Djoan Didion

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Joan Didion (inglizcha: Joan Didion ; 1934-yil 5-dekabr, Sakramento, Qoʻshma Shtatlar — 2021-yil 23-dekabr) — romanlari va adabiy jurnalistikasi bilan tanilgan amerikalik yozuvchi. Uning romanlari va insholari amerikalik axloqiy va madaniy tartibsizlikning parchalanishini oʻrganadi va uning asosiy mavzusi individual va ijtimoiy tarqoqlikdir. Uning aksariyat asarlari tashvish yoki qoʻrquv bilan qoplangan[1].

Bolalik davrlari va taʼlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Joan Didion Kaliforniyaning Sakramento shahrida[2] Frenk Riz va Edven (née Jarrett) Didionlar oilasida tugʻilib oʻsgan. Oʻqishni oʻrganib olgach u uydagi barcha kitoblarni oʻqib chiqqan va yoshligida hatto onasidan kutubxonadan kattalar kitoblarini, ayniqsa tarjimai hollarini olish uchun yozma ruxsat olgan. U oʻzini „uyatli kitob bolasi“ deb taʼriflagan[2].

Bolaligida Didion bolalar bogʻchasiga bordi. Ikkinchi jahon urushi paytida otam aviatsiyada xizmat qilganligi sababli oila doimiy ravishda koʻchib yurgan; Joan maktabga tartibsiz qatnagan. Keyin, 1943 yoki 1944-yil boshida oila Sakramentoga qaytib keldi, otasi esa Birinchi va Ikkinchi Jahon urushlari paytida mudofaa buyurtmalarini bajarish uchun Detroytga joʻnadi. Didion oʻz xotiralarida shunday yozadi : Men qayerdanman?[2] (2003).

Didion 1956-yilda Berklidagi Kaliforniya universitetini ingliz tilida sanʼat bakalavri darajasi bilan tamomlagan. Keyinchalik u Vogue moda jurnali homiylik qilgan insholar tanlovida qatnashdi. Birinchi sovrinni qoʻlga kiritib, u ushbu jurnalda muharrir yordamchisi lavozimini oldi[3].

Oʻsmirlik davrlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Karyera[tahrir | manbasini tahrirlash]

Didion Vogue jurnalida ikki yil davomida kopirayter va muharrir sifatida ishlagan. Uning birinchi romani "Daryo oqimi „ 1963-yilda nashr etilgan. U ikkinchi eri, yozuvchi Jon Gregori Dann bilan Kaliforniyaga qaytib keldi va 1968-yilda oʻzining birinchi badiiy boʻlmagan kitobi “Va Baytlahmga sayohat qildi" Kaliforniya hayoti haqidagi eslatmalar toʻplamini nashr etdi[1].

Uning 1983-yildagi "Salvador " essesi eri bilan Salvadorga ikki haftalik sayohatdan keyin yozilgan. 1984-yilda u Sovuq urush va Vetnam mojarosi fonida badavlat merosxoʻr va Markaziy razvedka boshqarmasining keksa xodimi oʻrtasidagi uzoq, ammo javobsiz sevgi haqida hikoya qiluvchi „Demokratiya“ romanini ham nashr etdi. 1992-yilda u oʻn ikkita geografik insholar toʻplamini Genrixdan keyin nashr etdi. 1996-yilda "U istagan oxirgi narsa" romantik trilleri.

Didion va Dunn oʻzlarining kareralarining koʻpchiligida yaqindan hamkorlik qilishgan; ularning ko‘pgina asarlari bir-biriga mos keladi. Yozuvchilar, shuningdek, jurnalist Jessika Savitchning tarjimai holiga asoslangan "Yurakga yaqin „ filmi ssenariysi ustida ham sakkiz yil ishladilar.

2004-yil 4-oktyabrda Didion erining oʻlimi va qizining ogʻir kasalligi haqida hikoya qiluvchi “Sehrli fikrlash yili" kitobi ustida ish boshladi va qoʻlyozmani 88 kundan keyin, Yangi yil arafasida tugatdi[4]. Ushbu xotiralar nashr etilgandan soʻng, u gastrol safariga chiqdi. Motam paytida qilingan bu sayohat uning uchun terapevtik jarayonga aylandi.

2007-yilda u "Sehrli fikrlash yili" kitobi asosida bitta aktrisali pyesa yozdi. Ish natijasida Skott Rudin tomonidan ishlab chiqarilgan va Vanessa Redgrave oʻynagan Brodvey spektakli paydo boʻldi. Didion dastlab spektakl ustida ishlashga ikkilangan boʻlsa-da, tez orada u bu yangi janrni etarlicha qiziqarli deb topdi.

Shaxsiy hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nyu-Yorkdagi Vogue jurnalida ishlayotgan Didion oʻzining boʻlajak turmush oʻrtogʻi Jon Gregori Dann bilan uchrashdi, u oʻsha paytda Time bilan hamkorlik qilgan. Ular 1964-yilda turmush qurishdi va tez orada Los-Anjelesga koʻchib oʻtishdi, lekin u erda uzoq vaqt qolish niyatida emas. Kelgusi yigirma yil davomida Kaliforniya ularning uyiga aylanadi. 1966-yilda ular bir qizni asrab olishdi, unga Kintana Ru Dann[5] deb ism qoʻyishdi. Uning bolaligi va keyingi kasalligi Didion 2005-yilda oʻz xotiralarida tasvirlangan (Sehrli fikrlash yili, 2005).

1979-yilda Didion Kaliforniyaning Los-Anjeles shahrining sokin chekkasida joylashgan Brentvud Parkda yashar edi. Brentvudga koʻchib oʻtishdan oldin u Gollivudda, Los Felizda — Gollivud bulvarining shimolidagi Franklin prospekti yaqinida yashagan.

Ikki yildan kamroq vaqt ichida Didion ikkita fojiani boshdan kechirdi. 2003-yil 30-dekabrda qizi Kintana Ru Dann pnevmoniya tufayli kelib chiqqan septik shok tufayli reanimatsiya boʻlimida komada boʻlganida, uning eri yurak xurujidan vafot etdi. Kintana 2005 yil 26 avgustda oʻtkir pankreatitdan vafot etdi. O;'shanda u oʻttiz toʻqqiz yoshda edi. Keyinchalik, „Moviy kechalar“da Didion Kintananing oʻlimi haqida gapirdi.

2005-yildan beri u Nyu-Yorkda, Sharqiy 71-koʻchada yashagan[4]. U 2021-yil 23-dekabrda Parkinson kasalligidan vafot etdi[6].

Mukofotlar va eʼtiroflari[tahrir | manbasini tahrirlash]

2002-yilda Didion Sent-Luis universiteti[7][8] tomonidan berilgan Partners Library Literature Award mukofotini oldi.

Didion 2005-yilda Milliy kitob mukofotiga sazovor boʻlgan "Sehrli tafakkur yili" nashri bilan katta eʼtirofga sazovor boʻldi.

2007-yilda Didion Milliy Kitob Jamgʻarmasining Amerika adabiyotiga qoʻshgan ulkan hissasi uchun yillik faxriy medali bilan taqdirlandi. Oʻsha yili Didion AQSH Ssenariy mualliflari gildiyasining mukofotiga sazovor boʻldi[9].

2009-yilda Didion Garvard universitetining filologiya boʻyicha faxriy doktori unvoniga sazovor boʻldi[10]. 2011-yilda Yel universiteti yozuvchiga yana bir unvon — adabiyot boʻyicha faxriy doktor unvonini berdi. 2013-yil 3-iyulda Oq uy Didionni Prezident Barak Obamaga taqdim etish uchun AQShning Milliy sanʼat medali sovrindorlari qatoriga kiritdi[11]. 2010-yilda Didion Obama davrida AQSh „irondan xoli hududga“ aylanganidan afsusda edi[12].

Bibliografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Badiiy asarlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Yugur, daryo (1963)
  • Xuddi yozilgandek oʻynang (1970)
  • Umumiy ibodat kitobi (1977)
  • Demokratiya (1984)
  • U xohlagan oxirgi narsa (1996)

Badiiy boʻlmagan (non-fikshn)[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Va Baytlahmga sayohat qildi (1968)
  • Oq albom (1979)
  • Salvador (1983)
  • Mayami (1987)
  • Genrixdan keyin (1992)
  • Siyosiy fantastika (2001)
  • Men qayerdanman? (2003)
  • Ruxsat etilgan gʻoyalar: Amerika 9.11 dan beri (2003, soʻzboshi Frenk Rich)
  • Didion, vaqt sinovidan oʻtgan (2004, sevimlilar)
  • Sehrli fikrlash yili (2005)
  • "Yashash uchun hikoyalar" (2006, etti jildlik toʻplam)
  • Moviy kechalar (2011) ISBN: 978-0-307-26767-2

Spektakllar, pyesalar, insholar, ssenariylar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Sehrli fikrlash yili (2006)

Kinossenariylar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Needle Parkdagi vahima (1971)
  • "Yozilgandek oʻynang" (1972, roman asosida)
  • Yulduz tugʻildi (1976)
  • Eʼtirof sirlari (1981)
  • Yurakga yaqin (1996)
  • Bu qanday sodir boʻladi (2012, Todd Field bilan hamkorlikda)[13]

Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 "Joan Didion (1934-)" in Jean C. Stine and Daniel G. Marowski (eds.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 „Joan Didion Biography - Academy of Achievement“. American Academy of Achievement (2011-yil 4-noyabr). — „Joan Didion was born in Sacramento, California. Didion spent most of her childhood in Sacramento, except for several years during World War II, when she traveled across the county with her mother and brother to be near her father, who served in a succession of posts as an officer in the Army Air Corps.“. 2016-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 20-iyul.
  3. ↑ „About Joan Didion“. TheJoanDidion.com. 2019-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 4-may.
  4. ↑ 4,0 4,1 „When Everything Changes“. NYMag.com. 2009-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-fevral.
  5. ↑ „The Radicalization of Joan Didion“. The New Yorker. 2015-yil 17-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-fevral.
  6. ↑ „Умерла писательница Джоан Дидион“. ТАСС. 2021-yil 25-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 25-dekabr.
  7. ↑ „Website of St. Louis Literary Award“. 2016-yil 23-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-yanvar.
  8. ↑ Saint Louis University Library Associates. „Saint Louis University Library Associates Announce Winner of 2002 Literary Award“. 2016-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 25-iyul.
  9. ↑ New York Times: "A Medal for Joan Didion, " Sept. 11, 2007
  10. ↑ „Ten honorary degrees awarded at Commencement“. Harvard Gazette. 2011-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-yanvar.
  11. ↑ Daunt, Tina. „George Lucas, Joan Didion to Receive White House Honors“. 2013-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-yanvar.
  12. ↑ Amber Day, Satire and Dissent: Interventions in Contemporary Political Debate (2011), p. 4
  13. ↑ Sarah Bennett. „Joan Didion and Todd Field Are Co-writing a Screenplay“. New York Magazine (2012-yil 11-avgust). 2016-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 16-dekabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Djoan_Didion&oldid=3266528" dan olindi