Diplomlar fabrikasi
Diplomlar fabrikasi (inglizcha: diploma mill) yoki daraja zavodi (inglizcha: degree mill) — tegishli akkreditatsiyaga (davlat yoki vakolatli organdan) ega boʻlmagan, oʻzini oliy taʼlim muassasasi deb eʼlon qiladigan, maʼlum bir toʻlov evaziga haqiqiy emas ilmiy darajalar va taʼlim diplomlarini beradigan kompaniyayoki tashkilot. Oʻquv jarayonining koʻrinishi uchun diplom fabrikalari bitiruv malakaviy ishlar va dissertatsiyalar himoyasini amalga oshiradilar[1]. Oʻz pozitsiyalarini mustahkamlash uchun ular akkreditatsiya fabrikasi bilan yaqindan hamkorlik qiladilar.
Diplom ishlab chiqarish fabrikalarini, shuningdek, talabalarni tayyorlash va keyinchalik ishga joylashtirishda past koʻrsatkichlarga ega boʻlgan akkreditatsiyadan oʻtgan taʼlim muassasalari, masalan pullik maktablar.
Kontseptsiya taʼrifi[tahrir | manbasini tahrirlash]
„Diplomlar fabrikasi“ tushunchasi mahsulot ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻygan sanoat korxonasi kabi tez va toʻlov asosida diplom beradigan taʼlim muassasalariga nisbatan paydo boʻldi[2]. Kengroq maʼnoda, u akkreditatsiyadan oʻtmagan va/yoki umum eʼtirof etilgan ilmiy standartlarga javob bermaydigan malakani taklif qiladigan har qanday muassasaga tegishli boʻlishi mumkin.
„Diplomlar fabrikasi“ va „daraja zavodi“ tushunchalari odatda sinonim sifatida ishlatilishiga qaramay, AQSh ilmiy hamjamiyatida ular baʼzan boshqacha tushuniladi. Shunday qilib, „daraja zavodi“ akkreditatsiyadan oʻtmagan institutlarning baʼzi shtatlarda tan olinishi mumkin boʻlgan, ammo umuman mamlakatda amal qilmaydigan diplomlarini beradi, „Diplomlar fabrikasi“ esa haqiqiy universitetlarning soxta diplomlarini beradi.
Diplom fabrikalari, shuningdek bepul maktablar kabi talabalarni tayyorlashda va ularning keyingi ishga joylashuvida yomon ishlayotgan akkreditatsiyalangan taʼlim muassasalariga nisbatan pastroq maʼnoda ham ishlatilishi mumkin.
Belgilar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Diplomlar fabrikalari, baʼzi xususiyatlar mos kelishi mumkin boʻlsa-da, ularni haqiqiy taʼlim muassasalaridan ajratish imkonini beruvchi xususiyatlarga ega[3].
Akkreditatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Diplomlar fabrikalarining eng diqqatga sazovor xususiyati shundaki, ular hukumat yoki tan olingan milliy akkreditatsiya agentligi tomonidan akkreditatsiyadan oʻtmagan boʻladi, garchi ular toʻliq akkreditatsiya qilingan taʼlim dasturlari deb daʼvo qilsalar ham. Diplom fabrikalari tomonidan qoʻllaniladigan yana bir keng tarqalgan usul, ular YuNESKO kabi xalqaro tashkilotlar tomonidan tan olinganligini daʼvo qilishdir. Garchi YuNESKO va unga yaqin tashkilotlar taʼlim muassasalarini akkreditatsiya qilish huquqiga ega emaslar va shuning uchun bu haqda ogohlantirishlar bilan chiqishadi.
Baʼzida diplom va diplom fabrikalarining oʻzlari tan olinmagan akkreditatsiya tashkilotlarining taʼsischilari sifatida harakat qilishgan[1].
Baʼzi diplom fabrikalari taʼlim toʻgʻrisidagi berilgan hujjatlarning haqiqiyligini tasdiqlash uchun rasmiy mansabdor shaxslarga murojaat qilish usulidan foydalanadilar.
Taʼlim berish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Haqiqiy maktablar bilan solishtirganda, diplom fabrikalari talablarini sezilarli darajada kamaytiradi va umuman oʻqitilmagan holda diplom beriladi.
Diplom fabrikalarida oʻqituvchi bilan aloqa minimal darajaga tushiriladi yoki hatto yoʻq boʻladi. Boshqa hollarda, oʻqituvchilar faqat baholash uchun jalb qilinadi.
Oʻqituvchilarning oʻzlari oʻsha diplom zavodining bitiruvchilari boʻlishlari yoki u erda ilmiy daraja olishlari mumkin. Yoki ular akkreditatsiyadan oʻtgan taʼlim muassasasida taʼlim olgan boʻlsalar ham, ular ixtisoslashganidan boshqa sohadagi fanlardan dars berishadi.
Taʼlim muhiti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Talabaning bilimini tekshirish osonroq boʻlgan aniq fanlar oʻrniga, diplom fabrikalari ezoterizm va astrologiya va naturopatiya kabi turli xil psevdofanlarga murojaat qilishadi. Va bunday sohalar juda noaniq boʻlganligi sababli, bu taʼlim standartlarini tashqi tekshirishni ancha qiyinlashtiradi.
Diplom zavodlarida oʻqituvchilarga alohida ehtiyoj yoʻqligi sababli, zarur infratuzilma (kutubxonalar, laboratoriyalar va boshqalar) mavjud emas. Xodimlar yoʻq, tadqiqot faoliyati yoʻq va ilmiy nashrlar yoʻq[4][5][6].
Diplom fabrikasi mijozlari martaba zinapoyasiga koʻtarilish uchun ularning xizmatlaridan foydalanadilar.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Dissernet
- Неаккредитованные высшие учебные заведения
- Operatsiyani tugatish firibgarligi
- Список неутверждённых организаций по аккредитации высших учебных заведений
- Список животных с липовыми дипломами
- Mikki Sichqoncha darajalari
- Yirtqich jurnallar
- Axact
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 „Bogus Institutions and Accrediting Bodies“. 2014-yil 29-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 27-avgust.
- ↑ „mill 1 n.“. Oxford English Dictionary. 2015-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 26-avgust.
- ↑ BBB. „Is the U.S. becoming a haven for diploma mills?“. bbb.org. Council of Better Business Bureaus (2000-yil 12-iyul). 2003-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 1-iyul.
- ↑ „Fraudulent Degrees Are Big Business“. Military.com. 2016-yil 19-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 27-avgust.
- ↑ „Beware of Diploma Mill Degrees“. classbase.com. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 27-avgust.
- ↑ „Warning Signs of Possible Diploma Mills - Get B-Schooled“. typepad.com. 2015-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.