Genrix Graftio

Genrix Osipovich Graftio ( ruscha: Генрих Осипович Графтио , 1869-yil 26-dekabr Dunaburgda tug`ilgan - 1949-yil 30-aprelda Leningradda vafot etgan ) rus-sovet muhandisi, gidroelektrostantsiya qurilishining kashfichisi, <b>GOELRO</b> rejasining asoschilaridan biri sifatida tanilgan. Va birinchi GES stantsiyalarini qurish bilan mashhur. Sovet Ittifoqi, Volxovdagi Volxov GESi va Svirstroydagi Quyi Svir GESi shular jumlasidan. ^[1] ^[2]^[3]

Genrix Graftio 1892-yilda Odessa viloyatidagi Imperator Novorossiya universitetini va 1896-yilda Peterburg transport muhandislari institutini tamomlagan. 1907-yildan boshlab o'qituvchilik qilgan. 1921-yilda ushbu universitetga professor etib tayinlandi. ^[1] 1896-1900-yillarda u Yevropa va AQSHda stajyor boʻlib, energetika uskunalarini oʻrgangan. ^[4]

1900-yilda Graftio Rossiyada shu paytgacha amalga oshirilmagan elektrlashtirilgan temir yo'lning birinchi loyihasini yaratgan muhandisdir. 1906-yilda unga 1907-yilda ochilgan Rossiya imperiyasining o'sha paytdagi poytaxti Sankt-Peterburgda elektr tramvay tarmog'ini tizimlashtirish aybi qo'yildi. ^[2] 1905-yildan beri u GESni loyihalash bilan shug'ullangan. 1905-yilda u Vuoksi daryosidagi elektr stansiyasi loyihasini ishlab chiqdi (hech qachon amalga oshirilmadi). 1910–1911-yillarda Graftio Volxov daryosida elektr stantsiyasini loyihalashtirdi. Bu faqat 1927-yilda amalga oshirildi ^[1]

1918-yildan 1920-yilgacha Graftio rejaga muvofiq qurilgan birinchi gidroelektr stantsiyasi Volxov gidroelektrostansiyasi bosh muhandisining birinchi o'rinbosari bo`ldi. 1920-yil fevral oyida Graftio GOELRO rejasini, SSSRni va oxir-oqibat Sovet Ittifoqini kelajakda sanoatlashtirish uchun zarur bo'lgan etarli elektr energiyasi bilan ta'minlash dasturini ishlab chiqish uchun qo'mita tarkibiga kiritildi. Qo'mitada Graftio transport va Kavkaz hududlarini elektrlashtirish bilan shug'ullanadigan bo'limlarga mas'ul edi. Reja 1920-yil dekabrda ishlab chiqilgan. 1921-yil boshidan 1927-yilda qurilish tugaguniga qadar u bosh qurilish muhandisi boʻlgan ^[1] 1921-yil 21-martda u aksilinqilobiy faoliyatda ayblanib hibsga olindi. Keyinchalik Gleb Krjijanovskiyning aralashuvi bilan bir necha oydan so'ng ozod qilindi. U qurilishda ishlashni davom ettirish uchun Graftioga muhtoj edi. ^[4] 1927-yildan keyin u 1933-yilda ochilgan Svir GESi qurilishining bosh muhandisi bo'lgan. 1938-yildan 1945-yilgacha Graftio Energetika vazirligining bosh inspektori bo'lgan. U elektr stantsiyasini qurish bilan shug'ullangan. Xususan, u Ikkinchi Jahon urushi paytida vayron qilingan stansiyalarni tiklash dasturiga mas'ul edi. 1949-yilda Leningradda vafot etgan. ^[1]

Rus tilidan tashqari Graftio ingliz, fransuz, nemis, italyan va shved tillarini yaxshi bilgan. 1932-yilda u SSSR Fanlar akademiyasining a'zosi etib saylandi. ^[1] Graftio barcha asarlarini turmush o`rtog`i Antoninaga bag'ishlagan. ^[5]

Ordeni va faxrlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Lenin ordeni" bilan taqdirlangan ^[4]
" Qizil Bayroq ordeni" bilan taqdirlangan
Barcha oraliq bosqichlardan o‘tmasdan, "Fanlar akademiyasi"ning haqiqiy a’zosi etib qabul qilindi. ^[1]
Quyi Svirniy GESi Graftio nomi bilan atalgan ^[1]
Sankt-Peterburgdagi "Bolsheoxtinskoye" qabristonidagi Graftio qabri tarixiy yodgorlik sifatida mahalliy darajada hukumat tomonidan muhofaza qilinadi ^[4]
Volxovdagi Graftio haykali va elektr stansiyasi qurilishi paytida u yashagan uy federal darajada tarixiy yodgorlik sifatida himoyalangan. ^[6]

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“ (Russian). Great Soviet Encyclopedia. Qaraldi: 2012-yil 19-dekabr. Графтио (in Russian). Great Soviet Encyclopedia. Retrieved 19 December 2012.
↑ ^2,0 ^2,1 „arxiv nusxasi“ (Russian). Виртуальный музей истории энергетики Северо-Запада (2012). 2017-yil 19-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 19-dekabr.
↑ „Anniversary of the grand opening of the V. I. Lenin Volkhov hydroelectric plant“. Presidential Library of the Russian Federation (2012). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 19-dekabr.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“ (Russian). Общество Некрополистов. Qaraldi: 2012-yil 19-dekabr. ГРАФТИО Генрих Осипович (1869–1949) (in Russian). Общество Некрополистов. Retrieved 19 December 2012.
↑ Графтио Генрих Осипович. energomuseum.ru
↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“ (Russian). Russian Ministry of Culture. 2011-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-dekabr.

[GSE-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“ (Russian). Great Soviet Encyclopedia. Qaraldi: 2012-yil 19-dekabr. Графтио (in Russian). Great Soviet Encyclopedia. Retrieved 19 December 2012.

[vmuz-2] 2,0 ^2,1 „arxiv nusxasi“ (Russian). Виртуальный музей истории энергетики Северо-Запада (2012). 2017-yil 19-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 19-dekabr.

[prlib-3] „Anniversary of the grand opening of the V. I. Lenin Volkhov hydroelectric plant“. Presidential Library of the Russian Federation (2012). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 19-dekabr.

[funeral-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“ (Russian). Общество Некрополистов. Qaraldi: 2012-yil 19-dekabr. ГРАФТИО Генрих Осипович (1869–1949) (in Russian). Общество Некрополистов. Retrieved 19 December 2012.

[5] Графтио Генрих Осипович. energomuseum.ru

[6] {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“ (Russian). Russian Ministry of Culture. 2011-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-dekabr.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]