Gertsegovina Sanjagi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Location of Gertsegovina Sanjagi
Rasmiy til(lar) Usmonli turk tili
Hukumat Sanjaklik

Gertsegovina sanjagi ( turkcha: Hersek Sancağı) 1470-yilda tashkil etilgan Usmonli maʼmuriy birligi. Hudud nomi 1572-yilgacha Fochada bo'lib, u Taşlicaga (Pljevlya) ko'chirildi. Sanjak dastlab Rumeli Eyaleti tarkibiga kirgan , lekin Bosniya Eyaletidan boshqarilgan.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

15-asr[tahrir | manbasini tahrirlash]

1481-yilning noyabrida Usmonli generali Ayas Noviga hujum qildi va uni 1482-yil yanvar oyining oxirida bosib oldi[1].Sanjak 1483-1485-yillarda tashkil etilgan. 1485-yilda Novi Gertsegovina sanjagining kadiluki sifatida tashkil etilgan.

16-asr[tahrir | manbasini tahrirlash]

1572-yilda sanjak nomii Fochadan Plyevlyaga ko'chirildi. 

Banat qoʻzgʻoloniga (1594) serb pravoslav mitropolitlari Chetinyelik Rufim Njegush va Trebinyelik Visarion ( 1590–1602) yordam bergan[2]. 1596-yilda qo'zg'olonlar Usmonli Chernogoriya va Gertsegovinadagi qo'shni qabilalarga tarqaldi, ayniqsa Metropolitan Visarion ta'siri ostida edi[2]. 1596-yil boshidagi Ragusan hujjatida aytilishicha, ko'plab Gertsegovina boshliqlari metropoliten bilan birga Trebyesa monastirida yig'ilib, ular "imperator qo'shiniga 20 000 qahramonni topshirishga" qasamyod qilishgan[3]. 1596-yilda Nikshich voyvodasi Grdan va serb patriarxi Yovan Kantul (1592–1614) Usmonlilarga qarshi qoʻzgʻolonchilarni boshqargan, ammo 1597-yilda Gakko dalasida magʻlubiyatga uchragan.. Biroq, Grdan va Patriarx Jovan kelgusi yillarda Usmonlilarga qarshi qo'zg'olonlarni rejalashtirishda davom etadilar[4].

18-asr[tahrir | manbasini tahrirlash]

1737-yilda Bogich Vuchkovich va uning akalari Avstriya-Usmonli urushi (1737-39) davrida Gertsegovinada qo'zg'olon uyushtirdilar. 

19-asr[tahrir | manbasini tahrirlash]

19-asr boshlarida Bosniya Eyaleti imperiyaning eng kam rivojlangan va avtonom viloyatlaridan biri edi[5]. 1831-yilda Bosniyalik kapudan Husayn Gradashchevich avtonomiya va Bosniyada harbiy islohotlarni tugatishni talab qilib, Travnikni egallab oldi[6].Oxir-oqibat, beklar va kapudanlar o'rtasidagi raqobatdan foydalanib, oliy vazir Ali-pasha Rizvanbegovich boshchiligidagi Gertsegovina qo'shinlarini Gradashchevichdan ajratishga muvaffaq bo'ldi[6]. Qo'zg'olon bostirildi. Bu yangi tuzilma Rizvanbegovich vafotidan keyin (1851) Bosniya Eyaletiga qayta qo'shilgan holda bir necha yil davom etdi. 

1852-yil mart oyida Usmonli generali Umar Posho gertsegovinaliklarni qurolsizlantirishga qaror qildi, bu mintaqada g'azabga sabab bo'ldi. Gertsegoviniyaliklarning boshlig'i Luka Vukalovich edi. Qurol berishdan bosh tortish gertsegoviniyaliklar va turklar (mahalliy slavyan musulmonlari) o'rtasida kichik janjallarga olib keldi, bu esa o'z navbatida Vukalovich boshchilik qiladigan qo'zg'olonga olib keldi.

1875-yilda Gersegovinada mahalliy serblar boshchiligidagi qoʻzgʻolon koʻtarildi, ular oʻzlarining Usmonli bosniyalik lordlariga qarshi qoʻzgʻolon koʻtardilar. Sulton Abdulmejid I tomonidan eʼlon qilingan yangi islohotlarga eʼtibor bermadilar. Qo'zg'olonchilarga Chernogoriya va Serbiya knyazliklarining qurolli ko'ngillilari yordam berdi, ularning hukumatlari 1876-yil 18-iyunda birgalikda Usmonlilarga qarshi urush e'lon qildi, bu Serb-Turk urushi (1876-78) ga olib keldi.Bu o'z navbatida rus-turk urushi (1877-78) va Buyuk Sharq inqiroziga olib keldi. Qo'zg'olon va urushlarning natijasi 1878-yilda Berlin Kongressi bo'lib, u Chernogoriya va Serbiyaga mustaqillik va hududiy kengayish imkonini berdi, Avstriya-Vengriya esa Usmonli hududi bo'lgan Bosniya va Gertsegovinani 30 yil davomida bosib oldi . Avstriya-Vengriya istilosi va Chernogoriyaning Eski Gertsegovinaning kengayishi Gertsegovina Sanjagining tugashini anglatadi.

Sanjakbeylar va hokimlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Ayas, fotix (1478–83)
  • Hadim Sinan Posho, sanjak-bey (1504–06) [7]
  • Qosim Bey[8][ <span title="The time period mentioned near this tag is ambiguous. (November 2014)">qachon?</span>
  • Qora Usmon beg[9]
  • Sinan posho, sanjak-bey(1547–50) [10]
  • Mehmed Bey Obrinovich, sanjak-bey(1550) 
  • [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (November 2014)">iqtibos kerak</span> ]Malkoč-beg, Sanjak-bey (1561–63)[11]
  • Sinan beg Boljanich, 1550-1570 yillar oralig'idagi sanjak-bey
  • Husayn Posho Boljanich, sanjak-bey (1567–69)
  • Sultonzoda Mehmed bey (1586–93) [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (November 2014)">iqtibos kerak</span> ]
  • Ali Pasha Chengij (1654)
  • Arnaut Mustafo Posho (1664)[12]
  • Muharem Posho (1664)[12]
  • Sohrab Mehmed Posho (1665)[12]
  • Ćose Ali Posho (1666) [12]
  • Ibrohim posho Tešnjak (1667)[12]
  • Mustafo begim(1702) 
  • [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (November 2014)">iqtibos kerak</span> ]Alija, sanjak-bey (1718–1719)[13]
  • Ali-pasha Rizvanbegovich, Gertsegovina vaziri (1833-51)

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ M. Bešić, Zarij (1970), Istorija Crne Gore / 2. Crna gora u doba oblasnih gospodara. (serbcha), Titograd: Redakcija za istoiju Crne Gore, 321-bet, OCLC 175122851, „Ајас је почео опсаду Новог у новембру 1481. год. с неких 2.000 војника....Угарска посадакоја га је држала предала се, вјероватно крајем јануара 1482“
  2. ↑ 2,0 2,1 Editions speciales. Naučno delo, 1971. „Дошло ]е до похреаа Срба у Ба- нату, ко]и су помагали тадаппьи црногоски владика, Херувим и тре- бюьски, Висарион. До покрета и борбе против Ту рака дошло ]е 1596. године и у Цр- иэ] Гори и сус]едним племенима у Харцеговгаш, нарочито под утица- ]ем поменутог владике Висариона. Идупе, 1597. године, [...] Али, а\адика Висарион и во]вода Грдан радили су и дал>е на организован>у борбе, па су придобили и тадапньег пеЬког патри^арха 1ована. Ова] ]е папи Клименту VIII послао писмо, у коме каже да би се, у случа^у када би папа организовао напад на Нови, дигла на оруж]е и херцего- вачка племена: Зупци, Никшипи, Пивл>ани, Банъани, Дробшаци, Рудине и Гацко. Пошто ...“ 
  3. ↑ Istorisko društvo Bosne i Hercegovine. Annuaire de la Société historique de Bosnie et Herzégovine. Istorisko društvo Bosne i Hercegovine, 1959. „из Дубровника из почетка 1596 тврди да су се многи херцего- вачки главари са митрополитом састали у требшьском манастиру и заклели »да Ье се дати и поклонити светлости импературови су 20 тисуЪа ]унака«. Устаници ...“ 
  4. ↑ Zapisi. Cetinjsko istorijsko društvo, 1929 — 97 bet. „чувени херцеговачки војвода Грдан Никшић, који је 1597 — 1612 дизао буне противу Ту- рака и склапао савезе с европским владарима.“ 
  5. ↑ Religious separation and political intolerance in Bosnia-Herzegovina Google Booksda By Mitja Velikonja
  6. ↑ 6,0 6,1 Gábor Ágoston. Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing, 2009-01-01 — 91 bet. ISBN 978-1-4381-1025-7. 2013-yil 20-mayda qaraldi. 
  7. ↑ Gazi Husrevbegova biblioteka u Sarajevu. Anali Gazi Husrev-begove biblioteke. Gazi Husrev-begova biblioteka, 1983 — 34 bet. 
  8. ↑ Kemal Çiçek. Great Ottoman Turkish civilization. Yeni Türkiye, 2000. „... result of these actions were that even a small Cypriot community living in Venice applied to the Ottoman State through Kasim Bey, the ruler of the sanjak of Hersek, seeking to come back to Cyprus. They were not only permitted to come back, ...“ 
  9. ↑ Ljubez, Bruno. Jajce Grad: prilog povijesti posljednje bosanske prijestolnice. HKD Napredak, 2009 — 405 bet. ISBN 9789958840456. „Malkoč Ali-beg je sin Kara Osman-bega, nekadašnjeg hercegovačkog sandžaka, čije se turbe nalazi u Kopčiću kod Bugojna.“ 
  10. ↑ Alina Payne. Dalmatia and the Mediterranean: Portable Archaeology and the Poetics of Influence. BRILL, 23 January 2014 — 320 bet. ISBN 978-90-04-26391-8. 
  11. ↑ Zbornik radova. Filozofski fakultet u Tuzlu, 2000 — 98 bet. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Safvet-beg Bašagić. Kratka uputa u prošlost Bosne i Hercegovine, od g. 1463-1850. Vlastita naklada, 1900 — 180 bet. 
  13. ↑ Ingrao, Samardžić & Pešalj 2011. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Gertsegovina_Sanjagi&oldid=4216053" dan olindi