Artikul gramotasi

Artikul gramotasi (nemischa: Artikelsbriefe) ― Gʻarbiy Yevropa hukmdorlari va harbiy qoʻmondonlarining (nemis, golland, shveytsariya, daniya va shved) biror-bir ofitserga (polkovnik) otliqlar yoki landsknehts polklarini tuzish vakolatini beruvchi patenti.

Gramotada yollanma harbiy xizmatning majburiyatlari hamda harbiy intizomga oid asosiy qoidalar va urf-odatlar belgilab qoʻyilgan boʻlib, polkka otliq yoki piyoda chaqirilganlar qasamyod qilishi kerak edi. Ular, shuningdek, jamoat tartibi va xavfsizligini taʼminlash uchun politsiya buyruqlarini oʻz ichiga olgan. Keyingi davrlardagi harbiy artikullar artikul gramotalardan kelib chiqqan.

Birinchi marta bunday patentlardan Fridrix Barbarossa 1155-yilda Italiyada bosqinchilik kampaniyasi paytida foydalangan. XV-asrdan boshlab bir qator imperator artikul gramotalari paydo boʻldi: Fridrix III (1486), Maksimilian I (1508), Maksimilian II (1570) va boshqalar.

Dastlabki koʻrinishida nemis artikul gramotalari shartnomaviy xususiyatga ega edi. Ularda, umumiy maʼnoda, askarlar (yollanma askarlar) to oʻlim qoʻrquvi ostida nima qilishlari va nima qilishlari taqiqlanganligi aniq-ravshan bayon etilgan. Jazolar faqat koʻrsatib oʻtilgan edi; ularning hajmi va shaklini tanlash butunlay boshliqlar (ofitserlar) ixtiyorida edi.

Shvetsiya qiroli Gustav Adolfning 1621-yildagi artikul gramotasi puxta ishlab chiqilgan harbiy jinoyat kodeksi boʻlib, harbiy va umumiy jinoiy harakatlarning (qonunbuzarliklar va jinoyatlar) aniq belgilangan tushunchalari har bir askar uchun ravshan va tushunarli shakllarda bayon etilgan. Ushbu harbiy qonun esdaligi Brandenburg-Prussiya armiyasi uchun manba va oʻzlashtirish obyekti boʻlib xizmat qilgan (Fridrix Vilgelmning 1665-yildagi artikullari). Artikul gramotalari harbiy sanʼat tarixida muhim rol oʻynagan.

Yana qarang

• Harbiy artikul
• Hetman maqolalari