Blusher

Blusher
Ilmiy tasniflash
	Fungi
	Basidiomycota
	Agaricomycetes
	Agaricales
	Amanitaceae
	Amanita
	A. rubescens
Binar nomi
	Amanita rubescens; ; (Pers. ex Fr.) Gray

Blusher — Amanita turkumining bir-biriga yaqin boʻlgan bir nechta turlarining umumiy nomi. A. rubescens yoki qizarib ketgan amanita Yevropa va Sharqiy Shimoliy Amerikada esa A. novinupta shuningdek, qizargan kelin sifatida ham tanilgan^[1]. Shimoliy Amerikaning gʻarbiy qismida uchraydi. Ularning ilmiy va umumiy nomlari kesilganda etining pushti ranga kirishi bilan bogʻliq.

Blusherni isteʼmol qilish mumkin. Poyaning pastki qismidagi pushti rang bilan osongina tanib olinadi.

Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yevropa blusherida qizil-jigarrang qalpoq (qopqoq) bor, boʻyi 5-15 sm^[2]. Baʼzilari yomgʻir bilan yuvilishi mumkin boʻlgan oq-sariq rang bilan qoplangan. Qoʻziqorinning eti oq, koʻkargan yoki havoga taʼsir qilganda pushti rangga aylanadi. Bu zaharli soxta blusher yoki panter qopqogʻidan (Amanita pantherina) farqlashda asosiy xususiyatdir. Poyasi (poyasi) oq rangda, qalpoq rangi oqarib ketgan va 5-15 sm gacha oʻsadi^[2]. Gillalar oq, shikastlanganda qizil dogʻlar paydo boʻladi. Halqaning ustki tomonida chiziqli (yaʼni tizmalari bor), bu uni Amanita pantherinadan ajratib turadigan yana bir xususiyat. Sporalari oq, tuxumsimon, amiloid^[2] va taxminan 8 dan 5 mkm gach kattalikda boʻladi.

Pishirilmagan qoʻiqorinning taʼmi yumshoq, ammo zaif achchiq taʼmga ega . Hidi kuchli emas.

Qoʻziqorin koʻpincha hasharotlar hujumiga uchraydi.

Tarqalishi va yashash joyi[tahrir | manbasini tahrirlash]

U Yevropaning katta qismida va Shimoliy Amerikaning sharqiy qismida keng tarqalgan (ikkinchi mintaqada Amanita amerirubescens nomiga mos keladigan kamida uch xil tur mavjud) kambagʻal tuproqlarda, shuningdek, bargli va ignabargli oʻrmonlarda oʻsadi, iyundan noyabrgacha paydo boʻladi^[3]. Osiyoda uchrashi ham qayd etilgan^[4].

Shimoliy Amerikaning sharqiy qismida Amanita rubescensning asisiy zararkunandasi Hypomyces hyalinus. Parazitlangan mevali tanalarni tanib olish juda qiyin, baʼzi kasallangan zamburugʻlar „qizarish“ xususiyatini saqlab qoladi^[5].

Amanita novinupta[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQShning gʻarbiy qismida topilgan, yaqinda rasman tasvirlangan va shu paytgacha A. rubescens sifatida notoʻgʻri identifikatsiya qilingan tur.

Boshqa turlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bir-biriga yaqin turlarga Amanita brunneolocularis, A. orsonii, A. rubescens var. alba va A. rubescens var. kongolensis^[6].

Foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Amanita rubescens pishirilgan holatda isteʼmol qilinadi^[7]. A. rubescens xom holatida gemolitik oqsilni oʻz ichiga olganligi maʼlum boʻlib, pishirilganda parchalanib ketadi.