Foydalanuvchi:Usmonov Gayrat/Mo'g'uliston parlament saylovlari (2024)

2024-yil 28-iyun kuni Mo‘g‘uliston Davlat Buyuk Xuraliga saylovlar bo‘lib o‘tgan^[1]. 2023-yilda konstitutsiyaga kiritilgan o‘zgartirishdan so‘ng, parlament a’zolari soni 76 nafardan 126 nafarga o'zgartirildi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yilgi parlament saylovlarida Mo‘g‘uliston xalq partiyasi parlamentda mutlaq ko‘pchilikni qo‘lga kiritgan va yangi hukumat tuzgan. Biroq, 2021-yilda hukumat mamlakatda COVID-19 pandemiyasiga qarshi kurashdagi muvaffaqiyatsizliklari xalq orasida norozilik namoyishlari ko'tarilishiga va Bosh vazir Uxnaagiin Xurelsuxning iste'foga chiqishiga olib kelgan^[2] . Hukumatning shafofligi va legaligi 2022-yilgi norozilik namoyishlari chog'ida taxminan 12,9 milliard dollarlik ko'mir o'g'irlanishi bilan bog'liq korrupsiya mojarosidan so'ng so'roq ostida qolgan^[3].

2022-yil avgust oyida Mo‘g‘uliston Konstitutsiyaviy sudi Konstitutsiyaning 39-moddasi 1-qismini bekor qildi, unda “Bosh vazir va hukumatning to‘rt nafardan ortiq a’zosi Davlat Buyuk Xuraliga a’zo bo‘lishi mumkinligi belgilangan” edi. 2022-yil bahorgi navbatdan tashqari sessiyasining ochilishida Davlat Buyuk Xurali Raisi Gombojavin Zandanshatar shunday dedi: “Ushbu o'zgarishlar munosabati bilan parlament deputatlari soni bilan bog'liq masalalarni muhokama qilish va hal qilish zarurati tug'ildi, shuningdek, Milliy konsensus ishchi guruhini tuzish va bu masalani hal etish yo‘llarini muhokama qilish orqali parlament demokratiyasini rivojlantirish zarur”.

2023-yil 2-iyun kuni Davlat Buyuk Xurali Konstitutsiyaga oʻzgartirish kiritib, deputatlar sonini 76 nafardan 126 nafarga yetkazdi^[4]^[5].

Saylov tizimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yangi qonun qabul qilingandan so‘ng saylovlar parallel tizimda o‘tkazila boshladi. 13 mandatli saylov okrugi va 48 deputat mandati bo‘yicha 78 deputat ko‘p mandatli ovoz berish yo‘li bilan milliy darajada proporsional vakillikning yopiq ro‘yxati bo‘yicha saylovda saylandi (Alohida partiyalar uchun 4%, ikki partiyali koalitsiya uchun 5% va uch yoki undan ortiq partiyalar koalitsiyalari uchun 7%^[6]). Proportsional o‘rinlarga ega bo‘lish uchun partiyalar va koalitsiyalardan har bir okrugdagi o‘rinlarning kamida yarmida nomzodlar ishtirok etishi ham talab qilingan. Partiya ro‘yxatlari “vertikal paritet” tizimiga mos kelishi, partiya nomzodlarining umumiy gender nisbati 70:30 dan ortiq yoki 30:70 dan kam bo‘lmasligi kerak. Okrug saylov natijalari haqiqiy deb topilishi uchun saylovchilarning kamida 50% ishtirok etishi zaruz, aks holda ushbu okrug boʻyicha ovoz berishning qoʻshimcha bosqichi oʻtkazilishi kerak^[7].

Kampaniyaning borishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muxolifatchining o'ldirilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2024-yil 16-iyun kuni Demokratik partiya aʼzosi va Sant shahri gubernatori kaltaklanib oʻldirilgan^[8]. Aniqlanishicha, jinoyatchi 1-saylov okrugidan Mo‘g‘uliston Xalq partiyasi (MP) nomzodi Gursediin Sayxanbayar targ‘ibotchisi bo‘lgan^[9]. Bunga javoban MDP Sayxonboyor nomzodini qaytarib olishga qaror qilgan. Biroq, Bosh Saylov Komissiyasi (OSK) nomzod roʻyxatga olingan, shaxsini tasdiqlovchi guvohnoma berilgan va saylov byulleteniga ismi-sharifi yozilgan boʻlsa, nomzodni chaqirib olish mumkin emasligini taʼkidlagan^[10]^[11]. G.Sayxonboyor ham saylovoldi tashviqotini davom ettirishini va saylovda ishtirok etishini bildirgan^[12].

Jamoatchilik fikrini o'rganish[tahrir | manbasini tahrirlash]

So‘rovnoma o‘tkazganlar	Sana	Namuna (shaxslar)	MNP	DP	MNRP	TNP	NK	Boshqa	Mustaqil	Yo'q	Qarorsiz Javob yo'q Bilmayman
So‘rovnoma o‘tkazganlar	Sana	Namuna (shaxslar)						Boshqa	Mustaqil	Yo'q	Qarorsiz Javob yo'q Bilmayman
Sant Maral^[13]	23-aprel – 19-may 2024-yil	1 000	25,1%	20,5%	–	5,2%	0,9%	9,7%	–	4,5%	34,1%
MEC Barometer	3-10-aprel 2024-yil	980	22%	17%	–	10%	6%	15%	–	–	30%
Sant Maral	18-mart – 16-aprel 2023-yil	1 000	13,6%	10,7%	–	2,3%	–	1,4%	–	6,7%	65,3%
Sant Maral	3-may – 10-iyun 2022-yil	1 200	21,4%	10,2%	–	3,1%	–	0,3%	–	3,7%	61,4%
	28-may 2021-yil	MNP va MPRP qo'shilishi
Sant Maral	1–16-aprel 2021-yil	1 210	20,7%	9,7%	2,4%	3,6%	–	0,5%	0,2%	4,4%	58,4%
2020-yilgi saylovlar	24-iyun 2020-yil	–	44,9%	24,5%	8,1%	5,2%	–	8,5%	8,7%	–	–

Natijalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Partiya		Partiya roʻyxatiga koʻra			Tuman bo'yicha			Jami joylar	O'zgartirish

Partiya		Ovozlar	%	Joylar	Ovozlar	%	Joylar	Jami joylar	O'zgartirish
	Mo'g'uliston xalq partiyasi	509 482	35,01	18			50	68	6
	Demokratik partiya	438 506	30,13	16			26	42	31
	Mehnat milliy partiyasi	151 111	10,38	6			2	8	7
	Milliy koalitsiya	75 196	5,17	4			0	4	yangi
	Fuqarolik irodasi - Yashil partiya	73 006	5,02	4			0	4	4
	Yangi Birlashgan Koalitsiya	69 682	4,79	0			0	0	▬
	Haqiqat va adolat partiyasi	40 783	2,80	0			0	0	▬
	Fuqarolik harakati partiyasi	20 443	1,40	0			0	0	▬
	Mo'g'uliston Respublika partiyasi	19 635	1,35	0			0	0	▬
	Fuqarolik birligi partiyasi	13 733	0,94	0			0	0	▬
	Xalq kuchi partiyasi	10 614	0,73	0			0	0	▬
	Yaxshi demokrat fuqarolarning birlashgan partiyasi	6 104	0,42	0			0	0	▬
	Eh oron /Vatan/	5 621	0,39	0			0	0	▬
	Ozodlik partiyasi	4 738	0,33	0			0	0	▬
	Ommaviy ko'pchilikni nazorat qiluvchi partiya	3 619	0,25	0			0	0	▬
	Mo'g'uliston xalq partiyasi uchun	3 461	0,24	0			0	0	▬
	Moʻgʻuliston Liberal-demokratik partiyasi	2 820	0,19	0			0	0	▬
	Birlashgan vatanparvarlar partiyasi	2 168	0,15	0			0	0	▬
	Mo'g'uliston sotsial-demokratik partiyasi	1 531	0,11	0			0	0	▬
	Mo'g'uliston konservativ partiyasi	1 485	0,10	0			0	0	▬
	Ozodlikni amalga oshirish partiyasi	1 450	0,10	0			0	0	▬
Umumiy ma'lumot
Bo'sh va yaroqsiz		2 642	0,18
Jami		1 457 830	100	48		100	78	126	50
Saylovchilar soni		2 103 034	69,32		2 089 935
Manba: Ikon

Oqibatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mamlakat bosh vaziri Luvsannamsrain Oyuun-Erdene 29-iyun kuni erta tongda Mo‘g‘uliston Xalq partiyasi parlamentda 68 o‘rinni qo‘lga kiritganini e’lon qilgan ( bu Buyuk Xuraldagi oddiy ko‘pchilik uchun yetarli hisoblanadi)^[14]. "Demokratik partiya" ikkinchi o'rinni egallagan bo'lsa-da, 1996-yilgi saylovlarda partiya tashkil topganidan beri o'z tarixidagi eng katta o'sishni ko'rsatgan. Luvsannamsrain Oyuun-Erdene muxolifatning kuchli faoliyati uchun minnatdorchilik bildirdi va bu Mo'g'uliston demokratiyasining sog'lom ekanligini va "turli va qarama-qarshi fikrlarga ega bo'lish demokratiyaning mohiyati" ekanligini takidlagan^[15].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

[1] Очередные парламентские выборы в Монголии пройдут 28 июня 2024 года

[2] Mongolia’s Prime Minister Offers Shock Resignation Amid Protests

[3] Протестующие в столице Монголии ворвались в Дворец Правительства

[4] Number of Parliament Members to be Raised to 126

[5] В Монголии приняли новый закон о выборах в парламент, где женщины займут 30% мест

[6] УИХ-ын сонгуулийн тухай хуульд шинээр орсон зарим зохицуулалтууд

[7] Parliamentary Elections 2024: Yet Another New Election System

[8] Mongolia opposition candidate beaten to death during election campaign

[9] General Police Department: It was found that Sant Sum election propagander killed democratic party member

[10] МАН Батлан хамгаалахын сайд Г.Сайханбаярыг нэр дэвшигчээс эргүүлэн татах улс төрийн шийдвэр гаргалаа

[11] СЕХ: Г.Сайханбаярын нэрийг саналын хуудаснаас хасах боломжгүй

[12] G. Saikhanbayar: I will continue my election campaign and compete

[13] „Mongolia, Sant Maral poll“. x.com. Asia Elects. Qaraldi: 2024-yil 27-iyun.

[14] Mongolia’s governing party wins only a slim majority in parliamentary election, early results show

[15] Preliminary election results show Mongolian People’s Party in the lead

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

k m t Moʻgʻulistondagi saylovlar va referendumlar
Prezident saylovlari	1993 1997 yil 2001 2005 2009 yil 2013 2017 2021 Keyingi
Parlament saylovlari	1924 1925 1926 1927 1928 1930 1934 1940 1949 1951 1954 1957 1960 1963 1966 1969 1973 1977 1981 1986 1990 1992 1996 2000 2004 2008 2012 2016 2020 2024
Referendumlar	1945