Kaliforniya Fanlar akademiyasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Akademiyaning koʻrinishi
Asosiy binoga kiraverishda
Muzeyning yashil tomi
Kelebek kolleksiyasi
Biodom
Galapagos toshbaqalari
Kaliforniya ramzi. Poxol bilan toʻldirilgan ayiq „Monarx“ davlat bayrogʻida tasvirlangan hayvonning prototipi boʻlib xizmat qildi. 1911-yilda ayiq oʻlimidan soʻng, Kaliforniya Fanlar akademiyasidagi koʻrgazmaga qoʻyilgan.

Kaliforniya Fanlar Akademiyasi (inglizcha: California Academy of Sciences) — yirik tabiiy tarix muzeyi (Golden Gate Park, San-Fransisko, Kaliforniya) shaklida mavjud boʻlgan AQSh ilmiy tashkiloti. 1853-yilda yaratilgan. Ilmiy tadqiqotlar[1], koʻrgazmalar[2] va taʼlim[3] bilan shugʻullanadi. Toʻliq taʼmirlangan yangi bino 2008-yil 27-sentyabrda San-Fransiskodagi Golden Gate bogʻida ochildi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akademiya 1853-yilda Kaliforniya Tabiat fanlari akademiyasi nomi ostida Kaliforniya Qoʻshma Shtatlarga qoʻshilganidan 3 yil oʻtgach tashkil etilgan va shtatning butun Gʻarbiy qismida bunday turdagi birinchi tashkilot boʻlgan. Tashkilotning maqsadi tabiatni tizimli oʻrganish va toʻplamlar toʻplami deb eʼlon qilindi. 1868-yilda akademiya nomi oʻzgartirildi va oʻzining zamonaviy nomini oldi.

Birinchi rasmiy akademiya muzeyi 1874-yilda Kaliforniya va Dyupont koʻchalari (hozirgi Grant avenyu) burchagida hozirgi Chinatown deb nomlanuvchi mikrorayonda ochilgan boʻlib, unga yiliga 80 000 kishi tashrif buyurgan. Oʻzining mashhurligini hisobga olgan holda, akademiya 1891-yilda San-Fransiskoning taniqli koʻchmas mulk magnati va XIX asr tadbirkori, xayriyachi Jeyms Lik yordami bilan Market Streetdagi yangi va kattaroq binoga koʻchib oʻtdi. Biroq, oradan 15 yil oʻtib, San-Fransiskodagi eng katta zilzila (1906) butun koʻchani, shu jumladan akademiya binosini vayron qildi. Shahar aholisining yarmi halok boʻldi, koʻplab binolar vayron boʻldi, jumladan kutubxona va akademiya kolleksiyasi ham vayronagarchilikka uchradi[4].

1916-yilda akademiya Golden Gate Parkdagi Shimoliy Amerika qushlar va sutemizuvchilar zaliga koʻchib oʻtdi va bu ularning yangi uyiga aylandi. 1923-yilda Steinhart akvariumi qoʻshildi va 1934-yilda Simson African Hall paydo boʻldi. Urushdan keyingi yillarda qurilish kengaydi, yangi binolar paydo boʻldi: Science Hall (1951-yilda qoʻshilgan), Morrison Planetarium (1952; bu planetariy AQSHda 7-oʻrinni egalladi); Malliard kutubxonasi, Eastwood botanika zali, Livermor xonasi (barchasi 1959-yilda); Cowell Hall (1969). 1989-yilda sodir boʻlgan yangi zilzila akademiya binolariga qoʻshimcha zarar yetkazdi, ularning baʼzilari vayron boʻldi. Shu munosabat bilan, 2008-yil 27-sentyabrda San-Frantsiskodagi Golden Gate bogʻida ochilgan yangi bino qurishga qaror qilindi.

Golden gate bogʻida (San-Fransisko, Kaliforniya) 10 yil va 500 million dollarga qurilgan yangi katta bino nafaqat ilmiy, ofis, maʼmuriy va muzey boʻlimlarini, balki akvarium, planetariy, ilmiy arxiv, astronomiya, kutubxona, botanika bogʻi, maʼruzalar zali, 3D kinoteatri, ikkita restoran, tabiatshunoslik markazi, tomida maysazorli teras (yashil tom deb ataladigan), qushxona, doʻkonlar va boshqa muassasalarni ham oʻz ichiga oladi. Eng yangi bino dizayni tufayli Akademiya dunyodagi eng zamonaviy muzeylardan biri hisoblanadi.

Tadqiqot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akademiya fanning turli sohalarida, asosan, antropologiya, dengiz biologiyasi, botanika, entomologiya, gerpetologiya, ixtiologiya, umurtqasizlar zoologiyasi, teriologiya, ornitologiya va biologiyaning boshqa sohalarida ilmiy tadqiqotlar olib boradi. Akademiyada geologik va ekologik tadqiqotlar ham uzoq tarixga ega boʻlib, paleontologiya, biologik xilma-xillik va taksonomiyaga alohida eʼtibor qaratilgan.

  • Akademiyaning ilmiy bo‘limlari
    • Antropologiya boʻlimi inson evolyutsiyasi va madaniyatlar xilma-xilligini qadimgidan hozirgi kungacha oʻrganadi.
    • Suv biologiyasi kafedrasi suv hayvonlarining biologiyasi va evolyutsiyasini oʻrganadi.
    • Botanika boʻlimi sayyoradagi oʻsimliklarining biologiyasi va xilma-xilligini oʻrganadi.
    • Entomologiya boʻlimi — hasharotlar va boshqa artropodlarni oʻrganish. 1862-yilda tashkil etilgan. Bu yerda 250 000 turni ifodalovchi barcha hasharotlar turkumining 10 millionga yaqin namunalari saqlanadi. Ular orasida yangi turlarning 18300 turdagi namunalari mavjud. Baʼzi oilalarning barcha namunalari va yorliqlari toʻliq suratga olingan va mavjud, masalan, chumolilar (Formicidae, Hymenoptera), tuproq qoʻngʻizlari (Carabidae, Coleoptera), Therevidae (Diptera), Acroceridae (Diptera).
    • Herpetologiya boʻlimi — amfibiyalar va sudraluvchilarni oʻrganish.
    • Ixtiologiya boʻlimi — Baliq tadqiqotlari (Uy Shimoliy Amerikadagi 3-chi yirik baliq kolleksiyasi).
    • Umurtqasizlar zoologiyasi va geologiyasi kafedrasi — umurtqasizlar zoologiyasi, geologiyasi, paleontologiyasini oʻrganadi.
    • Ornitologiya va sutemizuvchilar boʻlimi — qushlar va sutemizuvchilarni tadqiq qiladi (bu yerda dengiz sutemizuvchilari va 135 000 ta qushlar va sutemizuvchilar, shu jumladan 96 000 ta qushlar, 28 500 ta sutemizuvchilar va 11 000 ta tuxum va uyalar mavjud).
    • Amaliy bioxilma-xillik informatika markazi
    • Qiyosiy genomika markazi — qiyosiy genomika markazi 2008-yilda tashkil etilgan va uchta laboratoriyadan iborat: Genomics Sequencing Lab, CryoCollection, Computing Resources.
    • Akademiya kutubxonasi — ilmiy kutubxona.

Nashrlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • The Proceedings of the California Academy of Sciences — 1854-yildan beri nashr etilgan. 2010-yilda 61 jild nashr etildi.
  • Occasional Paper. Scientific Publications of the California Academy of Sciences 1854-yildan beri nashr etilgan. 158-jild 2010-yilda chiqarilgan.
  • Memoirs of the California Academy of Sciences

Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Research“. California Academy of Sciences. 2012-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ „Exhibits“. California Academy of Sciences. 2012-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  3. ↑ „Education“. California Academy of Sciences. 2012-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  4. ↑ „A Look at the Cal Academy of Sciences of 1891-1906“. Bearings. 2012-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kaliforniya_Fanlar_akademiyasi&oldid=3486086" dan olindi