Rus Samarqandi

Ruscha Samarqand

Umumiy maʻlumotlar
Mamlakat	Oʻzbekiston
Shahar	Samarqand

Rus Samarqandi – Samarqand shahrining arxitektura va tarixda keng tarqalgan gʻarbiy qismining nomi. Ayrim manbalarda „Yevropa“ yoki „Yangi“ Samarqand, shuningdek, „Janubiy Peterburg“ deb ham yuritiladi. 1870-yildan boshlab shakllana boshlagan.

Hayoti

1868-yilda Samarqand Rossiya imperiyasi qoʻshinlari tomonidan bosib olinib, dastlab Zarafshon tumani, 1887-yildan esa Samarqand viloyati Turkiston general-gubernatorligining markazi deb eʼlon qilindi. Oʻsha yili shahar aholisi oʻrtasida norozilik boshlanib, ular shaharda davlat toʻntarishini amalga oshirishga harakat qilishdi, ammo baron Fridrix Karlovich fon Stempel qoʻmondonligi ostida Samarqand garnizoni samarqandliklarning agʻdarishga urinishini qaytardi. Ruslar oʻzlarini mustahkamlab, Samarqandning gʻarbiy qismida yangi shahar qurishni davom ettirdilar va 1888-yilda unga Kaspiy dengizi temir yoʻli tutashdi.

„Ruscha Samarqand“ ning asoschisi – Aleksandr Konstantinovich Abramov

Ruscha Samarqandning asoschisi Zarafshon okrugi boshligʻi, keyinroq Samarqand gubernatori Aleksandr Konstantinovich Abramov boʻlgan. Qoʻshinlar tomonidan bosib olingan Samarqand ham boshqa barcha qoʻlga kiritilgan aholi punktlari singari mahalliy aholi va Yevropa (rus) qismiga boʻlingan. Samarqand koʻchalarining birinchi topografik surati va maketi meʼmor I. G. Sexanovich tomonidan amalga oshirilgan. Yangi shaharda dastlab yevropaliklarning begona yurtda yashashi uchun eng zarur narsalar yaratilgan: hujumlardan himoyalanish uchun mustahkam qal’a, harbiylar uchun kazarmalar, 19 ta hukumat binolari, bitta shahar binosi va 476 ta xususiy uylar. 1892-yilda Samarqandning Yevropa qismida 10115 nafar turli millat va din vakillari istiqomat qilgan. Aksariyati pravoslav xristianlar – 7 446 kishi va sunniy musulmonlar – 1 054. Shuningdek, shaharda 68 katolik, 75 protestant, 485 yahudiy va arman-grigoriy diniga eʼtiqod qiluvchi 71 kishi istiqomat qiladi. Bu barcha yangi aholi uchun cherkovlar, ibodat uylari va ibodatxonalar qurilgan. Katolik dinidagilarning iltimoslariga qaramay, cherkov qurilishi qoldirildi. Katolik cherkovi (Yohanno Baptist) 1915-yilda qurilgan.

Hozirda Ruscha Samarqand va eski shahar deb ataladigan shaharni Universitet xiyoboni ajratib turadi. Xiyobonning sharqiy tomonida, asosan, qadimiy oʻrta asr tarixiy binolari va yodgorliklari jamlangan eski shahar boshlanadi. Bulvarning gʻarbiy va shimoliy tomonida Yevropa va Sovet tipidagi binolar ustunlik qiladigan yangi shahar boshlanadi. Bugungi kunda Rossiya Samarqandining koʻplab binolari saqlanib qolgan. 2010-yillarda Ruscha Samarqandni rekonstruksiya qilishga qaror qilindi.