Aleteya
Aleteyya (qadimgi yunoncha: Ἀλήθεια qadimgi yunoncha: Ἀλήθεια- „haqiqat“) — yunon mifologiyasining maʼbudasi, Zevsning qizi, haqiqat timsoli[1]. Plutarx uni Apollonning hamshirasi deb atagan[2]. Rim mifologiyasidagi hamkasbi Saturn[3] yoki Xronosningning[4] qizi Veritas edi.
Mifologiyada[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ezopning 530-ertakiga koʻra, u Prometey tomonidan loydan yasalgan, ammo yasayotgan paytda uni Zevs chaqirib qoldi. Keyin shogird Dolos (miflarda yolgʻonni aks ettirgan) deyarli bir xil figurani yasab olib, faqat oyoqlari uchun loy yetmay qoldi. Qaytib kelgan Prometey ularni koʻrdi va oʻxshashlikdan hayratda, ularni oʻchoqqa pishirib va ikkalasini ham jonlantirishga qaror qildi. Oʻshandan beri muqaddas Haqiqat oʻlchovli qadamlar bilan yurar edi uning egizaklari esa qoqilib ketar edi.
Nuda veritas, taniqli „yalangʻoch haqiqat“ (lat.), Goratsiyaning „Oda“ asarida uchraydi. Aksincha, qadimgi davrlarda va antik rassomchiliklarida ham u asosan oq kiyimda tasvirlangan. Filostrat Oqsoqol Oropa shahridagi Amfiara ibodatxonasida shunday kiyingan Aleteyya tushlar darvozasi yonida turganini yozgan va bu yerda uxlab yotgan orakul haqiqatni topishini koʻrsatgan[5].
Klavdiy Elianning soʻzlariga koʻra, Misr bosh qozisi (katta ruhoniy) boʻyniga sapfirdan yasalgan figurani kiyib olgan, uni Aletheia[6] deb atagan.
Antik davrdan soʻng[tahrir | manbasini tahrirlash]
Braunshvayg- Volfenbyuttellik Geynrix Yuliy 1597 va 1598-yillarda yolgʻon va tuhmatni oyoq osti qilib, yalangʻoch Haqiqatning teskari tomonidagi tasviri bilan rostgoʻy ertak yaratgan.
Yalangʻoch Haqiqatning allegorik figurasi Sandro Botticelli tomonidan mashhur "Tuhmat" rasmida taqdim etilgan. U qadimgi yunon rassomi Apellesning rasmini Lusianning „Tuhmat toʻgʻrisida“ risolasidagi tavsifga koʻra takrorladi. XIX-asr oxirida Gustav Klimt oʻzining baʼzi asarlariga shu kabi shaxslarni kiritgan[7][8].
Uning sharafiga katta asteroid (259) Aletheia deb nomlangan.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Пиндар. Odi, 10, 4 i fragment 205.
- ↑ Plutarx. Zastolnie besedi, 3, 9, 657e.
- ↑ Plutarx. Rimskie voprosi, 11, 267e.
- ↑ Авл Геллий. Аттические ночи, 12, 11, 7.
- ↑ Filostrat Starshiy. Kartini, I, 27.
- ↑ Klavdiy Elian. Пёстрые рассказы, XIV, 34.
- ↑ Nuda Veritas, Gustav Klimt — статья на сайте Венского театрального музея.
- ↑ Gegen Klimt: Vielen gefallen ist schlimm. Kurier, 12. Mai 2012.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Vilgelm Avgust Roscher: Aletheia. In: Vilgelm Geynrix Roscher (Hrsg.): Ausführliches Lexikon der griechischen und römischen Mythologie. Band 1.1, Leyptsig 1886, Sp. 229.
- Konrad Vernik: Aletheia. In: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (RE). Band I,1, Shtutgart 1893, Sp. 1371.