Balakishi Arablinskiy

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Balakishi Alibek Arablinskiy
Asl ismi ruscha: Балакиши Али-бек Арабли́нский
Tavalludi 1828 yil 30 avgust
Tala qishlogʻi, Zakatala tumani, Rossiya imperiyasi (hozirgi Zakatala tumani, Ozarbayjon)
Vafoti 1902-yil 1-yanvar (73 yosh)
Darband
Qoʻshin turlari Otliq va piyoda qoʻshinlar
Xizmatdagi yillari 1848—1898
Unvoni General-leytenant
Qoʻmondonlik qilgan Abxaziya 160-piyoda polki, 1-Kaspiy otishma brigadasi, 21-piyoda diviziyasining 2-brigadasi
Jang/urush 1848—1849-yillardagi Vengriya qoʻzgʻolonining bostirilishi,
Qrim urushi,
Xiva yurishi (1873),
Rossiya-Turkiya urushi (1877—1878)

Balakishi Ali-bek Arablinskiy (Bala-Kishi-Ali-Bek Arablinskiy; 1828-yil 30-avgust – 1902-yil 1-yanvar) – Rossiya imperatorlik armiyasining harbiy rahbari, general-leytenant.

Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Togʻlik boshliq Magal Talavskiyning oʻgʻli. Dini – islom[1]. Millati – avar[2], boshqa versiyaga koʻra, lezgi deb ham keltirilgan[3]. Tarix fanlari doktori N. A. Magomedovning fikriga koʻra, u lezgi zodagonlaridan[4]. Oilasi Goloda Dogʻiston qishlogʻidan kelgan muhojirlar tomonidan asos solingan Exede Tala qishlogʻining arablar kvartalida yashagan[5]. Bobosining ismi Dibir, otasining ismi Alibek boʻlgan[6]. Shuning uchun ham ayrim rasmiy hujjatlarda Arablinskiylar „Dibirov“ familiyasi bilan ham tilga olinadi[7]. 1902-yil 20-yanvarda Bokudagi „Kaspiy“ gazetasida eʼlon qilingan nekrologda „General-leytenant B. K. A. Arablinskiyning oʻlimi uni tanigan har bir kishida chuqur taassuf uygʻotdi“ deb yozilgan[8].

Harbiy faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Polkovnik Arablinskiy, 1848-yil

Bolaligida gʻayrioddiy qobiliyatlarini namoyon etib, tuman hokimiyatining eʼtiborini tortgan va hokimyat unga Sankt-Peterburgdagi 1-kadet korpusida oʻqishni tavsiya qilganlar. Oʻqishni 1848-yilda muvaffaqiyatli tugatib, shu yil 13-iyulda kornet unvonini olgan[9]. Imperator buyrugʻi bilan 1-Peterburg ulan polkida xizmatga tayinlangan. 1851-yil 18-sentyabrda unga leytenant unvoni berilgan. 1853-yil 12-dekabrda 6-Klyastitskiy Gusar polkiga xizmatga yuborilgan.

Arablinskiy 1849-yil Vengriyadagi qoʻzgʻolonni bostirishda qatnashgan. 1853—1856-yillardagi Qrim urushi qatnashchisi. 1854-yil 5-dekabrda „koʻrsatgan xizmatlari uchun“ shtab kapitanligi xizmatiga tayinlangan.

1857-yil 12-mayda imperator qoʻmondonligi bilan Imperator Janobi Oliylarining shaxsiy Konvoyi leyb-gvardiyasi Kavkaz eskadroniga yuborilgan. 1858-yil 24-yanvarda ajoyib xizmatlari uchun kapitan unvoniga sazovor boʻladi va shtab-kapitan sifatida konvoyga oʻtkaziladi.

1859-yil 12-yanvarda ajoyib xizmati uchun armiya otliq qoʻshinlari mayori unvoniga koʻtarilgan. 1860-yil 2-iyulda 2-divizion va 3-eskadron komandiri etib tayinlanishi bilan Pereyaslavlning 18-dragun polkiga oʻtkazilgan va 1861-yil 4-iyulda bu lavozimlarga tasdiqlangan. 1860-yilda togʻliklarga qarshi olib borganligi uchun qilich va kamon bilan birgalikdagi 3-darajali Avliyo Stanislav ordeni, 1862-yilda esa qilich va kamon bilan birgalikdagi 3-darajali Avliyo Anna ordeni bilan taqdirlangan.

1864-yil 24-yanvardan 1866-yil 18-aprelgacha Kaytag-Tabasaran okrugi boshligʻi lavozimida ishlagan[10]. 1865-yilning 1-sentyabrida aʼlo xizmatlari uchun podpolkovnik unvonini olgan. 1866-yil 18-aprelda keyingi xizmat uchun 84-Shirvon piyoda polkiga yuborildi. 1871-yil 16-sentyabrda unga polkovnik unvoni berilgan[11]. 1873-yilgi Xiva yurishi qatnashchisi, 1874-yil mart oyida xizmatlari uchun qilich bilan birgalikdagi 2-darajali Avliyo Stanislav ordeni bilan taqdirlangan. 1874-yil 31-oktyabrda 164-Zagatala piyoda polkiga oʻtkazilgan, yangi lavozimida 4-batalyonga tayinlangan. 1877-yil 9-yanvarda 3-Kavkaz chegara batalyoniga komandir etib tayinlangan.

1877—1878-yillardagi rus-turk urushi qatnashchisi. 1877-yil sentyabrda „ofitserlar saflarida 25 yillik beminnat xizmati uchun“ 4-darajali Avliyo Vladimir ordeni bilan taqdirlangan.

1898-yil 3-avgustda Arablinskiy harbiy forma va pensiya bilan xizmatdan boʻshatilgan holda general-leytenant unvoniga loyiq koʻrilgan[12].

1898-yilda Rossiya imperatorining farmoni bilan 70 yoshli Balakishi Arablinskiyga Derbentdan 6 km uzoqlikda katta yer ajratilgan. Bu yerda oʻzi uchun mulk quradi va uning atrofida kichik aholi punkti paydo boʻladi. Bu yerdagi vokzal va qishloq rus generali sharafiga Arablinka deb nomlanadi. Umrining soʻnggi toʻrt yilini shu yerda oʻtkazgan va 1902-yil 1-yanvarda vafot etgan.

Mukofotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Qilich va kamon bilan birgalikdagi 3-darajali Avliyo Stanislav ordeni (1860).
  • Qilich va kamon bilan birgalikdagi 3-darajali Avliyo Anna ordeni (1862)
  • 2-darajali qilich birgalikdagi Avliyo Stanislav ordeni (1874).
  • 4-darajali Avliyo Vladimir ordeni (1877)
  • 2-darajali qilichli Avliyo Anna ordeni (1878)
  • „Jasorati uchun“ yozuvi tushirilgan oltin qilich (1878)
  • 3-darajali Avliyo Vladimir ordeni (1882)
  • 1-darajali Avliyo Stanislav ordeni (1891)
  • 1-darajali Avliyo Anna ordeni (1895-yil 6-dekabr)

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Полный послужной список командира 2-й бригады 21-й пехотной дивизии генерал-майора Араблинского // Российский государственный военно-исторический архив. ф. 400 (Главный штаб), оп. 12, д. 20726, с. 94
  2. ↑ Гогитидзе М. Д. Военная элита Кавказа: Генералы и адмиралы народов Северного Кавказа. — Тбилиси: Меридиани, 2011. — С. 51.
  3. ↑ „"Вышка" №39 - 18.10.2001 - Сафия Тагиева: "Я целовала камни родного города..."“. vyshka.azeurotel.com. 2019-yil 25-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 4-oktyabr.
  4. ↑ Магомедов Н.А. Взаимоотношения народов Южного Дагестана и Азербайджана в XVIII — первой половине XIX в. (экономический, политический и культурный аспекты). — Махачкала, 2004. С.— 157.
  5. ↑ Закавказские аварцы: этнос, государственность, законы. Ч.1.. 
  6. ↑ Центральный исторический архив Грузии (ЦИАГ). Ф. 1638. Оп. 1. Д. 7. Л. 111об.
  7. ↑ Газета «Кавказ». Тифлис, 13 мая 1856 г. (№ 37)
  8. ↑ „Страница истории прессы Баку: Газета «Каспий» — OurBaku“. 2014-yil 29-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 25-oktyabr.
  9. ↑ Список генералам по старшинству. Составлен по 1 января 1898 года. — СПб., 1898. — С. 501
  10. ↑ Список подполковникам по старшинству. Исправлено по 3-е января. — СПб., 1866, c. 475
  11. ↑ Список полковникам по старшинству. Исправлено по 1-е февраля. — СПб., 1873, с. 586
  12. ↑ Разведчик. 1898. — № 407 от 11 августа. — С. 684. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Balakishi_Arablinskiy&oldid=4084046" dan olindi