Camellia japonica

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Camellia japonica, oddiy kameliya[1] yoki Yapon kameliyasi sifatida tanilgan, Theaceae oilasiga mansub gulli oʻsimlik turi. C. japonica oʻsimligining minglab navlari yetishtirilgan, ular bir-biridan rangi va gullari bilan farqlanadi. AQShda uni baʼzan yaponika deb atashadi. Yovvoyi holatda faqat Xitoy (Shandong, sharqiy Chjejiang), Tayvanda, Janubiy Koreyada va Yaponiyaning janubi-gʻarbiy qismida oʻsadi.

Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yapon kameliyasining kurtaklari

Camellia japonica — gullaydigan daraxt yoki buta, odatda uzunligi 1,5 metr lekin vaqti-vaqti bilan 11 metr uzunlikdagilari ham uchraydi. Baʼzi etishtiriladigan navlar oʻlchami 72 metr yoki undan koʻpga yetadi. Yosh novdalar binafsha jigarrang boʻlib, ular yoshi katta novdalar kulrang jigarrang boʻladi. Navbatma-navbat joylashtirilgan teri barglari tepada toʻq yashil, pastki qismida ochroq, odatda barglar uzunligi taxminan 2,5-3 smga yetadi. Bargning asosi qirrali (qizsimon), chetlari juda nozik tishli (sariq) va uchi biroz oʻtkir.

Yovvoyi tabiatda gullash yanvar-mart oylarida sodir boʻladi. Gullar novdalar boʻylab, ayniqsa uchlarida paydo boʻladi va juda qisqa poyaga ega. Ular yolgʻiz yoki juft boʻlib uchraydi va uzunligi 2,5-6 sm. Taxminan toʻqqizta yashil rangli bracteoles va sepals mavjud.

Meva uchta boʻlinmali (lokulyar) globus shaklidagi kapsuladan iborat boʻlib, ularning har birida diametri 1-2 sm boʻlgan bir yoki ikkita yirik jigarrang urugʻlar mavjud. Yovvoyi tabiatda meva berish sentabr-oktabr oylarida sodir boʻladi.

C. japonica barglari baʼzi Lepidopteralarning tırtıllar tomonidan yeyiladi, masalan, engrailed (Ectropis crepuscularia). Yapon oq koʻz qushi (Zosterops japonica) Camellia japonicani changlaydi.

Taksonomiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ochi-Tsubaki

Camellia oilasi Jezuit ruhoniysi va botanik Georg Kamel sharafiga nomlangan[2]. Japonicaning oʻziga xos nomi 1753-yilda Karl Linney tomonidan turga berilgan, chunki Engelbert Kaempfer Yaponiyada boʻlganida birinchi boʻlib oʻsimlikning tavsifini bergan[3].

Xitoy florasida ikkita nav ajralib turadi: C. japonica var. japonica va C. japonica var. rusticana

Camellia japonica var. yaponiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

C. japonica var. japonica Linney tomonidan atalgan shakl boʻlib, tabiiy ravishda 300-1100 m balandlikdagi oʻrmonlarda uchraydi. Shandong, materik Xitoyning sharqiy Chjejiang va Tayvan, Janubiy Yaponiya va Janubiy Koreyada. Bargning uzunligi taxminan 1sm uzunlikda. Brakteolalar va sepallar velutinsimon (baxmalsimon). Yanvar-mart oylarida gullaydi, sentabr-oktabr oylarida meva beradi. U butun dunyo boʻylab koʻplab navlar shaklida bogʻ oʻsimligi sifatida oʻstiriladi.

Camellia japonica var. rusticana[tahrir | manbasini tahrirlash]

C. japonica var. yovvoyi tabiatda rusticana, Aizu hududi, Fukusima pref., Yaponiya

Camellia japonica var. rusticana (Honda) TL Ming tabiiy ravishda materik Xitoyning Chjejiang (Chjoushan Qundao oroli) va Yaponiyaning Xonsyu orollaridagi oʻrmonlarda uchraydi. Bargning kalta petiolesi bor, taxminan 5 millimetr (0.2 in) uzun, tagida nozik tuklar (oʻsgan). Brakteolalar va sepals tashqi tomondan silliq (yalangʻoch) boʻladi. Gullarning rangi qizildan pushti ranggacha, apreldan maygacha gullaydi. Bu xilma-xillik baʼzi botanika organlari tomonidan alohida tur sifatida qabul qilinadi: Camellia rusticana.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xitoy[tahrir | manbasini tahrirlash]

C. japonica ning bonzai namunasi

Camellia japonica Xitoyda 11-asrga taaluqli rasm va chinni buyumlarida paydo boʻlgan. Oʻsimlikning dastlabki rasmlari odatda bitta qizil gulga ega. Biroq, bitta oq gulli oʻsimlik Song sulolasining toʻrtta magpiyasining oʻramida koʻrsatilgan[3].

Avstraliya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Camellia japonica „Aspasia Macarthur“

Avstraliyada birinchi kamelyalar 1826-yilda Sidneyda Elizabeth Bay uyida ekilgan Sidneylik Aleksandr Makliga tegishli.

1838-yilda oltita C. japonica oʻsimliklari botanik, bogʻdorchilik va qishloq xoʻjaligi mutaxassisi Uilyam Makartur tomonidan olib kelingan. Keyingi yillarda u bir necha yuz xil navlarni olib kelib, Camden Park hududida oʻstirdi. Koʻp yillar davomida Makarturning koʻchatxonasi Avstraliyadagi koloniyani manzarali oʻsimliklar, shuningdek, mevali daraxtlar va uzumlar bilan taʼminlovchi asosiy manbalardan biri edi.

1845-yilda Uilyam Makartur londonlik pitomnik Konrad Loddigesga maktub yozib, kamelya olganini tan oldi va shunday dedi: "Men kamelyaning toʻrt-besh yuzta koʻchatini yetishtirdim, asosan „Anemoniflora“ urugʻidan. Bu nav hech qachon oʻziga xos anterlarga ega boʻlmagani uchun men uning gullarini C. reticulata va Sp ning gulchanglari bilan urugʻlantirdim. maliflora." Makarturning koʻchat navlarining koʻpchiligi etishtirish uchun yoʻqolgan boʻlsa-da, baʼzilari bugungi kunda ham mashhur, jumladan „Aspasia Macarthur“ (uning nomi bilan atalgan).

Sidneydagi taniqli kameliya bogʻchasi 1852-yilda Silas Shezer tomonidan tashkil etilgan „Camellia Grove“ boʻlib, u dastlab Elizabeth fermasi tarkibiga kirgan Parramatta daryosiga tutash yerni ijaraga olgan. Fullerning 1877-yildagi Sidney qoʻllanmasida bogʻchasida 59 turdagi kamelya borligi tasvirlangan. Shezerning bogʻchasidagi kamelya va boshqa gullar paroxodda daryo boʻyida Sidney bozorlaridagi gul sotuvchilarga joʻnatilgan, ular dasta boʻlib bogʻlangan va palubalarga osilgan uzun yogʻoch boʻlaklariga osilgan. Silas Shezer bir qancha kameliya navlarini ishlab chiqdi, eng mashhurlari (va hali ham tijoratda etishtiriladigan) „Shahzoda Frederik Uilyam“ va C. japonica „Harriet Beecher Shezer“ boʻlib, uning qizi nomini oldi. Shezerning bolalar bogʻchasi yaqinidagi hudud oxir-oqibat shahar chetiga aylantirildi va Camellia Grove l bogʻchasi sharafiga Camellia deb nomlandi.

1883-yilga kelib, oʻsha paytda Avstraliyaning etakchi bogʻchasi boʻlgan Shepherd and Company, Camellia japonica ning 160 navini oʻstirgan.

Pillnitz qal’asi bogʻidagi kameliya japonica, Germaniya
Front: Picture of Camellia Japonicas.; Verso: "Marshallville, Georgia, „Where Georgia Peaches Started.“ Thousands of Camellia Japonicas, November-March."; Verso: "Genuine Curteich-Chicago, „C.T. American Art“"
Camellia Japonicas otkritkasi
Postcard of Camellia Pink Perfection; Verso: „Camellia Pink Perfection (Frau Mina Seidel). Southern Gardens are aflame in Mid-Winter with gorgeous and vari-colored Camellias.“; Verso: "Genuine Curteich Chicago, „C.T. Photo-Colorit“"
Camellia Pushti mukammalligining otkritkasi
  • "Ashiya"
    "Ashiya"
  • "Kamo-honnnami"
    "Kamo-honnnami"
  • "Sekidotaroan"
    "Sekidotaroan"
  • "CM Wilson"
    "CM Wilson"
  • "Chor"
    "Chor"
  • 'Dr. Tinsley
    'Dr. Tinsley
  • 'Dr. Klifford Parks
    'Dr. Klifford Parks
  • "Merkuriy oliy"
    "Merkuriy oliy"
  • "Royal Velvet"
    "Royal Velvet"
  • "Trifoza"
    "Trifoza"
  • "Ville de Nantes"
    "Ville de Nantes"
  • "Songzi" (Qarag'ay konusi)
    "Songzi" (Qarag'ay konusi)
  • "Bob Hope"
    "Bob Hope"
  • "Dramachi qiz"
    "Dramachi qiz"
  • "Fred Sander"
    "Fred Sander"
  • Noma'lum nav
    Noma'lum nav
  • "Hikarugenji"
    "Hikarugenji"
  • "Qora dantel"
    "Qora dantel"
  • "Coquettii"
    "Coquettii"
  • "Dahlohnega"
    "Dahlohnega"
  • "Düşes de Berri"
    "Düşes de Berri"
  • "Darvoza oldidagi oq"
    "Darvoza oldidagi oq"
  • "Althaeiflora"
    "Althaeiflora"
  • "Bernhard Lauterbax"
    "Bernhard Lauterbax"
  • "Chandlerning nafisligi"
    "Chandlerning nafisligi"
  • "Nobilissima"
    "Nobilissima"
  • "Enn Bler Braun rang-barang"
    "Enn Bler Braun rang-barang"
  • "Kolombo"
    "Kolombo"
  • "Frankie Winn"
    "Frankie Winn"
  • "Nuccio ning javohiri"
    "Nuccio ning javohiri"
Yapon pochta markasida C. japonica.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ English Names for Korean Native Plants. Pocheon: Korea National Arboretum, 2015 — 385 bet. ISBN 978-89-97450-98-5. 4-yanvar 2017-yilda qaraldi. 
  2. ↑ Cothran, James R. Gardens and historic plants of the antebellum South. South Carolina: University of South Carolina Press. 2003. pages 166-167. ISBN 1-57003-501-6
  3. ↑ 3,0 3,1 Valder, Peter. The Garden Plants of China. Oregon: Timber Press, 1999. ISBN 0-88192-470-9 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Camellia_japonica&oldid=3539195" dan olindi