Immuntanqislik

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Immuntanqislik, shuningdek, immunitet tanqisligi, immunitet tizimining yuqumli kasalliklar va saratonga qarshi kurashish qobiliyati buzilgan yoki umuman yo'q bo'lgan holat. Aksariyat holatlar bemorning immunitet tizimiga ta'sir qiluvchi tashqi omillar tufayli orttirilgan ("ikkilamchi"). Ushbu tashqi omillarga misollar sifatida OIV infeksiyasi va oziqlanish kabi atrof-muhit omillari kiradi[1]. Immunitet tanqisligi, shuningdek, ba'zi genetik kasalliklar/nuqsonlar tufayli ham bo'lishi mumkin.

Klinik sharoitda, steroidlarga o'xshash ba'zi dorilar tomonidan immunosupressiya salbiy ta'sir yoki davolashning mo'ljallangan maqsadi bo'lishi mumkin. Bunday foydalanishga misollar organ transplantatsiyasi jarrohligida organizm qarshiligiga qarshi chora sifatida va autoimmun kasalliklarda bo'lgani kabi immun tizimi haddan tashqari faol bo'lgan bemorlarda. Ba'zi odamlar immunitet tizimidagi ichki nuqsonlar yoki birlamchi immunitet tanqisligi bilan tug'iladi[2].

Turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Zararlangan komponent bo'yicha[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Gumoral immunitet tanqisligi (jumladan, B hujayralari yetishmovchiligi yoki disfunksiyasi), sababiga qarab alomatlar bilan, lekin odatda gipogammaglobulinemiya belgilarini (bir yoki bir nechta turdagi antitanalarning kamayishi) o'z ichiga oladi, shu jumladan takroriy yengil respirator infektsiyalar va/yoki agammaglobulinemiya ( to'liq yoki ko'p antitana ishlab chiqarish yetishmasligi) tez-tez og'ir infeksiyalarga olib keladi va ko'pincha o'limga olib keladi[3].
  • T hujayralari yetishmovchiligi ko'pincha orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi (OITS) kabi ikkilamchi kasalliklarni keltirib chiqaradi[4].
  • Granulotsitlar yetishmovchiligi, shu jumladan granulotsitlar sonining kamayishi (granulotsitopeniya yoki agar bo'lmasa, agranulotsitoz deb ataladi), masalan, neytrofil granulotsitlar (neytropeniya deb ataladi). Granulotsitlar yetishmovchiligi, shuningdek, surunkali granulomatoz kasallik kabi individual granulotsitlar funksiyasining pasayishini ham o'z ichiga oladi.
  • Aspleniya, taloq funksiyasining yo'qligi
  • Komplement tizimi yetishmovchiligi - bu komplement tizimining funksiyasi yetishmovchiligi

Birlamchi yoki ikkilamchi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Birlamchi immunitet tanqisligi va ikkilamchi immunitet tanqisligi orasidagi farqlar, mos ravishda, immuntanqislikni keltirib chiqaruvchi sabab immunitet tizimining o'zidan kelib chiqadimi yoki o'z navbatida, uni qo'llab-quvvatlovchi komponentning yetishmasligi yoki uni kamaytiruvchi tashqi omil bilan bog'liq.

Diagnostikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Immuntanqisligi bo'lgan bemorlarda o'zgaruvchan klinik fenotiplar paydo bo'lishi mumkin. Bu ko'pincha tashxisning sezilarli kechikishi va natijada bemorning kasallanishiga olib keladi[5].

Sabablari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Immuntanqisligining sababi buzilishning tabiatiga qarab o'zgaradi. Buning sababi genetik yoki noto'g'ri ovqatlanish va yomon sanitariya sharoitlari tufayli kelib chiqqan bo'lishi mumkin[6][7]. Faqat ba'zi genetik sabablarga ko'ra, aniq genlar ma'lum[8].

Davolash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mavjud davolash choralari 2 usulga bo'linadi: infeksiyalarni davolash va immunitet tizimini mustahkamlash.

Trimetoprim/sulfametoksazol yordamida pneumocystis pnevmoniyasining oldini olish immunitet tanqisligi bo'lgan bemorlarda foydali hisoblanadi[9]. 1950-yillarning boshlarida Immunoglobulin (Ig) shifokorlar tomonidan mushak ichiga inyeksiya yo'li bilan birlamchi immunitet tanqisligi bo'lgan odamlarni davolash maqsadida ishlatilgan. Ig almashtirish terapiyasi teri ostiga yoki tomir ichiga yuborilishi mumkin bo'lgan infuziyalar bo'lib, natijada Ig darajasi taxminan 3-4 hafta davomida yuqori bo'ladi, ammo bu har bir bemorda farq qiladi[10].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ "Secondary immunodeficiencies, including HIV infection". The Journal of Allergy and Clinical Immunology 125 (2 Suppl 2): S195–203. February 2010. doi:10.1016/j.jaci.2009.08.040. PMID 20042227. PMC 6151868. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6151868. 
  2. ↑ „Primary immunodeficiency“. Mayo Clinic (2020-yil 30-yanvar). Qaraldi: 2020-yil 13-may.
  3. ↑ Greenberg. „Immunodeficiency“. University of Toronto. 2013-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  4. ↑ Schwartz, Robert A (2019-10-22). Jyonouchi, Harumi. ed. "T-cell Disorders". Medscape. http://emedicine.medscape.com/article/888372-overview. 
  5. ↑ Grammatikos, Alexandros; Bright, Philip; Bhatnagar, Rahul; Johnston, Sarah (September 2020). "How to investigate a suspected immune deficiency in adults". Respiratory Medicine 171: 106100. doi:10.1016/j.rmed.2020.106100. PMID 32799060. 
  6. ↑ „Nutrition and Immunity“. The Nutrition Source. Harvard T.H. Chan School of Public Health (2020-yil may). Qaraldi: 2020-yil 8-noyabr.
  7. ↑ "Immune Dysfunction as a Cause and Consequence of Malnutrition". Trends in Immunology 37 (6): 386–398. 2016. doi:10.1016/j.it.2016.04.003. PMID 27237815. PMC 4889773. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4889773. 
  8. ↑ Charles A Janeway, Jr „Inherited immunodeficiency diseases“,. Immunobiology, 2001. 
  9. ↑ "Prophylaxis for Pneumocystis pneumonia (PCP) in non-HIV immunocompromised patients". The Cochrane Database of Systematic Reviews 10 (10): CD005590. October 2014. doi:10.1002/14651858.CD005590.pub3. PMID 25269391. PMC 6457644. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6457644. 
  10. ↑ „Immune Deficiency Foundation“. primaryimmune.org. Qaraldi: 2017-yil 17-aprel. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Immuntanqislik&oldid=3520455" dan olindi