Kontent qismiga oʻtish

Gonkong ommaviy axborot vositalari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Gonkong ommaviy axborot vositalari —ommaviy axborot vositalarining turli xil kommunikatsiyalaridan iborat boʻlib, ular tarkibiga televideniye, radio, kino, gazetalar, jurnallar, veb-saytlar va boshqa onlayn platformalar kiradi.

Umumiy koʻrinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gonkongda Osiyoning koʻplab yirik ommaviy axborot vositalari joylashgan va dunyodagi eng yirik kino sanoatidan biri boʻlib qolmoqda[1]. Gazeta tashkil etish boʻyicha Gonkongni koʻplab xalqaro ommaviy axborot vositalari, jumladan, Asian Wall Street Journal, Far Eastern Economic Review va The Epoch Times (Falun Gong tomonidan moliyalashtiriladi) kabi antikommunistik kelib chiqishga ega boʻlgan nashrlar ushbu davlatda nashr etilgan. Bundan tashqari, bir vaqtlar Tayvanning Kuomintang tomonidan moliyalashtirilgan koʻplab gazetalari boʻlgan. Ammo ularning barchasi yetarlicha moliyaviy yordam berilmaganligi uchun uzoq vaqt davomida nashr qilinmagan. Gonkong katolik yeparxiyasi oʻzining haftalik gazetasi Kung Kao Poni nashr etgan. AC Nielsen maʼlumotlariga koʻra, Apple Daily va Oriental Daily News eng koʻp sotiladigan ikkita gazeta boʻlib, oʻquvchilarning 60% dan ortigʻini tashkil qiladi. Ikkalasi ham Gonkong hukumatiga qarshi siyosiy pozitsiyalari, rangli taqdimotlari va shov-shuvli yangiliklar reportajlari bilan mashhur. Apple Daily demokratiya tarafdori deb hisoblansa-da, Oriental Daily Xitoy hukumati tomonidan haligacha boshqariladi. XXR hukumati uchun moʻljallangan anʼanaviy jurnallar Ta Kung Pao va Wen Wei Po Markaziy hukumat bilan aloqalar boʻlimiga tegishli hisoblanadi[2]. 2015-yil dekabr oyida Gonkongning rekord gazetasi — South China Morning Post Alibaba Group tomonidan sotib olingan va uning maqsadi Xitoydagi gazetalardek sifatli gazetani xalqaro ommaviy axborot vositalariga targʻib qilish boʻlgan[3].

Ommaviy axborot vositalari ustidan nazorat keng tarqalgan Xitoyning qolgan qismidan farqli oʻlaroq, matbuot erkinligi „Huquqlar Billi“ bilan himoyalangan[4]. Biroq, bu erkinlik 1997-yilda Gonkong ustidan suverenitet berilganidan beri pasayib ketgan. „Chegara bilmas muxbirlar“ tashkilotiga koʻra, Gonkong „haqiqiy matbuot erkinligi“dan bahramand boʻlgan va Matbuot erkinligi indeksida Osiyoda Yaponiyadan keyin ikkinchi oʻrinni egallagan. 1989-yildagi Tyananmen maydonidagi norozilik namoyishlari, Xitoy Kommunistik partiyasi (KKP) boshqaruvi va demokratiya kabi materik Xitoydagi nozik mavzular boʻyicha turli qarashlar ommaviy axborot vositalarida hamon faol muhokama qilinmoqda. Xitoyda taqiqlangan koʻplab kitoblar, masalan, 1989-yilda isteʼfoga chiqqan KKP partiyasining sobiq yetakchisi Chjao Ziyangning xotiralari Gonkongda bosma nashrlarda nashr etilishida davom etayotgan asosiy mavzu sanaladi[5].

2002-yilda Gonkongda:

  • Kundalik gazetalar: 52
    • Xitoy tilidagi gazetalar: 27
    • Ingliz tilidagi gazetalar: 3
    • Haftada 5 yoki 6 kun nashr etadigan ingliz tilidagi gazetalar: 6
    • Ikki tilli kundalik gazetalar: 5
    • Boshqa tillardagi gazetalar: 7
  • Bepul efirga uzatiladigan tijorat telekompaniyalari: 3
  • Televizion obunalar: 4
  • Mahalliy boʻlmagan teledasturlar: 12
  • Davlat radio-televideniyesi: 1
  • Tijorat radiostansiyalari: 2

Qonunlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ommaviy axborot vositalari organlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ilgari, Gonkongda ommaviy axborot vositalarini tartibga soluvchi uchta qonuniy organlar boʻlib, ular mustaqil ommaviy axborot vositalari uchun ham asoslantiruvchi boʻlgan:

  • Gonkong radioeshittirish idorasi (BA) Gonkongdagi radioeshittirishlarni litsenziyalash va radioeshittirish reglamentiga muvofiq jarimalar bilan tartibga soladi.
  • Televideniya va ko'ngilochar sohalarni litsenziyalash organi (TELA) tegishli standartlarni taʼminlash uchun televideniye va radioeshittirishlarni monitoring qilish uchun javobgardir.
  • Telekommunikatsiyalar boshqarmasi (OFCA) monopoliyaga qarshi, spektrlarni taqsimlash va telekommunikatsiya qonunchiligi boʻyicha qonun chiqaruvchi hokimiyatni qoʻllagan tartibga soluvchi agentlik.
  • Gonkong radiosi 7 ta radiokanal va 3 ta televizion kanalga ega mustaqil davlat teleradiokompaniyasi sifatida faoliyat yuritadi, shu bilan birga jamoatchilikka tarqatish uchun dasturlar ishlab chiqaradi.

2012-yilda BA, OFCA va TELA birlashtirilib, uchta oldingi tashkilotning barcha funksiyalarini birlashtirgan yangi Aloqa boshqarmasi tashkil etilgan[6].

Nodavlat notijorat tashkilotlari:

Matbuot kengashi 2000-yil iyul oyida tashkil etilgan. Kengashning maqsadi gazeta sanoatining kasbiy va axloqiy standartlarini targʻib qilish, matbuot erkinligini himoya qilish va mahalliy gazetalar ustidan jamoatchilik shikoyatlarini koʻrib chiqish boʻlgan mustaqil tashkilot hisoblangan[7].

Ommaviy axborot vositalarini tartibga solish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Matbuot va nashr erkinligi Asosiy Qonunning 27-moddasida Gonkongning mini-konstitutsiyasida mustahkamlangan va shuningdek, Asosiy Qonunning 39-moddasiga muvofiq Fuqarolik va siyosiy huquqlar toʻgʻrisidagi xalqaro pakt (FHXP) tomonidan himoyalangan.

Gonkongda „Ommaviy axborot vositalari qonuni“ degan qonun yoʻq. Buning oʻrniga, ommaviy axborot vositalari boshqa qonunlar bilan boshqariladi. Qisqacha aytganda, ommaviy axborot vositalariga bevosita daxldor 31 ta Farmon mavjud. Ulardan oltitasi quyida taʼkidlangan.

  • Mahalliy gazetalarni roʻyxatdan oʻtkazish toʻgʻrisidagi qaror (268-son): mahalliy gazetalar va axborot agentliklarini roʻyxatdan oʻtkazish va gazeta obunalarini litsenziyalashni nazarda tutadi.
  • Kitoblarni roʻyxatdan oʻtkazish toʻgʻrisidagi qaror (142-son): Gonkongda birinchi bosilgan, ishlab chiqarilgan yoki nashr etilgan kitoblarning nusxalarini roʻyxatga olish va saqlashni nazarda tutadi.
  • Telekommunikatsiyalar toʻgʻrisidagi nizom (106-son): telekommunikatsiyalar, telekommunikatsiya xizmatlari va telekommunikatsiya apparatlari va jihozlarini litsenziyalash va nazorat qilishni taʼminlash haqida.
  • Odobsiz va odobsiz maqolalarni nazorat qilish toʻgʻrisidagi qonun (390-son): asossiz materiallardan iborat yoki ularni oʻz ichiga olgan maqolalarni nazorat qiladi va tasniflaydi. Bunday maqolalar soxta ekanligini aniqlash uchun tribunallar tashkil etiladi.
  • Radioeshittirish organining qarori (391-son): Radioeshittirish organini tashkil etish va uning funksiyalarini nazarda tutadi.
  • Radioeshittirishlar toʻgʻrisidagi qaror (562-son): Kompaniyalarga radioeshittirish xizmatlarini koʻrsatish uchun litsenziya beradi va litsenzialar tomonidan radioeshittirish xizmatlarini koʻrsatishni tartibga soladi.

Qolgan qarorlar ommaviy axborot vositalarini tartibga solishga qaratilmagani uchun unchalik ahamiyatli emas. Biroq ularning ayrim qoidalari OAV faoliyatiga, shuningdek, matbuot erkinligiga taʼsir qiladi.

1986-yilda Huquqlar toʻgʻrisidagi qonun loyihasining (BORO) qabul qilinishi matbuot erkinligi yoki soʻz erkinligi kabi asosiy inson huquqlarini himoya qilishni kuchaytirgan. Bu ommaviy axborot vositalari ustidan nazoratning erkin boʻlishini cheklagan. Matbuot erkinligi tamoyilini buzuvchi qonunlarga bosqichma-bosqich oʻzgartirishlar kiritilgan. Masalan, „Jamoat tartibi toʻgʻrisida“gi qarorning yolgʻon xabarlarni chop etishni jinoyat deb hisoblaydigan 27-boʻlimi 1989-yilda bekor qilingan.

Shunga qaramay, ommaviy axborot vositalari sektorida baʼzi amaldagi qonunlar hali ham matbuot va nashr erkinligiga putur yetkazishi mumkinligi haqida xavotirlar mavjud. Masalan, Rasmiy sirlar toʻgʻrisidagi qaror (521-son) va jamoat tartibini saqlash toʻgʻrisidagi qaror (245-son)da ushbu holatlar keltirib oʻtilgan.

Ommaviy axborot vositalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gonkongdagi Markaziy xalq hukumatining aloqa idorasi tomonidan ommaviy axborot vositalarini nazorat qilish sxemasi

Televideniye[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gonkongda uchta televizion stantsiya mavjud: ViuTV, Fantastic TV va TVB . Ikkinchisi 1967-yilda ishga tushirilgan boʻlib, hududdagi birinchi bepul tijorat stansiyasi boʻlgan va hozirda hududdagi yetakchi telekanal hisoblanadi. Pullik kabel va sunʼiy yoʻldosh televideniyesi ham keng tarqalgan. Gonkongning dramasi, komediya seriallari va estrada shoulari xitoy tilida soʻzlashuvchilardan tortib dunyo boʻylab ommaviy tomoshabinlargacha yetib bordi. Koʻpgina xalqaro va pan-Osiyo teleradiokompaniyalari Gonkongda joylashgan boʻlib, News Corporation STAR TV shular jumlasidandir. Gonkongning yer usti tijorat televideniyesi tarmoqlari, Gonkongning Christian Broadcasting Network va TVB qoʻshni Guangdong va Makaoda (kabel orqali) ham koʻrish mumkin.

Biroq, Gonkongning birinchi telekanali boʻlgan Asia Televisionda soʻnggi yillarda ishlab chiqarish sifati va tomoshabinlar reytingi bosqichma-bosqich pasayib, moliyaviy qiyinchiliklarga duch kelmoqda. Uning Jiang Zeminning oʻlimi haqidagi yolgʻon xabari uning ishonchliligiga jiddiy putur yetkazgan[8]. 2015-yilning 1-aprelida Gonkong Ijroiya kengashi ATVning yer usti televideniyesi litsenziyasi uzaytirilmasligi va uning oʻrniga 2016-yilning 1-aprelida tugashi haqida xabar bergan[9]. RTHK va yangi kelgan HKTVE (Richard Lining PCCW kompaniyasiga tegishli boʻlib, u IPTV xizmatiga ham egalik qiladi. Now TV 2016-yil 2 apreldan boshlab ATV chastotalarini oʻz zimmasiga olgan. 2017-yil may oyida Fantastic Television oʻzining bepul efirga uzatilishlarini boshlagan.

Radio eshittirishlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Gonkong radiosi (RTHK) — hukumat tomonidan moliyalashtiriladi va kanton, mandarin va ingliz tillarida sakkizta tilda uzatishlar qiladi.
  • Tijorat radiosi (CR) — kanton va oʻrta toʻlqinli (AM) ingliz tilidagi AM 864 stansiyasida CR1, CR2 tarmoqlarini boshqaradi.
  • Metro Radio Gong Kong (MRHK) — Metro Showbiz, Metro Finance va ingliz tilidagi Metro Plus-ni boshqaradi.

Kitob nashriyotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sino United Publishing 1988-yilda baʼzi tarixiy nashriyot agentliklarining birlashishi natijasida tashkil etilgan boʻlib, Gonkongning eng yirik integratsiyalashgan nashriyot guruhidir. U kitob nashr qilish bozorining taxminan 80% ulushiga ega[10][11]. Bu Gonkongning eng yirik xitoy tilidagi nashriyot guruhi boʻlib, hududda 51 ta chakana savdo nuqtalariga ega[10]. U toʻliq Markaziy hukumat bilan aloqalar boʻlimiga tegishli boʻlib, Ta Kung Pao va Wen Wei Po gazetalarini qamrab olgan[11][12].

Gazetalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gonkongdagi Xitoy universiteti tomonidan oʻtkazilgan mustaqil soʻrovlarga koʻra, South China Morning Post va Ming Pao Gonkongdagi eng ishonchli gazetalar hisoblanadi[13].

Xitoy tilidagi „Headline Daily“, „Oriental Daily News“, „Apple Daily“ va „Sun Daily“ gazetalari Gonkong gazeta bozorida eng yuqori ulushlarga ega. Gongkong iqtisodiyotida eng koʻp sotiladigan moliyaviy gazeta hisoblanadi. Standart gazetasi bozor strategiyasiga ega boʻlgan bepul tabloid, eng keng tarqalgan ingliz tilidagi gazeta boʻlib, katta farq bilan boshqa gazetalarga oʻxshamaydi. Uning raqib, Gongkongning eng yaxshi gazeti boʻlgan South China Morning Post gazetasi Gongkongdagi ingliz tilida chop etiladigan gazetalar orasida eng koʻp obunachilarga ega[14]. Malayziyalik Robert Kuokning Kerry Media tomonidan sotib olinganidan beri South China Morning Post asta-sekin Xitoy tilidagi nashrga aylangan. Alibaba Group Janubiy Xitoy Morning Post-ni 1993-yildan beri egalik qilayotgan Robert Kuokdan sotib oladi deb 2015-yil 11-dekabr kuni eʼlon qilingan. Alibaba ushbu sotib olish jurnalning gʻarb tarafdorligi sababli Xitoyning tasavvurini yaxshilash istagida amalga oshirilganini aytib oʻtgan[15]. Gazetalarga qoʻshilgan eng soʻnggi HK01 gazetasi 2016-yil mart oyidan nashr etilib kelinmoqda. Gongkongda joylashgan advokatlik mediasi sifatida HK01 internet, bosma va jismoniy joy orqali interaktiv multimedia hikoya bilan muhokamalarga bagʻishlangan. Oʻquvchilar uning chuqur maʼlumotlari va dolzarb tahlillaridan foydalanib, bugungi kundagi voqealar, mahalliy hikoyalar va turmushdagi holatlardan boxabar boʻlmoqdalar.

Jurnallar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Haftalik:

Ikki haftalik:

Oylik:

Uch yillik:

  • BENCHMARK jurnali (indikator)
  • Echelon

Ommaviy axborot vositalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Onlayn ommaviy axborot vositalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Media korporatsiyalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

OAV erkinligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020 Apple Daily hibsga olishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gonkongda „Milliy xavfsizlik toʻgʻrisida“gi qonun eʼlon qilinganidan soʻng, Apple Daily egasi Jimmi Lai Gonkongga sanksiya berish uchun xorijiy davlatlarni oʻrgangan onlayn guruhga nisbatan tergov doirasida ayblanib hibsga olingan. Oʻsha kuni faol Agnes Chow NSL jinoyatlarida unga ish ochiladi. Gazeta oʻzining yopilishini 2021-yil 23-iyunda eʼlon qildi[18].

Hibsga olishlar Xitoy va HKSAR hukumati tomonidan Gonkongda matbuot erkinligini bostirish harakatlari sifatida qabul qilingan.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Hong Kong territory profile – Overview“. BBC News. 2010-yil 3-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 3-avgust.
  2. ↑ „中聯辦掌控聯合出版集團 擁三大書局兼壟斷發行 議員指涉違《基本法》“ (zh). Apple Daily (2015-yil 9-aprel). 2015-yil 8-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 4-yanvar.
  3. ↑ „Alibaba Buys HK's SCMP to Counter 'Western Bias'“. Asia Sentinel. 2015-yil 17-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 18-dekabr.
  4. ↑ „Hong Kong Bill of Rights“. 2012-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 3-avgust.
  5. ↑ Johnson. „'My Personal Vendetta': An Interview with Hong Kong Publisher Bao Pu“ (2016-yil 22-yanvar). 2016-yil 24-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 24-yanvar.
  6. ↑ „Communications Authority - Welcome Message“. www.coms-auth.hk. 2018-yil 8-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 15-dekabr.
  7. ↑ Presscouncil.org.hk „Presscouncil Webarxiv andozasida xato: |url= qiymatini tekshiring. Boʻsh..“ Hong Kong Press Council. Retrieved on 5 May 2007.
  8. ↑ Chow, Vivienne; Nip, Amy; Cheung, Tony. „Exco troubled broadcaster ATV's application to renew free-to-air licence“. South China Morning Post (2015-yil 1-aprel). 2015-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 1-aprel.
  9. ↑ Zheng, Anjie; Steger, Isabella. „Hong Kong's Oldest TV Station, ATV, to shut down“. The Wall Street Journal (2015-yil 1-aprel). 2015-yil 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 1-aprel.
  10. ↑ 10,0 10,1 Lam, Jeffie (8 March 2015). „Hong Kong book giant in censorship row after returning title“ Webarxiv andozasida xato: |url= qiymatini tekshiring. Boʻsh.. South China Morning Post.
  11. ↑ 11,0 11,1 „中聯辦掌控聯合出版集團 擁三大書局兼壟斷發行 議員指涉違《基本法》“ (zh). Apple Daily (2015-yil 9-aprel). 2015-yil 8-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 4-yanvar.
  12. ↑ Betsy Tse. „Basic Law violation seen as LOCPG tightens grip on HK publishers“. EJ Insight (2015-yil 9-aprel). 2015-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 4-yanvar.
  13. ↑ „Archived copy“. 2015-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 18-dekabr.
  14. ↑ „Alibaba Buys HK's SCMP to Counter 'Western Bias'“. Asia Sentinel. 2015-yil 17-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 18-dekabr.
  15. ↑ „Alibaba Buying South China Morning Post, Aiming to Influence Media“. The New York Times (2015-yil 12-dekabr). 2017-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-mart.
  16. ↑ Hong Kong-based anti-Communist magazines Cheng Ming and The Trend cease publication after 40 years , HKFP, 3 October 2017
  17. ↑ Lam, Jeffie (8 March 2015). „Hong Kong book giant in censorship row after returning title“ Webarxiv andozasida xato: |url= qiymatini tekshiring. Boʻsh.. South China Morning Post.
  18. ↑ Ramzy, Austin; May, Tiffany. „Apple Daily, Pro-Democracy Newspaper in Hong Kong, Says It Will Close“. The New York Times (2021-yil 23-iyun). 2021-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-iyun.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chan, Yuen-ying (2003-01-10) The English‐language media in Hong Kong 19 pp. 323–335 https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/1467-971X.00182.  

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Gonkong_ommaviy_axborot_vositalari&oldid=4320983" dan olindi