Gannover Alem konslageri
Gannover Alem (nemischa: KZ-Außenlager Hannover-Ahlem) — Alem mintaqasining Gannover shahrida joylashgan konslager (nemischa: Ahlem). Lager Uchinchi Reyx davrida Gannoverdagi 7 ta konslagerlardan biri edi. Lagerda polyak, rus, daniyalik va yahudiy mahbuslar bor edi.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Konslager qurish rejalari Ikkinchi Jahon urushi davrida Gitlerga qarshi koalitsiya tomonidan Gannoverni 1943-yilda havodan bombardimon qilish natijasida paydo boʻldi. Qurilish sababi: nemislar urush uchun zarur boʻlgan samolyot shinalari va gaz niqoblari qismlarini ishlab chiqaradigan Continental AG zavodiga yer osti boshpanalariga muhtoj edi. 1944-yil noyabr oyining oxirida SS lager qurishni boshladi[1].
Birinchi 100 mahbus 1944-yil noyabr oyida lagerga yaqin joylashgan Gannover-Stokken konslageridan koʻchirildi. Koʻp oʻtmay, oʻsha lagerdan yana 840 kishi keldi[2]. 1945-yil 26-martda Xildesheym konslageridan yana 340 kishi koʻchirildi.
1945-yil 6-aprelda konslagerni evakuatsiya qilish boshlandi. 600 mahbus Bergen-Belsen lageriga oʻlim marshiga joʻnatildi. Marshdan omon qolganlar 8-aprel kuni konslagerga yetib kelishdi va bir necha kundan keyin ingliz askarlari tomonidan ozod qilindi. Yurishga qodir boʻlmagan 250 mahbus Alem lagerida qoldirildi va 10-aprelda amerikalik askarlar tomonidan ozod qilindi[3].
Lager sharoiti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lager atrofi tikanli simlar bilan o‘ralgan edi. Hududda beshta bino boʻlgan: ikkita yashash uchun kazarma, sanitariya boʻlimi, kir yuvish xonasi va hojatxonalar.
Konslager asirlari konlarda kuniga 12 soat davomida taxminan 10 ° C haroratda va 85 foiz namlikda ishlaganlar. Lagerdagi oʻlim darajasi Gannoverdagi yettita lager ichida eng yuqori koʻrsatkich edi va turli vaqtlarda haftasiga 22 dan 44 kishigacha vafot etgan[4].
Sinov[tahrir | manbasini tahrirlash]
1947-yil aprel oyida Gamburgda konslagerning SS xodimlariga qarshi sud jarayoni boshlandi. Lager komendanti 15 yilga qamalgan, keyinchalik bu muddat 10 yilga qisqartirilgan. SS Obersharfyurer bir yil qamoq jazosiga hukm qilindi. Ikki lager kaposi umrbod qamoq jazosiga hukm qilindi. 1975—1976-yillarda u lagerdagi tartib-intizom uchun mas’ul edi. Ular umrbod qamoq jazosiga hukm qilingan boʻlsa-da, ammo 1982-yilda sogʻligʻi sababli ozod qilingan.
Xotira[tahrir | manbasini tahrirlash]
1994-yilda lager joylashgan joyda yodgorlik ochildi[3].
-
Memorial -
Xotira maydoni -
Shaxta
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Rainer Fröbe, Klaus Füllberg-Stolberg, Kristof Gutmann, Rolf Keller, Gerbert Obenaus, Hans Hermann Shröder: Konzentrationslager in Hannover. KZ-Arbeit und Rüstungsindustrie in der Spätphase des Zweiten Weltkriegs (nemischa), Hildesheim 1985, ISBN 3-7848-2422-6.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- KZ-Gedenkstätte Neuengamme: Gannover-Ahlem (A12). Fotosuratlar bilan hujjatli tavsif)
- Lagerning tavsifi [1][sayt ishlamaydi]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „6. DV-BEG - Sechste Verordnung zur Durchführung des Bundesentschädigungsgesetzes“. www.gesetze-im-internet.de. 2017-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 3-fevral.
- ↑ Marc Buggeln: Hannover-Ahlem („Döbel“, „A12“).: Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager. Tom 5: Hinzert, Auschwitz, Neuengamme. Myunxen 2007, ISBN 3-406-52965-8, stranitsa 428
- ↑ 3,0 3,1 „37. Mahnmal KZ-Außenlager Ahlem – Erinnerung+Zukunft“. www.erinnerungundzukunft.de. 2015-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 3-fevral.
- ↑ Marc Buggeln: Hannover-Ahlem („Döbel“, „A12“): Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager (nem.) Tom 5: Hinzert, Auschwitz, Neuengamme., Myunxen 2007, ISBN 3-406-52965-8, stranitsa 430