AQSH mustaqillik urushi

Bu maqolani tinglang
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
AQSH mustaqillik urushi
AmericanRevolutionaryWarMon.jpg
Clockwise from top left: Surrender of Lord Cornwallis after the Siege of Yorktown, Battle of Trenton, The Death of General Warren at the Battle of Bunker Hill, Battle of Long Island, and the Battle of Guilford Court House
Sanalar April 19, 1775Andoza:SndsSeptember 3, 1783[1]
(8 yil, 4 oy va 15 kun)
Ratification effective: May 12, 1784
Urush yeri Eastern North America, North Atlantic Ocean, the Caribbean
Natija
Qoʻmondonlar







Kuchlar
Yoʻqotishlar
  • Qoʻshma Shtatlar:
    • 6,800 dead in battle
    • 6,100 wounded
    • 17,000 disease dead[24]
    • 25–70,000 war dead[25]
    • 130,000 smallpox dead[26]
  • Fransiya:
  • Ispaniya:
    • 371 dead – W. Florida[29]
    • 4,000 dead – prisoners[30]
  • Amerika hindulari: Unknown
  • Birlashgan Qirollik:
  • Germaniya:
    • 7,774 total dead
    • 1,800 dead in battle
    • 4,888 deserted[3]
  • Loyalists:
    • 7,000 total dead
    • 1,700 dead in battle
    • 5,300 dead of disease[32]
  • Amerika hindulari

Amerika inqilobiy urushi (1775-yil 19 aprel — 1783-yil 3-sentyabr), shuningdek, Inqilobiy urush yoki Amerika mustaqillik urushi sifatida ham tanilgan, Amerika inqilobining harbiy mojarosi boʻlib, unda Jorj Vashington qoʻmondonligi ostida Amerika Patriot kuchlari inglizlarni magʻlub etgan. Amerika Qoʻshma Shtatlarining mustaqilligini oʻrnatish va taʼminlash. Janglar 1775-yil 19-aprelda Leksington va Konkord janglarida boshlandi. Urush Li rezolyutsiyasi qabul qilingandan soʻng rasmiylashtirildi va kuchaydi, unda oʻn uchta koloniya „erkin va mustaqil davlatlar“ deb taʼkidlangan. 1776-yil 2-iyulda Filadelfiyada boʻlib oʻtgan Ikkinchi Kontinental Kongress va Mustaqillik Deklaratsiyasi ikki kundan keyin, 1776-yil 4-iyulda bir ovozdan ratifikatsiya qilindi.

Urushda Amerika vatanparvar kuchlari Fransiya Qirolligi va Ispaniya Qirolligi tomonidan qoʻllab-quvvatlandi. Inglizlar, oʻz navbatida, Germaniyadan Hessian askarlari, baʼzi Amerika hindulari, loyalistlar va ozod qilinganlar tomonidan qoʻllab — quvvatlandi. Mojaro Shimoliy Amerika, Karib dengizi va Atlantika okeanida olib borilgan.

Amerika koloniyalari 17—18-asrlarda qirollik nizomiga koʻra tashkil etilgan. Ular dastlab asosan ichki ishlarda avtonom edilar va tijorat jihatdan gullab-yashnagan, Buyuk Britaniya, uning Karib dengizidagi koloniyalari va Karib dengizidagi boshqa davlatlar bilan savdo qilganlar. 1763-yilda yetti yillik urushda inglizlar fransuzlar ustidan gʻalaba qozonganidan soʻng, Britaniya va mustamlakalar oʻrtasida savdo, trans- Appalachian aholi punktlari va soliqqa tortish bilan bogʻliq siyosatlar, shu jumladan Stamp va Townshend aktlari boʻyicha keskinlik va nizolar paydo boʻldi. Mustamlaka muxolifati Boston qirgʻiniga olib keldi. 1770-yilda amerikalik vatanparvarlarning Britaniyadan mustaqillikka erishish istagini kuchaytirdi. Britaniya bunga javoban oldingi soliqqa tortish choralarini bekor qildi. Ammo 1773-yilda Britaniya parlamenti Choy toʻgʻrisidagi qonunni qabul qildi, bu 1773-yil 16-dekabrda Boston choy ziyofatiga olib keldi . Bunga javoban Britaniya parlamenti 1774-yil oʻrtalarida chidab boʻlmas qonunlarni joriy qildi, Boston bandargohini yopib qoʻydi va Massachusetsni bekor qildi. mustamlaka toʻgʻridan-toʻgʻri Britaniya monarxiyasining boshqaruvi ostiga qoʻyilgan xartiya.

Ushbu chora-tadbirlar koloniyalarda tartibsizliklarni keltirib chiqardi, ulardan 12 tasi 1774-yil sentyabr oyi boshida Filadelfiyada boʻlib oʻtgan Birinchi Kontinental Kongressga delegatlarini choralarga norozilik bildirish va potentsial javoblarni muhokama qilish uchun yubordi. Filadelfiyada Kongress qirolga tinchlik soʻrab petitsiya loyihasini ishlab chiqdi va agar chidab boʻlmas harakatlar bekor qilinmasa, Qitʼa assotsiatsiyasi deb nomlanuvchi Britaniya tovarlariga boykot qilish bilan tahdid qildi. Janglar 1775-yil 19-aprelda Leksington jangida boshlandi. Iyun oyida Ikkinchi Kontinental Kongress Patriot militsiyalarini Kontinental Armiya tarkibiga kiritdi va George Washingtonni uning bosh qoʻmondoni etib tayinladi. tomonidan ilgari surilgan majburlash siyosatiShimoliy vazirlikka Britaniya parlamentidagi fraksiya qarshi chiqdi, biroq har ikki tomon harbiy mojaroni muqarrar deb bila boshladi. Kongress 1775-yil iyul oyida qirol Jorj III ga Zaytun novdasi petitsiyasini yubordi, ammo u buni rad etdi va Britaniya parlamenti avgust oyida koloniyalarni isyon holatida deb eʼlon qildi.

Inqilobiy urush rasman boshlanganida, Vashington qoʻshinlari 1776-yil mart oyida Bostonni qamal qilish paytida Britaniya armiyasini Bostondan haydab chiqardilar va Britaniya bosh qoʻmondoni Uilyam Xou Nyu-York va Nyu-Jersi kampaniyasini boshlash orqali javob berdi. Xau noyabr oyida Nyu-York shahrini egallab oldi va Vashington bunga javoban Delaver daryosini yashirincha kesib oʻtdi va Trenton va Prinstonda kichik, ammo muhim gʻalabalarni qoʻlga kiritdi, bu Patriotning ishonchini tikladi. 1777-yil yozida Xou Filadelfiyani egallashga tayyor edi, Kontinental Kongress Filadelfiyaning qulashiga tayyorgarlik koʻrdi, Baltimorga shahardan qochib, u yerda Genri Fite uyida yigʻildi va Ozodlik qoʻngʻirogʻini Allentowndagi Sion islohot cherkoviga koʻchirish orqali himoya qildi, u erda toʻqqiz oy davomida cherkov taxtalari ostida yashiringan edi.

1777-yil oktyabr oyida Jon Burgoyne qoʻmondonligi ostidagi alohida ingliz qoʻshinlari Amerika gʻalabasida Saratogada taslim boʻlishga majbur boʻldi, bu Fransiya va Ispaniyani mustaqil Qoʻshma Shtatlarning hayotiy imkoniyat ekanligiga ishontirishda hal qiluvchi ahamiyatga ega boʻldi. Filadelfiya hali ham Britaniya tomonidan ishgʻol qilingan, Vashington va 12 000 kontinental armiya qoʻshinlari 1777-yil dekabrdan 1778-yil iyunigacha Valley Forjda boshpana olishdi. Valley Forjda general fon Steuben kontinental armiyani yanada hayotiy jangovar boʻlinmaga aylantirdi, ammo Continent2, ammo koʻp. Armiya qoʻshinlari shafqatsiz qishda kasallik va ehtimol toʻyib ovqatlanmaslikdan vafot etdilar.

Fransiya urush boshidanoq kontinental armiyaga norasmiy iqtisodiy va harbiy yordam koʻrsatdi. Saratogadan keyin ikki davlat 1778-yil fevralda savdo shartnomasi va Ittifoq shartnomasini imzoladi. 1779-yilda Ispaniya Aranjuez shartnomasida Angliyaga qarshi Fransiya bilan ittifoq tuzdi, biroq Ispaniya amerikaliklar bilan rasman ittifoq tuzmagan edi. Ispaniyaning Luiziana portlariga kirish amerikalik vatanparvarlarga qurol-yarogʻ va materiallarni import qilish imkonini berdi, Ispaniya koʻrfazi sohilidagi kampaniya esa Britaniya qirollik flotini Amerika janubidagi asosiy bazalardan mahrum qildi.

Amerika portlarining yopilishi amerikaliklarga qarshi urushni janubga olib borishni maqsad qilgan Xouning oʻrniga Genri Klinton tomonidan ishlab chiqilgan 1778-yil strategiyasini buzdi. Baʼzi dastlabki muvaffaqiyatlarga qaramay, Kornuollis 1781-yil sentyabr va oktyabr oylarida Yorktaun shahrida fransuz-amerikalik kuchlar tomonidan qamal qilindi. Kornuollis garnizonni qayta taʼminlashga harakat qildi, ammo muvaffaqiyatsizlikka uchradi va oktyabr oyida taslim boʻlishga majbur boʻldi. Britaniyaning Fransiya va Ispaniya bilan urushlari yana ikki yil davom etdi, ammo Britaniyaning Amerikadagi qoʻshinlari asosan Buyuk Koʻllardagi bir nechta port va qal’alar bilan chegaralangan edi va Amerikada janglar asosan toʻxtadi. 1782-yil aprelda Shimoliy vazirlik oʻrniga yangi Britaniya hukumati tuzildi. Amerika mustaqilligini qabul qilgan va Parij shartnomasi boʻyicha muzokaralarni boshlagan 1783-yil 3-sentyabrda ratifikatsiya qilindi va Britaniya Amerika Qoʻshma Shtatlarining suvereniteti va mustaqilligini tan oldi va Amerika inqilobiy urushini yakunladi. Versal shartnomalari Angliyaning Fransiya va Ispaniya bilan ziddiyatlarini hal qildi[33].

Inqilobiy urush haqida xotira markalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

1849-yilda AQShning birinchi pochta markasi chiqarilgandan soʻng, AQSh pochta xizmati tez-tez Inqilobiy urushning turli odamlari va voqealarini nishonlaydigan esdalik markalarini chiqardi. Birinchi shunday marka 1926-yilda Amerika mustaqilligining 150 yilligiga bagʻishlangan Liberty Bell nashri edi[34].


Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Inqilob mavzulari

Inqilobning ijtimoiy tarixi

Amerika inqilobidagi boshqalar

Inqilobiy harbiylar roʻyxati

Oʻn uchta koloniya iqtisodiyoti

Meros va tegishli

Bibliografiyalar


Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Arnold served on the American side from 1775 to 1780; after defecting, he served on the British side from 1780 to 1783.
  2. 1780–1783
  3. The total in active duty service for the American Cause during the American Revolutionary War numbered 200,000.[4]
  4. 5,000 sailors (peak),[5] manning privateers, an additional 55,000 total sailors[6]
  5. In 1780, General Rochambeau landed in Rhode Island with an independent command of about 6000 troops,[9] and in 1781 Admiral de Grasse landed nearly 4000 troops who were detached to Lafayette's Continental Army surrounding British General Cornwallis in Virginia at Yorktown.[10] An additional 750 French troops participated with the Spanish assault on Pensacola.[11]
  6. For five months in 1778 from July to November, the French deployed a fleet to assist American operations off of New York, Rhode Island and Savannah commanded by Admiral d'Estaing, with little result.[12] In September 1781, Admiral de Grasse left the West Indies to defeat the British fleet off Virginia at the Battle of the Chesapeake, then offloaded 3,000 troops and siege cannon to support Washington's Siege of Yorktown.[13]
  7. Governor Bernardo de Gálvez deployed 500 Spanish regulars in his New Orleans based attacks on British held locations west of the Mississippi River in Spanish Luisiana.[15] In later engagements, Galvez had 800 regulars from New Orleans to assault Mobile, reinforced by infantry from regiments of Jose de Ezpeleta from Havana. In the assault on Pensacola, the Spanish Army contingents from Havana exceeded 9,000.[16] For the final days of the siege at Pensacola siege, Admiral Jose Solano's fleet landed 1600 crack infantry veterans from that of Gibraltar.[11]
  8. Admiral Jose Solano's fleet arrived from the Mediterranean Sea to support the Spanish conquest of English Pensacola, West Florida.[11]
  9. British 121,000 (global 1781)[17] "Of 7,500 men in the Gibraltar garrison in September (including 400 in hospital), some 3,430 were always on duty".[18]
  10. Royal Navy 94 ships-of-the-line global, 104 frigates global,[19] 37 sloops global,[19] 171,000 sailors[20]
  11. Contains a detailed listing of American, French, British, German, and Loyalist regiments; indicates when they were raised, the main battles, and what happened to them. Also includes the main warships on both sides, and all the important battles.
  12. Beyond the 2112 deaths recorded by the French Government fighting for U.S. independence, additional men died fighting Britain in a war waged by France, Spain, and the Dutch Republic from 1778 to 1784, "overseas" from the American Revolution as posited by a British scholarAndoza:Specify in his „War of the American Revolution“.[28]
  13. Clodfelter reports that the total deaths among the British and their allies numbered 15,000 killed in battle or died of wounds. These included estimates of 3000 Germans, 3000 Loyalists and Canadians, 3000 lost at sea, and 500 Native Americans killed in battle or died of wounds.[26]

Iqtiboslar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qavslar ichiga olingan yil sanalari asl chop etilgan yilni bildiradi
  1. A cease-fire in America was proclaimed by Congress on April 11, 1783, pursuant to a cease-fire agreement between Great Britain and France on January 20, 1783. The final peace treaty was signed on September 3, 1783, and ratified on January 14, 1784, in the U. S., with final ratification exchanged in Europe on May 12, 1784. Hostilities in India continued until July 1783.
  2. Simms 2009, pp. 615–618
  3. 3,0 3,1 Duncan, L. 1931, p. 371
  4. Lanning 2009, pp. 195–196
  5. 5,0 5,1 Greene & Pole 2008, p. 328
  6. U.S. Merchant Marine 2012, "Privateers and Mariners"
  7. Simmons 2003
  8. Paullin 1906, pp. 315–316
  9. Keiley 1913, "Rochambeau"
  10. "Rochambeau", Dictionary of American Biography
  11. 11,0 11,1 11,2 Beerman 1979, p. 181
  12. Britannica 1911, "C. H. Estaing"
  13. "F. J. P. de Grasse", Encyclopædia Britannica
  14. Dull 1987, p. 110
  15. Gayarré 1867, pp. 125–126
  16. Beerman 1979, pp. 177–179
  17. Rinaldi, "British Army 1775–1783"
  18. Chartrand 2006, p. 63
  19. 19,0 19,1 Winfield 2007
  20. Mackesy 1993 [1964], pp. 6, 176
  21. Savas & Dameron 2006, p. xli
  22. Knesebeck 2017 [1845], p. 9
  23. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Greene p. 393
  24. Burrows 2008a, "Patriots or Terrorists"
  25. Peckham (ed.) 1974
  26. 26,0 26,1 26,2 Clodfelter 2017, pp. 133–134
  27. Rignault 2004, pp. 20, 53
  28. Clodfelter 2017, pp. 75, 135
  29. Otfinoski 2008, p. 16
  30. Archuleta 2006, p. 69
  31. Clodfelter 2017, p. 134
  32. Burrows 2008b, Forgotten Patriots
  33. Wallace 2015, „American Revolution“
  34. Houseman; Kloetzel. Scott Specialized Catalogue of United States Stamps and Covers. Amos Media Company, 2019. ISBN 978-0894875595. „Stamps listed in chronological order“ 

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]



Websites without authors

  • Canadaʼs Digital Collections Program „The Philipsburg Proclamation“. Black Loyalists: Our History, Our People. Canada's Digital Collections Program. 2007-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 1-noyabr.

  • Totallyhistory.com „Red Coats“. Totallyhistory.com (2012). Qaraldi: 2020-yil 23-mart.

Qoʻshimcha oʻqish uchun[tahrir | manbasini tahrirlash]

A selection of works relating to the war not listed above;

  • Lloyd, Earnest Marsh. A review of the history of infantry. New York: Longmans, Green, and co., 1908. 
  • May, Robin. The British Army in North America 1775-1783 (1993). Short (48pp), very well illustrated descriptions.
  • McGrath, Nick „Battle of Guilford Courthouse“. George Washington's Mount Vernon: Digital Encyclopedia. Mount Vernon Ladies' Association. Qaraldi: 2017-yil 26-yanvar.

  • Zlatich, Marko; Copeland, Peter. General Washingtonʼs Army (1): 1775-78 (1994). Short (48pp), very well illustrated descriptions.
  • ——. General Washingtonʼs Army (2): 1779-83 (1994). Short (48pp), very well illustrated descriptions.

Asosiy manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Many primary sources are available at Princeton University Law School's Avalon Project and at the Library of Congress' Digital Collections. Original editions for titles related to the American Revolutionary War are also available online at Internet Archive and HathiTrust digital library.

Onlayn adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ushbu maqolani tinglang (6 daqiqa)
noicon
Spoken Wikipedia icon
Bu audiofayl ushbu maqolaning 16-oktyabr, 2022-yil(2022-10-16) sanasidagi versiyasi asosida yaratilgan boʻlib, shu sanadan keyin amalga oshirilgan tahrirlarni aks ettirmaydi.