Hamma narsani bilish

Hamma narsani bilish yoki hamma narsani bilish — bu hamma narsani cheksiz bilish qobiliyati yoki hech boʻlmaganda xarakter (shu jumladan fikrlar), his-tuygʻular, hayot, koinot va boshqalar haqida maʼlum boʻlishi mumkin boʻlgan hamma narsani bilish qobiliyati hisoblanadi.

Tavhidda hamma ilm ilohiy sifatlardan biri sifatida Allohga nisbat berilgan deyiladi. Muqaddas Kitobning Xudosi koʻpincha boshqa ismlar qatorida „Men Oʻzimman“ deb ataladi, bu ham Uning hamma narsada mavjudligi va qudratliligini anglatadi. Bu tushuncha Qur’onda ham mavjud boʻlib, u yerda Xudo Al-Olim deb ataladi. Bu „alema“ feʼlining masdar (og‘zaki ot) bo‘lib, „bilmoq“ maʼnosini bildiradi. Hinduizmda „hamma narsani biluvchi“ yoki „hamma narsani biluvchi“ (sanskr. सर्वग्य), „qodir“ yoki „hamma narsaga qodir“ (sanskr. सर्व समर्थ) va „hamma joyda mavjud“ yoki „hamma narsani qamrab oluvchi“ (sanskr. सर्व व्यपि) — ilohiylik yoki ruhiy kamolotning atributlari hisoblanadi.

Taʼrifi

Oʻrtasida farq bor:

• Oʻziga xos hamma narsani bilish — bu nimani xohlayotganingizni va nimani bilishingiz mumkinligini bilish qobiliyatidir.
• toʻliq hamma narsani bilish — bu maʼlum boʻlishi mumkin boʻlgan hamma narsaning haqiqiy bilimidir.

Biroz zamonaviy ilohiyotchilar Xudoning hamma narsani bilishi toʻliq emas, tabiatan borligini va Xudo iroda erkinligi va borligining qadr-qimmatini saqlab qolish uchun Oʻzining hamma narsani bilishini cheklashni tanlaydi, deb taʼkidlaydilar.

Qarama-qarshiliklari

Qudratlilik (cheksiz kuch) boʻladigan hamma narsani bilish qobiliyatini anglatadi.

Noteizm koʻpincha hamma narsani bilish tushunchasi oʻz-oʻzidan bir-biriga zid ekanligini daʼvo qiladi. Hammani bilish va inson iroda erkinligining uygʻunligi masalasi koʻpincha teistlar va faylasuflar tomonidan muhokama qilinadi. Ilohiy bashorat insonning iroda erkinligi bilan mos emasligi haqidagi dalil teologik fatalizm deb nomlanadi.

Umuman olganda, agar odamlar haqiqatan ham turli xil alternativalar orasidan tanlay olsalar, Xudo bu tanlov qanday boʻlishini qanday bilishini tushunish juda qiyin. Bu savolga turli xil javoblar mavjud.

Esxatologik hamma narsani bilish

• „Suvlar dengizni qoplaganidek, yer ham Robbim haqidagi bilimga toʻladi“.
• „Yomonlik yoʻq qilinadi va yovuzlik yoʻq boʻladi; Iymon gullab-yashnaydi, buzuqlik magʻlub boʻladi, haqiqat oshkor boʻladi“