Radionuklid terapiyasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Radionuklid terapiyasi (RNT, shuningdek , yopiq manbali radioterapiya yoki molekulyar radioterapiya deb ham ataladi) tibbiy sharoitlarni, xususan, saratonni davolash uchun radiofarmatsevtika deb ataladigan radioaktiv moddalardan foydalanadi. Bunga yodid ionini ushlab turish orqali qalqonsimon bezga joylashadigan natriy yodid kabi oddiy birikmadan tortib, radionuklidlarga biriktirilgan va hujayra yuzalarida oʻziga xos antijenlarni qidiradigan rekombinant antikorlar kabi murakkab biofarmatsevtik preparatlargacha boʻlgan barcha narsalar kiradi.[1][2]


Bu radiofarmatsevtikaning fizik, kimyoviy va biologik xususiyatlaridan tananing maqsadli hududlarini radiatsiya bilan davolash uchun foydalanadigan maqsadli terapiya turi.[3] Yadro tibbiyotining tegishli diagnostika usuli bir xil printsiplarni qoʻllaydi, ammo bemorning funktsional tizimlarini tasvirlash yoki tahlil qilish uchun radiofarmatsevtikaning har xil turlari yoki miqdoridan foydalanadi.

RNT yopiq manba terapiyasidan (braxiterapiya) farq qiladi, bu yerda radionuklid davolash paytida kapsula yoki metall simda qoladi va jismoniy jihatdan davolash joyiga aniq joylashtirilishi kerak.[4]

Radionuklidlar ligandlar boʻlsa (masalan, Lutathera va Pluvicto bilan), texnika radioligand terapiyasi sifatida ham tanilgan.[5]

Klinik foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qalqonsimon bez kasalliklari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yod-131 (131 I) butun dunyo boʻylab eng keng tarqalgan RNT boʻlib, yodning radioaktiv izotopi bilan oddiy natriy yodid birikmasidan foydalanadi. Bemor (odam yoki hayvon) ogʻiz orqali qattiq yoki suyuqlik miqdorini isteʼmol qilishi yoki birikmaning eritmasini tomir ichiga yuborishi mumkin. Yodid ioni qalqonsimon bez tomonidan tanlab olinadi. Tireotoksikoz kabi yaxshi xulqli kasalliklar va qalqonsimon bezning papiller saratoni kabi baʼzi xavfli sharoitlar radioyod tomonidan chiqariladigan nurlanish bilan davolash mumkin.[6] Chiqarilgan beta-nurlanish normal qalqonsimon toʻqimalarga ham, yodni qabul qilishda oʻzini oddiy qalqonsimon bezga oʻxshatib qoʻyadigan har qanday qalqonsimon saratonga zarar etkazadi, shuning uchun terapevtik taʼsir koʻrsatadi, shu bilan birga gamma nurlanishining katta qismi bemorning tanasidan chiqib ketadi.[7]

Radioaktiv yod bilan davolashdan soʻng siydik radioaktiv yoki „issiq“ boʻladi va bemorlarning oʻzlari ham gamma nurlanishini chiqaradilar. Qoʻllaniladigan radioaktivlik miqdoriga qarab, radioaktivlik bemorning yaqin atrofdagilarga radiatsiya xavfi tugʻdirmaydigan darajada kamayishi uchun bir necha kun kerak boʻlishi mumkin. Bemorlar koʻpincha statsionar sifatida davolanadi va xalqaro koʻrsatmalar, shuningdek, koʻplab mamlakatlarda ularning uyga qaytishi mumkin boʻlgan nuqtani tartibga soluvchi qonun hujjatlari mavjud.[8]

Suyak metastazlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Radiy-223 xlorid, stronsiy-89 xlorid va samarium-153 EDTMP suyaklardagi ikkilamchi saratonni davolash uchun ishlatiladi.[9][10] Radiy va stronsiy tanadagi kaltsiyni taqlid qiladi.[11] Samarium tetrafosfat EDTMP bilan bogʻlangan, fosfatlar baʼzi metastatik lezyonlarga qoʻshni boʻlgan osteoblastik taʼmirlar tomonidan olinadi.[12]

Suyak iligi kasalliklari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Beta emitting phosphorus-32 (32P), as sodium phosphate, is used to treat overactive bone marrow, in which it is otherwise naturally metabolised.[13][14][15]

Qoʻshimchalarning yalligʻlanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ytriy-90 kolloid[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ytriy-90 (90 Y) kolloid suspenziyasi tizza boʻgʻimida radiosinovektomiya uchun ishlatiladi.[16]

Jigar oʻsmalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

İtriy-90 sharlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

90 Y qatron yoki shisha sharlar shaklida birlamchi va metastik jigar saratonini davolash uchun ishlatilishi mumkin.[17]

Eksperimental antikorlarga asoslangan usullar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Transuran elementlari institutida (ITU) alfa-immunoterapiya ustida ish olib borilmoqda, bu eksperimental usul boʻlib, unda alfa izotoplari boʻlgan antikorlar qoʻllaniladi. Vismut-213 ishlatilgan izotoplardan biridir. Uzoq umr koʻradigan izotopdan bitta qisqa umr koʻradigan izotopni yaratish qisqa umr koʻradigan izotopning portativ taʼminotini taʼminlashning foydali usuli hisoblanadi. Bu texnetiy generatori tomonidan texnetiy-99m hosil boʻlishiga oʻxshaydi. Aktiniy-225 radiy-226 ning siklotron bilan nurlanishi natijasida hosil boʻladi.[18]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Buscombe, J.; Navalkissoor, S. (1–avgust 2012–yil). „Molecular radiotherapy“. Clinical Medicine. 12-jild, № 4. 381–386-bet. doi:10.7861/clinmedicine.12-4-381. PMC 4952132. PMID 22930888.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  2. ↑ Volkert, Wynn A.; Hoffman, Timothy J. (1999). „Therapeutic Radiopharmaceuticals“. Chemical Reviews. 99-jild, № 9. 2269–2292-bet. doi:10.1021/cr9804386. PMID 11749482.
  3. ↑ Nicol, Alice. Dosimetry for radionuclide therapy. York: Institute of Physics and Engineering in Medicine, 2011. ISBN 9781903613467. 
  4. ↑ Editor, Elizabeth A. Martin. A dictionary of nursing, 6th Martin: , Oxford: Oxford University Press, 2014. DOI:10.1093/acref/9780199666379.001.0001. ISBN 9780199666379. 
  5. ↑ Radioligand therapy, a ‘game-changer’ for cancer treatment, forces manufacturers to race against a ticking clock
  6. ↑ Silberstein, E. B.; Alavi, A.; Balon, H. R.; Clarke, S. E. M.; Divgi, C.; Gelfand, M. J.; Goldsmith, S. J.; Jadvar, H.; Marcus, C. S. (11–iyul 2012–yil). „The SNMMI Practice Guideline for Therapy of Thyroid Disease with 131I 3.0“. Journal of Nuclear Medicine. 53-jild, № 10. 1633–1651-bet. doi:10.2967/jnumed.112.105148. PMID 22787108.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  7. ↑ IAEA. Manual on therapeutic uses of iodine-131. Vienna: International Atomic Energy Agency, 1996 — 7 bet. 
  8. ↑ IAEA. Release of patients after radionuclide therapy. Vienna, Austria: International Atomic Energy Agency, 2009. ISBN 978-92-0-108909-0. 
  9. ↑ Den, RB; Doyle, LA; Knudsen, KE (2014-yil aprel). „Practical guide to the use of radium 223 dichloride“. The Canadian Journal of Urology. 21-jild, № 2 Supp 1. 70–6-bet. PMID 24775727. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  10. ↑ Lutz, Stephen; Berk, Lawrence; Chang, Eric; Chow, Edward; Hahn, Carol; Hoskin, Peter; Howell, David; Konski, Andre; Kachnic, Lisa (2011-yil mart). „Palliative Radiotherapy for Bone Metastases: An ASTRO Evidence-Based Guideline“. International Journal of Radiation Oncology, Biology, Physics. 79-jild, № 4. 965–976-bet. doi:10.1016/j.ijrobp.2010.11.026. PMID 21277118. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  11. ↑ Goyal, Jatinder; Antonarakis, Emmanuel S. (2012-yil oktabr). „Bone-targeting radiopharmaceuticals for the treatment of prostate cancer with bone metastases“. Cancer Letters. 323-jild, № 2. 135–146-bet. doi:10.1016/j.canlet.2012.04.001. PMC 4124611. PMID 22521546. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  12. ↑ Serafini, AN (15–iyun 2000–yil). „Samarium Sm-153 lexidronam for the palliation of bone pain associated with metastases“. Cancer. 88-jild, № 12 Suppl. 2934–9-bet. doi:10.1002/1097-0142(20000615)88:12+<2934::AID-CNCR9>3.0.CO;2-S. PMID 10898337.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  13. ↑ Tennvall, Jan; Brans, Boudewijn (30–mart 2007–yil). „EANM procedure guideline for 32P phosphate treatment of myeloproliferative diseases“. European Journal of Nuclear Medicine and Molecular Imaging. 34-jild, № 8. 1324–1327-bet. doi:10.1007/s00259-007-0407-4. PMID 17396258.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  14. ↑ Raj, Gurdeep. Advanced Inorganic Chemistry Vol 1 (en). Krishna Prakashan Media — 497 bet. ISBN 9788187224037. 
  15. ↑ Gropper, Sareen S.. Advanced Nutrition and Human Metabolism (en). Cengage Learning, 2012-06-01 — 432 bet. ISBN 978-1133104056. 
  16. ↑ Siegel, Michael E.; Siegel, Herrick J.; Luck, James V. (1997-yil oktabr). „Radiosynovectomy's clinical applications and cost effectiveness: A review“. Seminars in Nuclear Medicine. 27-jild, № 4. 364–371-bet. doi:10.1016/S0001-2998(97)80009-8. PMID 9364646. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  17. ↑ Allen, Theresa M. (2002-yil oktabr). „Ligand-targeted therapeutics in anticancer therapy“. Nature Reviews Cancer. 2-jild, № 10. 750–763-bet. doi:10.1038/nrc903. PMID 12360278. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  18. ↑ Morgenstern, Alfred; Bruchertseifer, Frank; Apostolidis, Christos (1–iyun 2012–yil). „Bismuth-213 and Actinium-225 – Generator Performance and Evolving Therapeutic Applications of Two Generator-Derived Alpha-Emitting Radioisotopes“. Current Radiopharmaceuticals. 5-jild, № 3. 221–227-bet. doi:10.2174/1874471011205030221. PMID 22642390.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Radionuklid_terapiyasi&oldid=3985942" dan olindi