Fotih masjidi

Fotih masjidi
	Masjid
	Fotih masjidi; turkcha: Fatih Camii
	Fotih masjidi
Mamlakat	Turkiya
Hudud	Istanbul
Yoʻnalishi	sunniy
Masjid turi	Jomeʼ-Masjid
Meʼmoriy uslub	Usmoniy meʼmorchiligi
Meʼmor	Atik Sinan, Memor Mexmet Tohir
Binokorlik tashabbuschisi	Mehmet II Fotih
Binokorlik	1463-yil—1711-yil
Gumbaz yoʻgʻonligi	26 metr
Minoralar soni	2
Qurilish materiali	granit, marmar
Holati	amaldagi
Tarovih
Saharlik va iftorlik
Kutubxona
Madrasa
	Fotih masjidi Vikiomborda

Koordinatalari: 41°1′11″N 28°56′59″E / 41.01972°N 28.94972°E / 41.01972; 28.94972^G O

Fotih masjidi (turkcha: Fatih Camii) — Turkiyaning Istanbul shahridagi Fotih tumanidagi Usmonli masjidi. Ushbu masjid 1463-yil va 1470-yillar oraligʻida Muqaddas Havoriylar cherkovi joylashgan joyda qurilgan. 1766-yilgi zilzilada jiddiy shikastlangan va 1771-yilda boshqa dizaynga binoan qayta qurilgan. Bu Istanbuldagi turk-islom meʼmorchiligining eng yirik namunalaridan biri boʻlib, turk mumtoz meʼmorchiligining rivojlanishidagi muhim bosqichdir.

Fotih masjidining bir qismi boʻlgan va Ali Qushji tomonidan tashkil etilgan, ilohiyot, huquq, tibbiyot, astronomiya, fizika va matematika kabi anʼanaviy anʼanaviy islom ilmlarini oʻrganishning asosiy markazi boʻlgan madrasa qurilgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fotih masjidi majmuasi 1463-yil-1470-yillar oraligʻida Istanbulda Fotih Sulton Mehmedning buyrugʻi bilan qurilgan misli koʻrilmagan kattalikdagi diniy va ijtimoiy bino edi. Masjid Toʻrtinchi Salib yurishidan beri yomon ahvolda boʻlgan sobiq Vizantiya Muqaddas Havoriylari cherkovining joyida qurilgan va Fotih masjidi qurilishi uchun buzilgan. Cherkov Rim imperatori Konstantinning dafn etilgan joyi edi — masjid qurilishidan oldin, Konstantinning sarkofagi 12 havoriyning vakili boʻlgan 12 sarkofagning markazida, „Masihning ramziy joyida“ joylashgan edi.

Uni yunon meʼmori Atik Sinan qurgan. Fotih masjidi Usmonli imperatorlik meʼmoriy anʼanalarida birinchi boʻlgan yodgorlik loyihasi edi.

Dastlabki majmuada masjid atrofida qurilgan yaxshi rejalashtirilgan binolar mavjud edi. Bularga sakkizta madrasa, kutubxona, kasalxona, gospital, karvonsaroy, bozor, hamam, boshlangʻich maktab va kambagʻallarga ovqatlanadigan oshxona (imaret) kiradi. Keyinchalik turli xil maqbaralar qoʻshilgan. Asl majmua Fevzipasa koʻchasining Oltin Shox tomoni boʻylab choʻzilgan deyarli 325 metr (1066 fut) kvadrat maydonni egallagan.

Asl masjid 1509-yilgi zilzilada juda qattiq shikastlangan, shundan soʻng u taʼmirlangan, ammo 1557-yil va 1754-yillarda zilzilalar natijasida yana shikastlangan va yana taʼmirlangan. Keyin 1766-yil 22-mayda zilzila natijasida asosiy gumbaz qulab tushdi va devorlari tuzatib boʻlmaydigan darajada shikastlanadi. Hozirgi masjid (mutlaqo boshqa reja asosida) 1771-yilda Sulton Mustafo III davrida meʼmor Mehmet Tohir tomonidan qurilgan.