Lutsk shartnomasi

Lutsk shartnomasi — Moldova hukmdori Dmitriy Kantemir va rus podshosi Pyotr Alekseyevich oʻrtasidagi yashirin kelishuv boʻlib, unga koʻra Moldova avtonomiyani saqlab qolgan holda Rossiya himoyasiga oʻtgan. Lutskda 1711-yil 2(13)-aprelda qamoqqa olingan.

Shartnomaning ahamiyati

Vazirdan norozi boʻlgan va mamlakatni turk boʻyinturugʻidan xalos qilmoqchi boʻlgan Kantemir Pyotrga turk ishlari haqida xabar berishga majbur boʻldi. Shartnoma 17 ta banddan iborat boʻlib, uning asosiy qoidalarida 1656-yilda Metropolitan Gideon tomonidan imzolangan shartnoma takrorlangan. Moldaviya knyazligi mustaqil davlat maqomini va eski odatlarni saqlab qolgan holda Moskvaning oliy hokimiyatini tan olishga majbur boʻldi. Moldaviya boyarlarining imtiyozlari ham saqlanib qolgan. Gospodar taxti Kantemirovlar sulolasiga topshirildi. Moldova esa Turkiya tomonidan bosib olingan va rayga aylantirilgan yerlarini qaytarib berdi, mamlakat turk oʻlponidan ozod qilindi.

Shartnoma eʼlon qilingandan soʻng Moldaviya aholisining koʻpchiligi tomonidan qoʻllab-quvvatlandi, garchi baʼzi boyarlar Turkiya bilan uzilishga qarshi boʻlishsa ham. Kantemir shartnomasi Moldova uchun foydali edi, chunki amalga oshirilgan taqdirda mamlakat tanazzulga yuz tutayotgan Turkiyadan ajralib, oʻsha paytda yuksalib borayotgan Rossiyaga qoʻshildi. Prut yurishida Pyotr I tomonidan sulh imzolangandan soʻng Lutsk shartnomasi oʻz kuchini yoʻqotdi, Moldova turk vassali boʻlib qoldi va Dmitriy Kantemir Rossiyaga qochib ketdi.

Adabiyotlar

• Густерин П. В.. Первый российский востоковед Дмитрий Кантемир. М.: Восточная книга, 2008. 
• Молчанов Н. Н.. Дипломатия Петра Великого. М.: Международные отношения, 1990. 
• Мохов Н. А.. Молдавия эпохи феодализма. Кишинёв: Картя Молдовеняскэ, 1964 — 350—359 bet. 

[Turkum: Moldova Tarixi]]