Kontent qismiga oʻtish

Brioriya

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Brioriya (lotincha: Bryoria) — Parmeliya oilasigamansub temiratkilar turi hisoblanadi. Uning 50 ga yaqin turlari mavjud.[1]

Biologik tavsifi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bryoria pseudofuscescens (chapda) va Bryoria capillas (oʻngda)

Tallom butasimon, soqolli shaklda, osilgan yoki egilgan koʻrinishda.[2][1] Shoxlari ingichka, uzun, ipsimon, butun uzunligi boʻylab yumaloqsimon, odatda yon shoxchalarisiz boʻladi.[3][2] Rangi jigarrang, qizil-jigarrang, deyarli qora ranggacha, kamdan-kam holatlarda kulrang yoki oq rangga yaqinroq, yashil yoki sargʻish boʻladi.[2][4] Sorediya asosida koʻpayadi.[1] Soralii tekis yoki bukrsimon, baʼzida esa ular boʻlmasligi ham mumkin; apotetsiya kamdan-kam yuzaga keladi. Xaltalari ninatugma shaklida, rangsiz sakkizta ellipso turiladagi sporalardan iborat.[2] Tallom tarkibida fumarprototsetrar kislotasi[3] mavjud.

U barcha qitʼalarda uchraydi. U moʻtadil va koʻproq shimoliy hududlarda, asosan oʻrmon va togʻli hududlarda keng tarqalgan.[2][4] Rossiyada uning 20ga yaqin turlari mavjud.[1]

Koʻpchilik brioriyalar — epifitlar hisoblanadi. Ular ignabargli daraxtlarning shoxlari va tanasida (archa, qaragʻay va b.[5]), baʼzida bargli daraxtlarda, tuproqda, toshlarda, chirigan yogʻochlarda yashaydi.[2] Ayrim turlar havoning ifloslanishiga nisbatan oʻta sezgir boʻladi.[1]

Brioria kiyik, uchuvchi-quyonlar, dalasichqon va boshqa kemiruvchilar uchun ozuqa sifatida xizmat qilishi ham mumkin.[1] Uning turlardan biri, Brioria Fremonta (Rossiyaning Qizil kitoblari tarkibiga kiritilgan) boʻlib, u insonlar tomonidan tanovul qilinishi ham mumkin, asosan Shimoliy Amerika hindulari tomonidan isteʼmol qilinadi. [6][7]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Толпышева С. Ю. „Бриория“. Большая российская энциклопедия. 2022-yil 15-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-may.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Голубкова (ред.) 1996.
  3. 3,0 3,1 Андреев, Гимельбрант 2014.
  4. 4,0 4,1 „Bryoria“ (en). Lichenportal.org/.
  5. Белый 2016.
  6. Hutten, Woodward 2001.
  7. Вишневский М.В.. Всё о грибах. Популярная энциклопедия. Проспект, 2018.