Mariyexamn

Mariyexamn
Mariyexamn;
	shahar
	; Gerb
	60°5′55.000″N 19°56′39.998″E / 60.09861111°N 19.94444389°E G OKoordinatalari: 60°5′55.000″N 19°56′39.998″E / 60.09861111°N 19.94444389°E G O
Mamlakat	[[ Finlandiya]]
Provinsiya	Aland orollari
Hukumat
• mer	Barbara Xeynonen
Asos solingan	1861-yil
Maydon	11.79 km2 (4.55 mi²)
Markazi balandligi	21 va 6 m
Aholisi (2011)	11 186 kishi
Zichligi	948.77 kishi/km2
Vaqt mintaqasi	UTC+2, yozda UTC+3
	[[File:\|290px\|Mariyexamn; xaritada]] Mariyexamn;

Marieyxamn (shved: Mariehamn yoki Maarianxamina, fin: Maarianhamina) —Aland orollarining asosiy shahri, Finlandiya tarkibidagi avtonom hudud. Arxipelag dengizining asosiy portlaridan biri.

Arxipelag umumiy aholisining yarmidan koʻpi ushbu shaharda istiqomat qiladi — 11 186 kishi (2011). Shahar, avtonomiyaning butun hududi kabi, butunlay shved tilida soʻzlashadi: shved tili shahar aholisining qariyb 91 % uchun ona tili hisoblanadi.

Etimologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

1861-yilda ruslar tomonidan asos solingan, Rossiya imperatori Aleksandr II ning rafiqasi imperator Mariya Aleksandrovna nomi bilan atalgan. XIX asr va XX asr boshlarida rus tilidagi manbalarda shahar nomining shvedcha varianti Mariyexamn; XX asrning ikkinchi yarmida Finlandiya versiyasi, Maarianxamin ruscha meʼyoriy imlo sifatida tasdiqlangan boʻlib, u shved va fin tillaridan „Mariya porti“ deb tarjima qilinadi.

Geografik joylashuv[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahar yarim orolda joylashgan va ikkita portga ega — gʻarbiy va sharqiy qirgʻoqlarda. Gʻarbiy port (shved. Västerhamn) katta xalqaro ahamiyatga ega, chunki u Shvetsiya va kontinental Finlandiya yoʻlida intensiv parom qatnovini amalga oshiradi. Sharqiy port asosan yaxta porti boʻlib, Boltiq dengizidagi eng yiriklaridan biri hisoblanadi^[1].

Mariyexamnda orollardagi yagona aeroportga joylashgan.

Shaharda Vazirlar Mahkamasi va Aland orollari parlamenti — Lagting joylashgan.

Shaharda Aland orollarining ikkala gazetasi (Ålandstidningen va Nya Åland) nashr etiladi, bir nechta radiostansiyalar va mahalliy telekanal (TV Åland) ishlaydi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mahalliy rivoyatda aytilishicha, yangi port ochishga intilayotgan Aland orollari aholisi imperator Aleksandr II ga aholi punkti maqomini berishga rozilikni olish uchun uning xotini nomini berishni taklif qilishgan. Rasmiy tarixda aytilishicha, port, aksincha, Aleksandr II ning toʻgʻridan-toʻgʻri buyrugʻi bilan tashkil etilgan va uni qurish boʻyicha ishlar meʼmor Georg Teodor fon Shevits rahbarligida 1859-yilda ikkita kichik qishloq — Evernes (shvedcha: Övernäs) va Yomala yaqinida boshlangan va 1861-yilda (21-fevral) yangi aholi punkti shahar maqomini va Mariyexamn nomini oldi^[2]. Vaqt oʻtishi bilan shahar maydoni sezilarli darajada oshdi va Yomala jamoasi hududining bir qismini oʻz ichiga oldi.

Diqqatga sazovor joylar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aland orollari yuk tashishning uzoq tarixiga ega. Yelkanli kema shaklidagi muzey Pommern gʻarbiy portda langar oʻrnatgan. Sharqiy bandargoh Skandinaviyadagi eng yirik yaxta portlaridan biri boʻlib, shuningdek, restoranga aylantirilgan Gollandiyalik Yan Nieveen (shuningdek, FP von Knorring deb ataladi) paroxodiga ega.

Mariyexamnda fin arxitektori Lars Sonk tomonidan loyihalashtirilgan va Aland orollarining meʼmoriy diqqatga sazovor joyini ifodalovchi bir nechta binolar mavjud: Avliyo Jorj cherkovi (1927), Aland dengiz kollejining bosh binosi (1927), shahar munisipialiteti binosi (1939). Shuningdek, Aland muzeyi ham mavjud.

2011-yil 2-noyabrda Mariyexamnda shahar uning nomi bilan atalgani sharafiga imperator Mariya Aleksandrovnaning haykali ochildi^[3]^[4].

Yozda shaharga koʻp sonli sayyohlar tashrif buyurishadi, ular uchun bir nechta mehmonxonalar va boshqa turar joy obyektlari, jumladan, kempinglar ishlaydi^[5]. Rossiya Federatsiyasining konsulligi, Shvetsiyaning bosh konsulligi^[6], shuningdek, baʼzi boshqa mamlakatlarning konsullik idoralari ham mavjud.

Aholisi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahar aholisining oʻsish dinamikasi:

Yil	Aholi
1987	9966
1990	10 263
1997	10 408
2000	10 488
2002	10 632
2004	10 712
2010	11 146

Doʻst shaharlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mamlakat	Shahar	Izohlar
Shvetsiya	Visbyu
Islandiya	Kopavogur
Norvegiya	Krageryo
Daniya	Slagelse
Farer orollari	Torsxavn	Daniyaga tegishli
Estoniya	Kuressaare
Finlandiya	Valkeakoski
Rossiya	Lomonosov