Kontent qismiga oʻtish

Armaniston ommaviy axborot vositalari

Ishorat qoʻshish
Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Armanistondagi ommaviy axborot vositalari Armanistonda joylashgan ommaviy axborot vositalari hisoblanib, televideniye, jurnal va gazetalardan iborat boʻlib, ular reklama, obuna va sotish bilan bogʻliq boshqa daromadlarga bogʻliq boʻlgan davlat va tijorat korporatsiyalari tomonidan boshqariladi. Armanistonda matbuot erkinligi 2018-yilgi Arman inqilobidan keyin sezilarli darajada yaxshilandi[1].

Armaniston Konstitutsiyasi soʻz erkinligini kafolatlaydi. Ammo zoʻravonlik tahdidlari, kuchli siyosiy xulosalar va tuhmat boʻyicha daʼvolar orqali ommaviy axborot vositalari erkinligi cheklanganligicha qolmoqda. Armaniston "Chegara bilmas muxbirlar" tashkiloti tomonidan tuzilgan 2023-yilgi Matbuot erkinligi indeksi hisobotida 49-oʻrinni egallab, Janubiy Kavkaz matbuotidan yetakchi oʻrinda turgan boʻlsa, Gambiya va Surinam davlatlari qatoridan oʻrin egallagan[2].

Qonunchilik bazasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Armaniston Konstitutsiyasining 27-moddasi soʻz va matbuot erkinligini kafolatlaydi. Shuningdek, Konstitutsiyada „Ommaviy axborot vositalari va boshqa ommaviy axborot vositalari erkinligi kafolatlanadi.“ va „Davlat ommaviy radio va televideniyening mavjudligi va faoliyatini kafolatlaydi.“[3] Armaniston Konstitutsiyasining 47-moddasi milliy, irqiy va diniy adovatni qoʻzgʻatishni, zoʻravonlikni targʻib qilishni taqiqlaydi[3]. Shuningdek, Konstitutsiya axborotni izlash, olish, yetkazish va tarqatish huquqini belgilab beradi hamda chet elliklarga ham fuqarolar bilan bir xil axborot huquqlaridan foydalanishni taminlaydi[4]. Shunga qaramay, ushbu qonunlar koʻpincha notoʻgʻri qoʻllaniladi yoki toʻliq qoʻllanilmaydigan holatlar ham mavjud.

2010-yilda tuhmat uchun jinoiy javobgarlik bekor qilingan. Biroq fuqarolik kodeksi eng kam ish haqining 2000 baravarigacha boʻlgan jazolarni belgilagan[5]. Onlayn ommaviy axborot vositalariga tuhmatli izohlar uchun javobgarlikka tortish haqidagi davlat loyihasi 2014-yilda ilgari surilgan va u ichki va xalqaro tanqidlardan soʻng qoʻllanilishi keyinga qoldirilgan[5].

Ommaviy axborot vositalariga ixtisoslashgan qonunlar qatoriga telekommunikatsiyalar toʻgʻrisidagi qonun va televideniye va radioeshittirish toʻgʻrisidagi qonunlar kiradi. Ikkinchisi tele va radiodasturlarni tanlash, tayyorlash va efirga uzatish erkinligi huquqini kafolatlaydi va senzurani taqiqlaydi (4-modda). Shuningdek, jamoat teleradiokompaniyasini alohida maqomga ega davlat korxonasi sifatida tashkil etadi (28-modda). Uning boshqaruv organi Prezident tomonidan tayinlanadigan 5 kishidan iborat jamoatchilik televideniyesi kengashidir. Xuddi shu qonun televideniye va radioeshittirish milliy komissiyasini (MTRK) xususiy teleradiokompaniyalarni litsenziyalash va monitoringini tartibga soluvchi mustaqil agentlik sifatida belgilaydi (37-modda)[6]. 2010-yilda qabul qilingan „Televideniye va radio toʻgʻrisida“gi yangi qonun EXHT RFoM tomonidan salbiy baholangan. Chunki oʻzgartirishlarga qaramay, raqamli davrda ommaviy axborot vositalari plyuralizmini targʻib qila olmagan[7][8]. Kamchiliklar qatoriga "eshittirish kanallari sonining cheklanishi, sunʼiy yoʻldosh, mobil telefon va onlayn eshittirishni litsenziyalash boʻyicha aniq qoidalarning yoʻqligi, radioeshittirishning barcha shakllarini litsenziyalash rejimi yoki regulyatorning ruxsati ostida joylashtirish, qonun hujjatlarida ommaviy axborot vositalari erkinligini asossiz cheklash hamda xususiy raqamli kanallarni tashkil etish tartibi va shartlarining yoʻqligiga asoslanib, sudlarga eshittirish litsenziyalarini bekor qilish huquqini berish kabi kamchiliklar kiradi[9].

2003-yilda „ Axborot erkinligi toʻgʻrisida“gi qonun qabul qilingan. Biroq, uni amalga oshirish toʻxtab qolgan. 2014-yilgi tuzatishlar uni amaliyotga tatbiq etishga qaratilgan boʻlib, hozircha buning foydasi yoʻq. Sud javob bergan boʻlsa-da, hukumat idoralari kirish soʻrovlarini rad etishdi va Sovet davridagi koʻplab fayllar maxfiyligicha qolmoqda[10]. OAV sohasiga tegishli boshqa qonunlar qatoriga "Reklama toʻgʻrisida"gi va "Axborot erkinligi toʻgʻrisida"gi qonunlar kiradi. Ikkinchisi ommaviy axborotga kirish huquqini oʻrnatdi va bunday huquqning qonuniy cheklovlarini batafsil bayon qildi (davlat, rasmiy, bank yoki tijorat sirlari, shaxsiy daxlsizlik huquqlari va tergovgacha boʻlgan maʼlumotlar)[11].

Radioeshittirish vositalari 6 yillik mandatga 8 aʼzodan (4 nafari Prezident tomonidan, 4 nafari parlament tomonidan tayinlanadi) iborat televideniye va radio milliy komissiyasidan (NCTR) litsenziya talab qiladi. Litsenziyalash tizimlari ommaviy axborot vositalari erkinligi va xilma-xilligiga toʻsqinlik qiladi[12].

Armanistonda jurnalistlarni guvohlik berishdan yoki oʻz manbalarini himoya qilishdan ozod qiluvchi qonun yoʻq.

2014-yil iyun oyida Yerevan sudi Hraparak va iLur.am saytlariga qarshi va Armaniston Maxsus tergov xizmati foydasiga qaror chiqarib, oldindan ruxsatisiz davom etayotgan tergov toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni eʼlon qilgani uchun jinoiy javobgarlikka tortilgan. Sud qarori keng tanqidga uchragan[13].

Jurnalistlarning maqomi va oʻzini oʻzi tartibga solish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Armanistonda maxsus Matbuot kengashi mavjud emas. Jurnalistlar va ommaviy axborot vositalari sudda jinoiy javobgarlikka tortilishi mumkin. Ularga xatolarni tushuntirish va sudni aybsizligiga ishontirish uchun bir oy muddat beriladi[14].

Ommaviy axborot vositalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

The New Times video podkast studiyosi (2008-yil)

Televideniye Armanistonda asosiy vosita boʻlib, uning aksariyat kanallari nazorat ostida yoki hukumat bilan sherikchilikda ish olib boradi. Chunki radioeshittirish vositalari litsenziyani talab qiladi. Bosma sektor esa tanazzulga yuz tutmoqda. Onlayn ommaviy axborot vositalari esa oʻsib bormoqda. Rus tilidagi ommaviy axborot vositalari mamlakatda keng tarqalgan. Ommaviy axborot vositalariga egalik koʻpincha noaniqligicha qolmoqda. Jamoat ommaviy axborot vositalariga hokimiyat tomonidan imtiyozlar berilgan boʻlib, xususiy OAV esa moliyaviy barqaror emas va asosan oʻz egalari va homiylariga tayanadi. Bu esa tahririyat mustaqilligiga toʻsqinlik qiladi[15].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Freedom House, |date=October 14, 2020 }}, 2020 Press Freedom report
  2. ↑ „Armenia | RSF“. rsf.org.
  3. ↑ 3,0 3,1 „National Assembly of the Republic of Armenia | Official Web Site | parliament.am“. www.parliament.am.
  4. ↑ Anais Melikyan, Armenia #National media policies , EJC Press Landscapes (circa 2009)
  5. ↑ 5,0 5,1 Freedom House, |date=October 14, 2020 }}, 2020 Press Freedom report
  6. ↑ Anais Melikyan, Armenia #National media policies , EJC Press Landscapes (circa 2009)
  7. ↑ „OSCE media freedom representative meets Armenian President, encourages public discussion and transparency in broadcast reform | OSCE“.
  8. ↑ „OSCE media freedom representative calls for amendments to Armenia's draft broadcast law to promote media pluralism“. osce.org.
  9. ↑ „Armenian broadcasting law fails to guarantee media pluralism, says OSCE media freedom representative | OSCE“.
  10. ↑ Freedom House, |date=October 14, 2020 }}, 2020 Press Freedom report
  11. ↑ Anais Melikyan, Armenia #National media policies , EJC Press Landscapes (circa 2009)
  12. ↑ Freedom House, |date=October 14, 2020 }}, 2020 Press Freedom report
  13. ↑ Freedom House, |date=October 14, 2020 }}, 2020 Press Freedom report
  14. ↑ Anais Melikyan, Armenia #National media policies , EJC Press Landscapes (circa 2009)
  15. ↑ Freedom House, |date=October 14, 2020 }}, 2020 Press Freedom report 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Armaniston_ommaviy_axborot_vositalari&oldid=4439055" dan olindi