Kontent qismiga oʻtish

Daryo o'zanlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
"Daryo o'zanlari" mavzusidagi rasmli chinni likopcha ( Kangsi hukmronligi , 18-asr)
Daryo o'zanlari
水滸傳
Asosiy maʼlumotlar
Janr Roman
Muallif Shi Nai-an, Guo Xun, Yang Ding-jian va Yuan Vu-ya
Orginal tili Xitoy
Yozilgan sana 14-asr
Nashrlar soni 1585 yildan kechiktirmay
Daryo o'zanlari

"Daryo o'zanlari" ( xitoy trad. xitoy sodd.水浒传 pinyin: Shui hu chjuan ) — 14-asrda yozilgan xitoy klassik romani boʻlib, sakkizinchi imperator Song hukmronligi davridagi Liangshanbo togʻidagi ( Shandun provinsiyasi) Song Tszyan lageridan boʻlgan isyonchilarning 108 nafar “olijanob qaroqchilar”ning jasorati va sarguzashtlari haqidagi xalq ertaklariga asoslangan. Song sulolasining sakkizinchi imperatori - Huizong (1124-1127). Daryo o'zanlari tarixdagi birinchi wuxia romanidir. To'rt klassik Xitoy romanlaridan biridir. Zamondoshlar asarni kanonik Konfutsiy yozuvlariga qarshi bo'lgan, oddiy nasrning past, xalq janri bo'lgan xiaoshuo bilan bog'lashgan. Vaqt o'tishi bilan kitobning nufuzi oshdi. Tadqiqotchilar uni sarguzasht va tarixiy deb tavsiflaydilar, uning ajoyib adabiy xususiyatlarini qayd etadilar [1] .

Romanning muallifligi hali ham bahs mavzusi bo'lib kelmoqda. Shunday qilib, 70 bobdan iborat versiya Shi Nai-anga tegishli ( xitoycha: 施耐庵 ; shu bilan birga, taxallusning orqasida kim yashiringanligi ma'lum emas, ehtimol Luo Guan-zhong ); Guo Xun tomonidan 100-bob versiyasi; Yang Ding-jian va Yuan Vu-ya 120 bobdan iborat versiyasiyasining mualliflari hisoblanadi. Boshqa bir versiyaga ko'ra, Shi Nai-an haqiqatan ham mavjud bo'lgan va aksincha, Lo Guanzhongning salafi va o'qituvchisi bo'lgan .

Asarning syujeti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Roman Longxushanning Daoistlar markazida lashkarboshi Xong Xin tosh toshbaqa ostidan 108 yulduz turkumi ruhini qanday ozod qilgani tasviri bilan boshlanadi. Keyingi bobda hikoyaning asosiy antagonisti Gao Qiu laqabli Gao-erning yuksalishi tasvirlangan. U imperator Huizongning sherigi va saroy qo'riqchilarining boshlig'i bo'ladi. Kelajakda Gao Qiu o'z lavozimidan foydalanib, qilichbozlik o'qituvchisi Van Jinni poytaxtdan haydab chiqaradi. Vang Jin Yan'anga qochib, yo'lda Shi Jin bilan uchrashadi va u uning shogirdi bo'ladi. Keyingi bir necha boblar Yan'andagi chegara qo'shinlari boshlig'i Lu Da ismli odamning jinoyat sodir etganligi va yashirinishga majbur bo'lganligi haqida hikoya qiladi. Rohib bo'lganidan keyin u Lu Zhishen ismini oladi. Keyinchalik hikoya uning qasam ichgan ukasi Lin Chongga o'tadi, u Gao Qiu tomonidan adolatsiz ravishda Kanchjouga surgun qilingan bo'ladi, ammo u keyinchalik o'zini ozod qilishga muvaffaq bo'ladi. Keyin Lin Chong Lyanshanbo hududidagi tog'da yashovchi qaroqchilarga qo'shiladi. Keyingi hikoya Dongqiqun qishlog'i boshlig'i Chao Gay va uning etti do'sti tomonidan taniqli Kai Jinning tug'ilgan kuniga sovg'alarni o'g'irlashi haqida hikoya qiladi. Keyin ularning qilgan ishlari fosh qilinadi va ular ham Liangshanboga qochishga majbur bo'lishadi, u yerda Chao Gay qaroqchilarning boshlig'i etib saylanadi. Kelajakda ularning to'dalariga ko'proq yangi a'zolar kelib qo'shiladi. Ularning hikoyalari asta-sekin bitta hikoyaga birlashadi. Keyinroq Chao Gay jarohatidan vafot etadi va uning o'rnini Yunchenglik sobiq xizmatchi Song Jiang egallaydi.

Keyingi boblarda qaroqchilarning Song hukumatining rasmiylari bilan to'qnashuvlari, so'ngra ularning ustidan qozongan g'alabasi haqida hikoya qilinadi. Shundan so'ng, imperator Huizong qaroqchilarni kechiradi. Ular unga Liao davlatiga qarshi kurashda yordam berishadi.

Asarning tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Daryoning orqa suvlari" romani uchun rasm. Tsukioka Yoshitoshi tomonidan o'yma. 1868 yil

Romanda Song sulolasi davrida yuz bergan 1120-yillarda Song Szyan boshchiligidagi qoʻzgʻolon bilan bogʻliq baʼzi tarixiy faktlar aks ettirilgan. Uning hayoti haqidagi ma'lumotlar juda ziddiyatli. “Song tarixi” da imperator qoʻshinlari Song Jiang qaroqchilariga qarshilik koʻrsata olmaganligi va ularga amnistiya berish va Fan La boshchiligidagi Chjejiang va Anxuy provinsiyalarida harakat qilayotgan qoʻzgʻolonchilarga qarshi yuborishga qaror qilinganligi taʼkidlanadi [2] . Liangshanbolik zodagon qaroqchilarning nohaq bo'lgan hukmdorlardan yashirinib, ular bilan xalq manfaati uchun kurashayotgani haqidagi hikoyalar xalq orasida keng tarqalgan va, uzoq vaqt davomida og‘zaki ravishda yetib kelgan. Biroq, Yuan sulolasi davriga kelib, bunday hikoyalar faqat og'zaki shakllar doirasidan tashqariga chiqdi - masalan, zaju pyesalari ular asosida sahnalashtirilgan. Ming sulolasi hukmronligi davrida roman formatida hikoyalar yozish ham sodir bo'lgan - ammo asl nusxasi hozirgi kungacha saqlanib qolmaganligi sababli, uning qanday ko'rinishini aytib berish mumkin emas.

Bizgacha yetib kelgan eng qadimgi nashr Guo Xun (XVI asr) nashri hisoblanadi, u 100 bobni o‘z ichiga olgan, ammo muhim she’riy qismi yo‘q bo'lgan. 1585 yilda Li Chji romanni qayta nashr etadi va unga sharh beradi, qo'lga kiritilgan misralarni tiklaydi va muallifning so'zboshini yozadi. 1614 yilda Yang Ding-jian va Yuan Vu-ya 120 bobdan iborat nashrni nashr etdilar, unda o'sha paytda ma'lum bo'lgan Liangshanbo qahramonlari haqidagi barcha hikoyalar, jumladan , Tyan Xu va Van Qingga qarshi yurishlar ham mavjud bo'lib, bu romanning eng to'liq versiyasidir. Biroq, eng mashhuri 1641 yilgi nashr bo'lib, u atigi 70 bobdan iborat edi, chunki u taniqli adabiyot nazariyotchisi va tarixchi Jin Sheng-tan (1608-1661) tomonidan tahrirlangan. Aynan u "Daryo o'zanlari" Ming va Qing sulolalari davrida qabul qilingan sakkiz qismli imtihon inshosi ya'ni bagu shaklida yozilgan degan fikrni ma'qullagan. Aynan u: "Liangshanbo qaroqchilari o'zlarining individual harakatlaridan hayratga tushishgani - lekin umuman olganda ular sarguzashtchilar, yolg'onchilar va jinoyatchilardir" degan fikrni tasdiqladi.

4 may harakatidan keyin va “ommaviy adabiyot”ga qiziqish kuchaygach, romanni ilmiy tahlil qilish boshlandi. 1920 yilda professor Xu Shix Wang Yuan-fang muharrirligi ostida tahrirlangan romanning Shanxay versiyasini qayta nashr etildi va "Daryo o'zanlari" ko'rinishini butunlay qayta ko'rib chiqdi. Zaju tahlili asosida, Yuan sulolasi davrida Liangshanbo qahramonlari haqidagi hikoyalar hali bitta asarga to'planmaganligi va shuning uchun uni bagu deb hisoblash noto'g'ri ekanligi aniqlandi. Shuningdek, Jin Sheng-tanning 70 bobdan iborat versiyasi allaqachon mavjud matnni ijodiy qayta ishlash ekanligi aniqlandi. Biroq, romanning 70 boshli versiyasi muallifining kimligi aniq aniqlanmagan - "Shi Nai-an" taxallusi ortida kim yashiringanligi hali ham noma'lum. 100 boshli versiyaning muallifligi Luo Guan-chungga tegishli (u "Uch qirollik" romanining muallifi ham hisoblanadi). Koreys va yapon sarguzasht romanlari bilan taqqoslash asosida “Orqaga suv” bu mamlakatlarga Ming davrida zaju pyesalari shaklida kirib kelgani aniqlandi.

SSSRda roman (70 bob) birinchi marta 1955 yilda A. Rogachev tahriri ostida tarjima qilingan va keyinchalik uch marta - 1959 (Moskvada), 1998 (Rigada) va 2008 (Moskvada) yillarda qayta nashr etilgan. 1968 yilda roman Leningradda bolalar o'qishi uchun qisqartirilgan versiyada nashr etilgan, E. A. Serebryakov va B. L. Lisitsa tomonidan tarjima qilingan. 100 va 120 boblarning versiyalari rus tiliga tarjima qilinmagan.

Liangshanboning 108 ta jasur qahramonlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hikoyaning oxiriga kelib, Liangshanbo lageridagi toshga isyonchilarning rahbarlarining ismlari o'yib yozilgan. Ularning qatoriga o'sha paytda jarohatdan vafot etgan, "Samoviy shahzoda" laqabli Chao Gay kiritilmagan. Toshning old tomonda "O'ttiz oltita qudratli va jasur samoviy yulduzlar" nomi o'yilgan. Toshning teskari tomonida yer yuzidagi yetmish ikkita qo'rqinchli yulduzlarning nomi berilgan. Hammasi bo'lib, bu taqdirning 108 yulduzini tashkil qiladi.

Taqdirning 108ta yulduzi
Ismi Taxallusi Birinchi bor paydo bo'lishi Yulduzi
36 samoviy yulduz
Song Jiang adolat posboni 17-bob Uy
Lu Junyi Nefritli Qilin 59-bob Katta Ayiq
Wu Yun dono 13-bob Donolik
Gongsun Seng bulutlarda uchayotgan ajdaho 14-bob Bekorchilik
Guan Sheng katta qilich 62-bob Jasorat
Lin Chong leopard boshli 8-bob Jasorat
Qin Ming Momaqaldiroq 33-bob Hujum
Huyan Chjuo Ikki qamchi bilan 53-bob Buyuklik
Hua Rong Kichkina Li Guang 21-bob qahramonlik
Chai Jin kichik bo'ron 8-bob zodagonlik
Li Ying Bulutlar tomon uchayotgan burgut 46-bob boylik
Chju Tong soqolli odam 12-bob mo'l-ko'llik
Lu Zhishen Tatuirovkali rohib 2-bob yolg'iz
Wu Sun Hoji 21-bob Yaralangan
Dong Ping Ikki belkurakli komandir 68-bob harakatsiz
Chjan Qing Tuklarsiz o'q 69-bob Tez
Yang Chji qora yuzli hayvon 10-bob zulmat
Xu Ning oltin nayza 69-bob Xavfsizlik
So Chao oldinga intiluvchi 12-bob bo'shliqlar
Dai Zong Sehrli Uoker 35-bob Tez
Liu Tang qizil sochli shayton 13-bob favqulodda
Li Kui qora girdob 37-bob halokat
Shi Jin to'qqiz ajdaho 1-bob Kichik
Mu Hong Hech qanday to'siqni bilmaydigan 36-bob hamma narsani qamrab oluvchi
Ley Heng qanotli yo'lbars 12-bob chekinish
Li Jun Daryolarni qo'zg'atuvchi ajdaho 35-bob Uzoq umr ko'rish
Yuan Syao-er Ruhlar va jinlarning boshlig'i 14-bob qilich
Chjan Xen Qayiqchi 36-bob tekis
Yuan Syao-vu qisqa muddatli 14-bob Jinoyatli
Chjan Shun suvdagi oq lenta 37-bob nuqsonli
Yuan Xiao-chi Tirik qirol Yama 14-bob Mag'lub bo'ldi
Yang Xiong Yovuz Guan So 43-bob Qamoqxonalar
Shi Xu Umidsiz 43-bob Aql
Xie Zhen ikki boshli ilon 48-bob Shafqatsizlik
Xie Bao ikki dumli chayon 48-bob Ko'z yosh
Yan Qing Isrofgar 60-bob Chaqqonlik
72 Yer yulduzi
Chju Vu Daho qo'mondon 1-bob uy
Huang Xin Uchta tog'ni zabt etuvchi 32-bob dahshatli
Sun Li Yovuz Yuichi 48-bob Ja
Xuan Zan Xunuk kuyov 62-bob Zodagonlik
Hao Siwen Qo'riqchi Xudo 62-bob qahramonlik
Han Tao Yengilmas 54-bob buyuklik
Peng Ji Osmonning ko'zi 54-bob Jasorat
Shan Tinggui Suvning sehrli sarkardasi 66-bob Ajoyib
Vei Dingo Olovning sehrli sardori 66-bob Vahshiy
Syao Chjan Sehrli yozuvchi 38-bob Stipendiya
Pei xuan Adolatli sudya 43-bob Adolta
Ou Peng Bulutlarda uchayotgan oltin qanotli burgut 40-bob Koinot
Dan Fei Olov ko'zli sher 43-bob Yopilish
Yan Shun Dog'li Yo'lbars 31-bob Kuch
Yang Lin Brokar leopard 43-bob Tushkunlik
Ling Zheng Ajoyib Jannat 54-bob Yerning o'qi
Jiang Ching Sehrli hisoblagich 40-bob Uchrashuv
Lu Fang Kichkina Ven-xou 34-bob Yordam
Guo Sheng Ren Guining raqibi 34-bob Himoya qilish
An Daoquan Sehrli shifokor 64-bob aqldan ozgan
Huang-fu Duan Qizil soqol 69-bob Vahshiyliy
Vang Ying Kalta oyoqli yo'lbars 31-bob Chit
Xu Sannian Bir zhangli yashil (ilon). 46-bob Aql
Bao Xu O'lim ruhi 66-bob Shafqatsizlik
Fan Rui Dunyoni bezovta qiladigan iblislar shohi 58-bob Sukunat
Kong Ming Jingalak 21-bob yovvoyilik
Kong Liang Yolg'iz bo'ri 21-bob Ehtirosli
Xiang Chun Sakkiz qurollik Neja 58-bob Uchar
Li Gun Osmonga ko'tarilga buyuk solih odam 58-bob Yurish
Jin Dajian Ajoyib o'ymakor 38-bob Chaqqonlik
Ma Lin Sehrli temir nay 40-bob Aniqlik
Tong Vey Go'rdan chiqqan ajdaho 35-bob Aktsiyalar
Tong Meng Daryolarni orqaga qaytaruvchi toshbaqa 35-bob so'nish
Meyn Kang Nefritli ustuni 43-bob To'liq
Xou Jian Maymun qo'l 40-bob Qoniqish
Chen Da Yo'lbars tez oqimlardan sakrab o'tmoqda 1-bob Mukammal
Yang Chun Dog'li ilon 1-bob Yashirin
Zheng Tyanshou Oq yuzli janob 31-bob G'ayrioddiy
Tao Zongvang To'qqiz dumli toshbaqa 40-bob Oddiy
Song Ching Temir Yelpig'ich 17-bob Zodagonlik
Yao He Temir Hushtak 48-bob Musiqa
Gong Vang Bo'ynida dog'li yo'lbars 69-bob Tezkor
Ding Desun O'qdan yaralanga yo'lbars 69-bob Tezlik
Mu Chun To'xtatib bo'lmaydigan kichkina 36-bob Bostirish
Cao Zheng Pichoqli shayton 16-bob Jabduqlar
Song Wan Bulutlarda qo'riqchi xudo 10-bob Iblis
Du Qian Osmonga erishuvchi 10-bob Sehrgarlik
Syu Yong Yovuz yo'lbars 35-bob Tumali
Shi En Oltin ko'zli yo'lbars 27-bob yashirinuvchi
Li Chung Yo'lbarslarni o'ldiradigan qo'mondon 2-bob Tanho
Chjou Tong Kichkina Lord 4-bob Bo'sh
Tan Long Dog'li leopard 53-bob Yolg'iz
Du Xing Shayton yuzli 46-bob Tugallangan
Zou Yuan O'rmondan chiqqan ajdaho 48-bob Qisqa
Zou Jun Bir shohli ajdaho 48-bob Ko'mirli
Chju Gui Quruqlik hayvoni 10-bob Jinoyatchi
Chju Fu Kulayotgan yo'lbars 42-bob Yashirin
Cai Fu Temir qo'llar 61-bob Sokin
Cai Qing Yolg'iz gul 61-bob Jarohatli
Li Li O'lim hukmdori 35-bob Hizmatkor
Li Yun Qora ko'zli yo'lbars 42-bob Tadqiqot
Jiao Ting Yuzsiz 66-bob Shafqatsiz
Shi Yun Tosh qo'mondon 34-bob Xunuk
Sun Xin Kichkina Yuchi 48-bob Taqdirlar
Gu xola Yo'lbars 48-bob Qorong'u
Chjan Qing Bog'bon 16-bob Jazolangan
Sun Er-niang Kannibal 16-bob Jasorat
Vang Dingliu Chaqmoqning onasi 64-bob Past
Yu Baosi Daffn qilish ruhi 67-bob Sog'lik
Bai Sheng Kun kalamushi 15-bob Kalamush
Shi Qian Baraban ustidagi burgalar 45-bob O'g'ri
Duan Jingzhu Qizil it 59-bob Kuchuk
  • Shi Nai An. Daryo suvlari: 2 jildlik roman / Per. A. P. Rogachev, tahrir. V. S. Kolokolova. - M .: Davlat badiiy adabiyot nashriyoti, 1955. - 500 b., 624 b.
  • Shi Nai An. Daryo suvlari: 2 jildlik roman / Per. A. P. Rogachev, tahrir. V. S. Kolokolova. Ed. 2. - M .: Davlat badiiy adabiyot nashriyoti, 1959 yil.
  • Shi Nai An. Daryoning orqa suvlari / Abbr. boshiga. kit bilan. yoki T. qayta ishlangan B. Lisitsy va E. Serebryakova. - L .: "Bolalar adabiyoti", 1968. - 320 b.
  • Shi Nai An. Daryoning orqa suvlari. 2 jildlik roman / Per. A. P. Rogacheva; Muqaddima L. N. Menshikov. - Riga: "Polaris", 1992. - 500 p., 624 p. - Xitoy adabiyotining yangi kutubxonasi seriyasi. - ISBN 5-88132-004-2 .
  • Shi Nai An. Daryoning orqa suvlari. 2 jildlik roman / Per. A. P. Rogacheva. - M .: "Enneagon Press", 2008. - 548 b., 688 b. - Xitoy klassik adabiyoti turkumi. - ISBN 978-5-91051-026-9, ISBN 978-5-91051-025-2 .
  • Shi Nai An. Daryo suvlari: 2 jildlik roman / Per. A. P. Rogacheva; Muqaddima Pan Ying, T. A. Pan. - Sankt-Peterburg: Nauka, 2014. - 607 b., 727 b. — “Xitoy adabiyoti kutubxonasi” turkumi. — ISBN 978-5-02-038384-5 .

Ekran moslamalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • " Daryoning orqa suvlari " (1972) - Gonkong filmi
  • Daryoning orqa suvlari (Yaponiya, 1973, teleserial)
  • Hamma odamlar birodarlardir (Gongkong, 1975, film), 1972 yilgi filmning davomi
  • Daryoning orqa suvlari (Xitoy, 1983, teleserial)
  • Daryoning orqa suvlari (Xitoy, 1998, teleserial)
  • Qahramon: 108 (Xitoy, 2010, animatsion serial)
  • Daryoning orqa suvlari (Xitoy, 2011, teleserial)

Ta'sir qilish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Britaniyalik tarixchi E. Xobsbaumning yozishicha, xitoylik inqilobchi Mao Tszedun 1917 yilda o‘z kursdoshlarini “Daryo o'zanlari” romani qahramonlariga taqlid qilishga undagan .

  1. Аникина, Воробьёва 2008.
  2. Палат 1967.
  • Алексеев В. М.. Труды по китайской литературе. Книга 1, Классики отечественного востоковедения. М.: Восточная литература, 2002. 
  • Аникина Г. П., Воробьёва И. Ю.. Китайская классическая литература: Учебно-методическое пособие. Хабаровск: Дальневосточный государственный гуманитарный университет, 2008. 
  • Палат, А.. Историко-филологические исследования. Сборник статей к семидесятипятилетию академика Н. И. Конрада. М.: Наука, 1967.