Авария A340 в Лондоне

Авария A340 в Лондоне

Hodisa

1997-yil 5-noyabr kuni Londondagi aeroportga Virgin Atlantic kompaniyasining A340-311 samolyoti Los-Anjelesdan kelayotgan reysni amalga oshirayotgan edi. Qo'nish paytida chap asosiy tayanch (shassi) to'liq ochilmadi. Ekipaj vaziyatni nazorat ostida ushlab, samolyotni muammoga qaramay qo'nishga muvaffaq bo'ldi. Qo'nish qiyin bo'lgani sababli, samolyotning uchta dvigateliga va o'ng tomonagi tayanchiga zarar yetdi. Yaxshiyamki, samolyotda bo'lgan 114 kishi (98 ta yo'lovchi va 16 ta ekipaj a'zosi) ham halok bo'lmadi. Biroq, 7 kishi evakuatsiya paytida jarohat oldi. Bu ma'lumot sizga avariya haqida qisqacha ma'lumot berishga mo'ljallangan.

024-reys haqida ma'lumot

Samolyot

Airbus A340-311 samolyoti 1993-yil ishlab chiqarilgan va 1994-yilda Virgin Atlantic aviakompaniyasiga topshirilgan. Samolyotda 4 ta CFM International CFM56-5C2 turbofan dvigatel o'rnatilgan bo'lib, avariya sodir bo'lgan paytda 2104 ta parvoz va 19 323 soatni amalga oshirgan.Bu samolyot 1997-yil 5-noyabrda Londonda sodir bo'lgan avariyada ishtirok etgan. Avariyada sabab chap asosiy tayanchning (shassi) to'liq ochilmasligi edi. Avariyada hamma yo'lovchi va ekipaj a'zolari omon qolgan, ammo 7 kishi jarohat olgan

Ekipaj

Samolyotni tajribali ekipaj boshqargan, uning tarkibi quyidagicha edi:

• Samolyot qo'mondoni (PIC) 40 yoshli Timoti Barnbi (inglizcha: Timothy Barnby ). Juda tajribali uchuvchi, u Airbus A340, Boeing 707, Short Belfast Handley Page Dart Herald samolyotlarini boshqargan. Parvoz vaqti 14 486 ni tashkil etdi, shundan 2 920 tasi Airbus A340.
• Ikkinchi uchuvchi 32 yoshli Endryu Morli (inglizcha: Andrew Morley ). Tajribali uchuvchi Airbus A340, Airbus A320, Fokker 100 va Handley Page Dart Herald samolyotlarida parvoz qilgan. Parvoz vaqti 4655 ni tashkil etdi, ulardan 301 tasi Airbus A340.
• Uning o‘rniga ikkinchi uchuvchi 28 yoshli Kreyg Meteson (inglizcha: Craig Matheson ). Tajribali uchuvchi Airbus A340, Boeing 737-300, Boeing 757, Boeing 767 va Cessna 310 samolyotlarida parvoz qilgan. Parvoz vaqti 4650 ni tashkil etdi, ulardan 289 tasi Airbus A340.

Samolyot salonida 13 ta styuardessa ishlagan.

Voqealar xronologiyasi

Oldingi holatlar

Reysi VS024 Los-Anjelesdən 04:50 BST da uchish kelib rejalashtirilgan edi. 04:55 da samolyot 24L vzlyotnoy polosagä rulёvka qildi. 05:09 da Los-Anjelesdan uchdi. Ekipaj shassining qaytarib olinishi odatdagidan bir oz sekinroq ketayotganligini hisobga oldi. Lekin kabinada hech qanday ogohlantirish signali yanmaganligi sababli, pilotlar bunga ahamiyat bermadilar. Mazkur ma'lumotlar qaydan olinganligi haqida ma'lumot berilmagan. Reysning kechikishining sababi haqida hech qanday fahmiya yo'q. O'qishning oqibatlari haqida hech qanday ma'lumot berilmagan. Ushbu voqea haqida batafsil ma'lumot uchun, siz quyidagi manbalarga murojaat qilishingiz mumkin. Aviakompaniyaning rasmiy xabarlar. Aviatsiya xavfsizligi bo'yicha rasmiy organlarning xabarlar.

Qo'nish bilan muammo

15:04 da, Londonda 27R VPP ga qo'nish paytida, ekipajda chap asosiy shassi rostkasida nosozlik haqida signal yangradi. Ogohlantirish signali o'chmadi, shuning uchun pilotlar qo'nishni to'xtatishga majbur bo'ldilar. Samolyot kutish zonasida aylanib yurgan paytida ekipaj muammoni hal qilish uchun bir necha harakat qildi: Bu harakat muvaffaqiyatsiz yakunlandi. Afsuski, shassi bilan bog'liq muammoni hal qilish uchun qo'llanilgan boshqa choralar ham natija bermadi. Ushbu vaziyat haqida qo'shimcha ma'lumot olish uchun yangiliklarni kuzatib boring. VS024 reysi haqida ma'lumot olish uchun aviakompaniyaga murojaat qilish tavsiya etiladi.

Ekipaj erda shassini tekshirolmasligi sababli, ular past balandlikda va past tezlikda dispetcherlik minorasi ustida uchib o'tishga qaror qilishdi. Maqsad erdan shassining ochilib-ochilmaganligini ko'rish edi. Bir vaqtning o'zida, pilotlar chap shassini to'liq ochish uchun urinishlarni davom ettirdilar, ammo natijasiz. Ushbu voqea haqida batafsil ma'lumot uchun quyidagi manbalarga murojaat qilishingiz mumkin: Aviakompaniyaning rasmiy xabarlari, aviatsiya xavfsizligi bo'yicha rasmiy organlarning xabarlari yangiliklar ma'lumotlari Ushbu ma'lumotlar faqat axborot maqsadida berilgan va professional maslahat o'rnini bosmaydi.

Ekipajga chap asosiy shassi ustuni faqat qisman chiqarilgani haqida xabar berildi va ularga Xitrou aeroporti ustida past tezlik va balandlikda yana bir doira qilish taklif qilindi, shunda yerda ishlayotgan muhandislar shassini yana bir bor ko'rib chiqishlari mumkin edi. Biroq, ushbu so'rov rad etildi, chunki bu vaqtda uchayotgan samolyot bilan xavfli yaqinlashishga olib kelishi mumkin edi. Ekipaj shundan so'ng bir nechta manevrlarni amalga oshirishga qaror qildi, shunda samolyotning chap tomoni yuklanishlarni his qilib, shassi o'z og'irligi ostida to'liq chiqarildi, lekin chap shassi ustuni hali ham qisman chiqarilgan holatda qoldi. Shuningdek, ular o'ng shassi ustuniga qo'nib, darhol ikkinchi doira qilish imkoniyatini ko'rib chiqdilar (bu chap shassi ustunini "siljitish" kerak edi), lekin yakunda bu g'oyadan voz kechdilar, chunki yoqilg'i zaxiralari ancha past edi va hech qaysi uchuvchi bu manevrni amalda sinab ko'rmagan edi.

Favqulodda vaziyat

Bort kuzatuvchilari boshidan shassi bilan bog'liq muammo haqida va qo'nish uzoq davom etishini bilishgan. Ekipaj chap shassi ustunini to'liq chiqarib bo'lmasligini anglagach, bort kuzatuvchilari yo'lovchilarni favqulodda qo'nishga va samolyot to'xtagandan keyin tezda evakuatsiyaga tayyorladilar. Yo'lovchilarga qo'nish paytida qanday holatda bo'lish kerakligi haqida ham ko'rsatmalar berildi. 16:08 da kapitan aviatopiligi juda kam qolganini ko'rdi va "Mayday" signalini berdi, signalini uzatdi. Ekipaj samolyotni VPP № 27L ga qo'nishga tayyorlay boshladi, chunki qo'nish paytida layner chapga burilardi (uchuvchilar uni aeroport binolaridan uzoqroqqa yo'naltirishdi); shuningdek, uchuvchilar samolyotni uchish-qo'nish yo'lagining o'ng tomoniga qo'ndirishni rejalashtirdilar, bu esa uni uchish-qo'nish yo'lagidan chiqib ketishdan oldini olish uchun ko'proq joy qoldiradi. Ko'rsatmaga ko'ra, to'g'ridan-to'g'ri VPP ga tegish oldidan barcha dvigatellarni o'chirish kerak edi, ammo kapitan qo'nish paytida faqat № 1 va № 4 dvigatellarni (ikkalasi ham tashqi) o'chirishni, keyin № 2 (chap ichki) dvigatelni va oxirida № 3 (o'ng ichki) dvigatelni o'chirishni buyurdi.

Ekipaj chap asosiy shassi chiqmagan holda favqulodda qo'nishdan oldin so'nggi tekshiruvlarni amalga oshirdi. 300 metr balandlikda kabinada "BRACE! BRACE!" signali eshitildi. Bort kuzatuvchilari yo'lovchilarga favqulodda qo'nish paytida nima qilish kerakligini oxirgi marta ko'rsatma berdi. Qo'nish uchun klaplar to'liq ochildi.

Baxtsiz hodisa

Tashqi mediafayllar

Qo'nish paytida, rejalashtirilganidek, №1 va №4 dvigatellar o'chirildi. KVS chap qanotning VVP bilan tegib ketishini imkon qadar uzoqroq oldini olishga harakat qildi, bu esa samolyotni o'ngga yonboshlashiga sabab bo'ldi. №4 dvigatel (o'ng tashqi) VVP yuzasiga tegib, uchqunlar chiqishiga sabab bo'ldi va shundan keyin samolyot yana chapga burildi. №2 dvigatel, keyin esa №3 dvigatel o'chirildi. №1 va №2 dvigatellar ham VVP yuzasiga tegib, qisqa muddatli yong'in chiqishiga sabab bo'ldi, va o'ng asosiy shassi ustidagi barcha shinalar yorildi. Pilotlar samolyotni tekislashga va iloji boricha burun shassisini havoda ushlab turishga harakat qilishdi.

Nihoyat, burun shassisi VVPga tegdi va VS024 reysi to'xtab qolganida samolyot biroz chapga burildi. Samolyot to'xtashi bilan darhol evakuatsiya boshlandi. Qo'nish paytida samolyot bortidagi 114 kishidan hech kim jarohat olmadi. Evakuatsiya uchun deyarli barcha favqulodda chiqish yo'llari ochildi va foydalanildi. Xitrou aeroportining favqulodda xizmatlari darhol hodisa joyiga yetib kelib, kichik yong'inni o'chirdi. Evakuatsiya vaqtida 7 kishi (5 nafar yo'lovchi va 2 nafar ekipaj a'zosi) jarohat oldi.

Keyinchalik ma'lum bo'lishicha, chap asosiy shassi yarim cho'zilgan holatda bitta pin etishmayotganligi sababli tiqilib qolgan; bu rod keyinchalik Los-Anjeles aeroportida 24L uchish-qo'nish yo'lagida topilgan Avtomobil zaxira aviakompaniyasi tomonidan 2000-yil 29-iyun kuni ochiq o'zlashtirish maqolasi e'lon qilindi.

Tekshiruv

Rassledovka aviatsiya vaqtida bo'lgan voqelarini o'rganish bo'yicha Britaniya aviatsiya voqealarini o'rganish bo'yicha idora (AAIB) tomonidan amalga oshirilgan. O'z ichiga 29-iyun, 2000-yil paytida yakunlangan o'zlashtirish maqolasi e'lon qilindi. Voqenin sabablaridan bir qismini, ingiliz tiliga tarjima qilganman:

• Chap asosiy qo'nish moslamasining to'liq kengayishi, tormoz tayog'ining uchi qo'nish moslamasi saqlash bo'linmasidagi suzgich nurlari konstruktsiyasiga kirib, chap asosiy shassi qisman cho'zilgan holatda tiqilib qolishi tufayli oldini oldi.
• Los-Anjelesdan havoga ko'tarilish chog'ida bir tayoq konstruksiyadan ajralib chiqdi va uchish-qo'nish yo'lagida qoldi, bu esa boshqa tormoz tayog'ining qo'nish moslamasi bo'ylab erkin harakatlanishiga imkon berdi va tirgak nurlari tuzilishiga joylashdi.
• Parvoz paytida ajralgan tayoq kutilganidan kattaroq yuklarga duchor bo'ldi. Yuklarga g'ildirak o'qi va tormoz tizimidagi nuqson sabab bo'lgan.
• Qo'nish moslamasi modeli sertifikatlangan bo'lsa-da, u Los-Anjelesdan havoga ko'tarilgandan so'ng tayoqning ajralishiga olib kelgan muayyan zaruriy sinovlar yo'qligi sababli aniqlanmagan nuqsonga ega edi.

AAIB tavsiyalari

Ushbu turdagi aviahalokatning oldini olish uchun AAIB quyidagi tavsiyalarni berdi  :

• "Airbus" kompaniyasi tomonidan aviakompaniyalar uchun noqonuniy sharoitda chassi to'xtatish jarayonlari tekshirish va boshqa tashqi sharoitlarni hisobga oladigan tartiblarni qayta ko'rib chiqish kerak bo'lsa, bu tartiblarga yel tomonidagi ta'sir va to'g'ri start polkasini tanlash bo'yicha punkt qo'shilishi zarur.

• CAA, FAA va JAA, fuqarolar aviatsiya samolyotlarini beshtaliklari o'qitish uchun ishlatiladigan aviatsiya chiqish trenajyorlari talablari ko'rib chiqishi kerak. Ular talablarni ko'rib chiqishi kerak,ki avtomobilni ushbu samolyot chiqishiga mos keluvchi normal xususiyatlardan cheklanishlarni qanoatlarga o'xshash nusxasini mahoratga ega qilishi kerak, shuningdek, aviatsiya qoidalariga muvofiq, uchishmoqchi bo'lsa,ki kichik imkoniyatga ega bo'lishi kerak.

• CAA, FAA va JAA, samolyot chassi sinovlariga o'zgartirishlar kiritish va to'g'ri tartibni yaratish talablari bo'yicha qayta ko'rib chiqishi kerak. Ular talablarni ko'rib chiqishi kerak, ki, avtomobilni ushbu samolyot chassi sinovlariga mos keladigan o'rnatishlar yoki boshqa vositalarni talab qilishi zarur bo'lsa, ki chassi to'xtatilishi jarayonida norma tashqi cheklanishlari va yuklari amalga oshirish kerak, shuningdek, ularni seriya sertifikatini olishdan so'ng sinov qilishlari kerak.

• CAA va FAA, elektr ta'minoti yo'qotilgandan so'ng avaryada o'z-o'zidan to'xtab qolishi sababli, nutqiy samolyot yozuvchi ish vaqtni o'zgartirishni ko'rib chiqishi kerak.

• JAA,ki barcha 5700 kg dan yuqori o'tkazish og'irligiga ega samolyotlarda nutqiy samolyot yozuvchining zapisini 2 soatga 30 daqiqaga qo'shib qo'yish talabini ko'rib chiqishi kerak.

Oqibatlari

Samolyotning shikastlanishi

Samolyotning o'ng asosiy chassi to'rti, shuningdek shinlari, tormozlari va yoritqichlari, VPP № 27L-ga to'g'ri kelishi jarayonida № 1, № 2 va № 4 muvozanat motorlarining past yonlari hamda. № 2 motor pyloni suyagi kuchini ko'paytirgach, samolyot to'xtaganidan so'ng katta yukni o'z ustiga olgan yuqori ko'p yonilgan. Avaryada (chap asosiy istisno qilinmagan) barcha chassi to'rtlarini ham zarar ko'rganlar, shuningdek, chiqish dastlari VPP bilan aloqasi keyin .

Uchish-qo'nish yo'lagining shikastlanishi

27L qo'nish-uchish yo'lagi (VPP) zararlangan. Samolyotning o'ng asosiy shassasi qo'nish paytida yorilib ketgan. Bu hodisa natijasida VPP yoritish chiroqlarining bir qismi ham zararlangan.

Parvoz raqami

Virgin Atlantic hali ham Airbus A350-1000 tomonidan boshqariladigan Los-Anjeles-London yo'nalishi bo'yicha VS024 reysini amalga oshiradi.

Havolalar

• Aviatsiya xavfsizligi tarmog'idagi avariya tavsifi^(ingl.)
• „Aircraft accident report: Virgin Atlantic, inc., Airbus A340-311, G-VSKY, London, November 5, 1997“ (en). Air Accidents Investigation Branch. 2023-yil 5-aprelda asl nusxadan arxivlangan.