Ambon-Timor xalqlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Ambon-Timor xalqlari-Sharqiy Indoneziya va Sharqiy Timordagi xalqlar guruhi.Ular sharqiy Kichik Sunda orollarida (Flores oroli,Solor va Alor arxipelaglari,Timor orolining katta qismi,Roti oroli) hamda Molukkaning janubiy va markaziy qismlarida yashaydilar. Ulardan asosiylari: alorlar, rotterlar, atonlar, ambonidlar, lamaxolotlar. Umumiy soni 2,32 million kishidan ortiq.[1]

Til[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tillar avstroneziya oilasining Markaziy Avstroneziya guruhining janubiy Molukkan,Aruan va Timor bo'linmalariga tegishli.

Din[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosan sunniy-musulmonlar va xristianlar (protestantlar va katoliklar).

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ambon-Timor xalqlarining shakllanishi miloddan avvalgi 5-4 ming yilliklargacha davom etgan avstroneziya ko'chmanchilari va avstroneziya bo'lmagan aborigenlar o'rtasidagi uzoq muddatli aloqalar natijasidir.13—14-asrlarda Sharqiy Indoneziyaning ayrim hududlari Yava hindu sivilizatsiyasi taʼsir doirasiga kirgan (Ambon,Uliss,Banda orollari).XV asrda bu yerda islom dini tarqaldi.16-asrdan Portugaliya va 17-asrlarda Gollandiya mustamlakasi davrida Ambon-Timor xalqlari Indoneziyaning koʻpgina siyosiy feodal tuzilmalari tarkibiga kirdi:Gova Makasar sultonligi (jumladan,Alor,Solor arxipelaglari,Sharqiy Flores va Timor), Ternat sultonligi (Ambon,Seram, Boru va boshqalar). b.), Tidor sultonligi (Seram orolining sharqiy qismi va boshqalar b.).

Kasb-hunar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ambon-Timor xalqlari madaniyati va kasbi jihatidan bir xil emas.Ambo-Timorning eng rivojlangan xalqlari (ambons,bandanalar) ziravorlar (chinnigullar,muskat yong'og'i),kopra,bog'dorchilik va baliqchilik ishlab chiqarish bilan shug'ullanadi. Timor va yaqin orollarda (Leti, Sezar va boshqalar). b.) chorvachilik (echki, ot, qoʻy) rivojlangan. Ayrim hududlarda chorva mollari, buyvollar, otlar, gʻozlar, tovuqlar, oʻrdaklar koʻp.

Hayot tarzi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ambon-Timor xalqlarining zamonaviy aholi punktlari qirg'oqbo'yi,chiziqli yoki tarqoqdir.19-asr va 20-asr boshlarida yoʻq boʻlib ketgan anʼanaviy aholi punktlarining aksariyati (Negri-llamas) ichki qismda yoki borish qiyin boʻlgan qoya gʻorlarida joylashgan marjon ohaktosh yoki bambukdan yasalgan istehkomlar edi.Uylar Indoneziya uslubida,kvadrat,hoshiyali,qoziqli, ayvonlar bilan o'ralgan.[2]

Barcha Ambono-Timor xalqlari uchun umumiy bo'lgan kiyimning eng qadimgi elementi to'qilgan matodan qilingan chidakodir.Endi ular umumiy Indoneziya uslubidagi kiyimlar bilan almashtiriladi (saronlar,erkaklar uchun ko'ylaklar,ayollar uchun bluzkalar va boshqalar). b.) va asosan Yevropa kiyimlari.

Sago kraxmal ularning oshxonasining asosiy taomidir. Piyoz,tuzlangan sabzavotlar,sirka,ziravorlar va baliq bilan pishiriladi,cholo-cholo sousi bilan ziravorlanadi.Sago kek va non tayyorlash uchun ishlatiladi. Xo'jalik turiga qarab, makkajo'xori ham turli mintaqalarda, keklardan bo'tqagacha ishlatiladi. b. qiladi. Shahar aholisi G'arbiy Indoneziya oshxonasiga (achchiq pishirilgan guruch) o'tmoqda.[3]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Словари и энциклопеди на Академике https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/419607
  2. Расселение и состав амбоно-тиморских народов http://www.garshin.ru/linguistics/languages/australo-asian/austric/austronesian/mesonesian/#_ambon-timor
  3. Энциклопедия народов мира. Амбоно-тиморские народы http://www.etnolog.ru/people.php?id=AMBT