330-4297-2 da arxivlangan.
Jürgen Todenhöfer^(ingl.)oʻzb. Nega o'ldirasiz? Iroq qarshiliklarining aytilmagan hikoyasi .

Aleksandr Viktorov. Yuzni Архивная копия ket
Kristofer Aleksandr, Charlz Kayl va Uilyam Makkallister Iroq isyonchilar harakati Commonwealth Institute^(ingl.)oʻzb. Архивная копия -da arxivlangan 2003 yil 14 noyabr
Karl Konetta " 400 kun va tashqarida: Iroq boshi berk ko'chani hal qilish strategiyasi Архивная копия ." Mudofaa muqobillari bo'yicha loyiha Архивная копия , 2005 yil 19 iyul.
Frontline: Insurgency Архивная копия PBS Frontline^(ingl.)oʻzb. -da arxivlangan 2006 yil 21 fevral
Iroq isyonkori: Iroq isyonkorligi haqidagi toʻliq matnli onlayn maqolalar va hisobotlarga havolalar Архивная копия -da arxivlangan. Mudofaa muqobillari loyihasi tomonidan tuzilgan Архивная копия , 2006 yil mart. 2006 yil 22 avgustda yangilangan.
" Iroqdagi elektron targ'ibot Архивная копия ." wadinet.de ( PDF )
Bidermann, parom. « Iroqlik isyonchi portreti Архивная копия . » Salon. 2003 yil 16 avgust, globalpolicy orqali.
« Iroqdagi qo'zg'olonni yo'q qilish 10 yilgacha davom etishi mumkin . » Middle East Online (Buyuk Britaniya). 2004 yil 23 avgust.
" Terror sirlari ", " Amerikaga o'lim: Iroqning xabar qilinmagan jangi" kitobi muallifi Rayan Mauro bilan suhbat ISBN 1-4137-7473-3
Sydney Morning Herald gazetasidagi avstraliyalik jurnalist Pol Makgeogning multimedia maqolasi
Iroqning qarshilik koʻrsatish hisobotlari 2020-yil albasrah.net saytidan Архивная копия Архивная копия .
"Iroq isyonchilari: -da kim Архивная копия ." Washington Post, 2006 yil 19 mart.
" Iroq isyonchi guruhlari Архивная копия ." GlobalSecurity.org, 2005 yil.
Global xavfsizlik: Saddamning shahidlari "Fidoyi odamlar" Fedayin Saddam Архивная копия -da arxivlangan
BBC: Abu Musab az-Zarqaviy Архивная копия
Global xavfsizlik: Jaish Ansor al-Sunna Архивная копия

[Багдад-1] 1,0 ^1,1 „С. Строкань. Багдад взорвался с шести сторон (Коммерсантъ)“. 2009-yil 15-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-iyul.

[2] „Thomas Ricks. Situation Called Dire in West Iraq (Washington Post)“. 2019-yil 18-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-iyul.

[3] „Данные повстанцев: в Эль-Фаллудже американцы потеряли 400 человек, есть перебежчики из армии США“. 2020-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-iyul.

[1]

[2]

[3]