Brunsvigia
| Brunsvigia | |
|---|---|
.JPG)
| |
| Brunsvigia josephinae | |
| Ilmiy tasniflash | |
| Olam | Oʻsimliklar |
| Tip | Yuksak oʻsimliklar |
| Gulli oʻsimliklar | |
| Sinf | Bir urugʻpallalilar |
| Oila | Amaryllidaceae |
| Kenja oila | Amaryllidoideae |
| Kenja turkum | Brunsvigia Heist.[1] |
| Sinonimlar | |
|
Brunsuigia Heist., alternate spelling | |
Brunsvigia — Amaryllidaceae oilasiga, Amaryllidoideae kenja oilasiga mansub Afrikada oʻsuvchi gulli oʻsimliklar turkumi[2]. Turkum Afrikaning janubi-sharqiy va janubiy qismida Tanzaniyadan Janubiy Afrikaning Keyp provinsiyalarigacha boʻlgan hududda oʻsuvchi 20 ga yaqin turni oʻz ichiga oladi.
Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]
Brunsvigia turkumiga kiruvchi oʻsimliklar koʻp yillik, piyozchali oʻsimliklar. Aksariyat turlarida yer osti piyozchalari bor. Piyozchalari yumshoq va yirik (diametri 20 smgacha).
Barglari bir yillik; yetilganda barglari keng va choʻzinchoq til shaklida boʻladi. Kichik piyozchalari boʻlgan turlarda — B. radula, B. comptonii va B. namaquana — har bir oʻsimlikda atigi ikki yoki uchta barg bor, lekin boshqa koʻpchilik turlarida kamida toʻrtta barg boʻladi. B. josephinae 20 tagacha barg hosil qilish xususiyatiga ega. Barglar asosan yerga qattiq botib turadi. Faqat B. litoralis, B. josephinae, B. grandiflora, B. undulata va B. herrei barglari yerdan ajratib olish mumkin. Barglari odatda silliq boʻlsa-da, ikki turda (B. radula va B. namaquana) yuqori barg yuzasi somon rangli tuklar bilan qoplangan va janubiy Capedagi B. striataning baʼzi populyatsiyalarida barglar yumshoq tuklarga ega. Afrikaning janubidagi qishki yogʻingarchilik mintaqasida barglar gullar toʻkilganidan keyin hosil boʻladi.
Toʻpgullari, bir necha va koʻp gulli soyabonlar shaklida boʻladi. Koʻpgina turlarda pedikellar uzun, qattiq, tekis va deyarli mukammal sharsimon shaklda boʻladi. Biroq, B. litoralis, B. josephinae va B. orientalis har bir gul ostida egri chiziqli pedikellarga ega boʻlishi bilan farqlanadi. Faqat uchta turda (B. pulchra, B. marginata va B. elandsmontana) ixcham, choʻtkasimon inflorescences bor. Gullari zigomorf yoki aktinomorf, kalta nayli. Radial simmetrik, truba shaklidagi gullar zich toʻpgulli turlarda, ikki tomonlama simmetrik gullar esa boʻsh toʻpgulli turlarda uchraydi. Koʻpincha gullari xushboʻy va nektar hosil qiladi. Ularning rangi yoqut-qizildan yorqin qizil yoki och pushti ranggacha oʻzgarib turadi. Pushti gullar norma hisoblanadi, qizil gullar B. marginata, B. orientalis, B. litoralis va B. josephinae da uchraydi. Gullash davrida oʻsimliklar ajoyib koʻrinishga ega boʻladi, ammo gullash davri qisqa. Xromosomalar soni 2 n = 22[3][4][5].
Brunsvigianing bir nechta turlari qushlar orqali changlanishga moslashgan qalin, quvur shakldagi, yorqin qizil, pushti yoki qizil gullarga ega[4].
Brunsvigia turkumi Braunschweig [Brunswick]-Lüneburg uyi sharafiga nomlangan[3]. Bu nom birinchi marta 1753-yilda nemis jarrohi va botanik Lorenz Xeyster tomonidan 1748-yilda Gustaaf Villem van Imxoff tomonidan keltirilgan gulni tasvirlash uchun ishlatilgan[6].
| Rasm | Ilmiy nom | Tarqalish |
|---|---|---|
|
Brunsvigia bosmaniae FMLeight. | shimoli-gʻarbiy va janubi-gʻarbiy Keyp provinsiyasi |
| Brunsvigia Comptonii WFBarker | gʻarbiy Karoo | |
| Brunsvigia elandsmontana Snijman | Gʻarbiy Keyp | |
| Brunsvigia gariepensis Snijman | Keyp provinsiyasi | |
|
Brunsvigia grandiflora Lindl. | Sharqiy Keyp, KvaZulu-Natal va Erkin shtat. |
| Brunsvigia gregaria RADyer | Keyp provinsiyasi | |
| Brunsvigia herrei Leight. sobiq WFBarker | Namibiya janubga, Namakvalandga. | |
|
Brunsvigia josephinae (Delile) Ker Gawl. | gʻarbiy Keypdan gʻarbiy Karugacha |
| Brunsvigia kirkii Baker | Tanzaniya — Malavi. | |
| Brunsvigia litoralis RADyer | janubi-sharqiy Cape | |
| Brunsvigia marginata (Jacq. ) WTAiton | gʻarbiy Cape. | |
| Brunsvigia namaquana D.Mull. -Doblies va U.Myull. - Dobllar | Namakvaland. | |
_(31823361647).jpg)
|
Brunsvigia natalensis Beyker | Janubiy Afrika |
| Brunsvigia nervosa (Poir.) ined. | Keyp provinsiyasi | |
|
Brunsvigia orientalis (L.) Aiton ex Eckl. | Gʻarbiy Keyp. |
| Brunsvigia pulchra (WFBarker) D.Mull. -Doblies va U.Myull. - Dobllar | Namakvaland | |
| Brunsvigia radula (Jacq. ) WTAiton | Namakvaland | |
|
Brunsvigia radulosa oʻti . | Sharqiy Cape va Orange Free State. |
| Brunsvigia undulata FMLeight. | Sharqiy Keyp. |
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Heister, Lorenz 1755. Geschreibung eines neuen Geschlechts 3.
- ↑ Stevens, P.F., Angiosperm Phylogeny Website: Asparagales: Amaryllidoideae
- ↑ 3,0 3,1 Van Jaarsveld, Ernst (2020), „Brunsvigia AMARYLLIDACEAE“, in Eggli (muh.), Illustrated Handbook of Succulent Plants: Monocotyledons, Springer-Verlag GmbH, doi:10.1007/978-3-662-56486-8_37
- ↑ 4,0 4,1 Meerow, Alan W.; Snijman, Deirdre A. (1998), „Amaryllidaceae“, in Kubitzki, Klaus (muh.), The Families and Genera of Vascular Plants, III-jild, Springer-Verlag Berlin Heidelberg GmbH, 83–110-bet, doi:10.1007/978-3-662-03533-7, ISBN 978-3-642-08377-8
- ↑ Deirdre „Dee“ Snijman, Plants of South Africa, South Africa National Biodiversity Institute, April 2005
- ↑ "Flowers of Southern Africa" — Auriol Batten (Southern, 1988)