Askola

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Askola ( Finlancha talafuzi: [ˈɑskolɑ] ) Finlandiyadagi munisipalitetdir . Uusimaa mintaqasida joylashgan. Munitsipalitet jami 4,754 aholi istiqomat qiladi ( 28 February 2023 ) qariyb 218.03 km2 maydonni egallaydi. Shundan 5.61 km2 suvdan iboratdir. Aholi zichligi – qariyb 1 km2 hududga jami 22.38 ta aholi to'g'ri keladi. Monninkyla — aholi soni boʻyicha munitsipalitetning eng yirik qishlogʻi (1326 kishi). [1] Qo'shni shaharlar - Myrskylä, Mäntsälä, Pornainen, Porvoo va Pukkila .

Munitsipalitet rasmiy so'zlashadigan tili bu fin tilidir . Askola - Uusimaa mintaqasidagi shvedcha nomi bo'lmagan uchta munitsipalitetdan biri; qolganlari - Nurmijärvi va Mäntsälä.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Askola cherkovi 1639 yilgacha Porvoo cherkov tarkibiga kirdi va u 1896 yilga kelib mustaqil cherkov bo'ldi. Askola cherkovi 1799 yilda qurib bitkazilgan edi. [2]

Munitsipalitetning sobiq gerbi cherkov tarixidan buyon cherkovga ta'sir o'tkazishga intilib kelgan; o'z tegirmon toshi Askolasning ko'plab tegirmonlari va mashhur nonlarini eslatib turadi, gerbning atirgullari esa Askolada tug'ilgan va ta'sirlangan fin yozuvchisi Yoxannes Linnankoskiga ishora qiladi, uning eng mashhur asari "Qon-qizil gul qo'shig'i" edi.

Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vakkola qishlog'i

Askola qishlog'idagi eng muhim suvlar sirasiga Askola markazidan o'tadigan va Orimattila hamda Porvoo o'rtasida oqadigan Porvoo daryosi va munitsipalitetning sharqiy qismidagi jami o'n bitta ko'l kiradi.

Askolada Natura 2000 ob'ektlari yo'q bo'lsada, lekin uning o'rniga beshta qoyali hududlar milliy ahamiyatga ega deb topilgan. [3] Ulardan biri bu Kirnukallioda taniqli Askola qishlog'ining muzlik chuqurlari joylashgan bo'lib, u Porvoo vodiysining milliy ahamiyatga ega bo'lgan landshaft maydoni ham Askola tomoniga qadar cho'zilgan. Prestbacka Manor va Pappilanharju qo'riqxonasi ham madaniy landshaftlar sifatida himoyalangan. [3]

Qishloqlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

1967-yilda Askola qishlog'ida jami 12 ta qonuniy tan olingan qishloqlar (henkikirjakylät) mavjud edi: [4]

 

Demografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yilda Askola aholisining qariyb 18,7 foizini 15 yoshgacha bo‘lgan yoshlartashkil etdi, 61,0 foizini 15 yoshdan 64 yoshgacha bo‘lganlar tashkil etdi, 20,2 foizini 65 yoshdan oshganlar tashkil etdi. O'rtacha yosh esa 42,3 ni tashkil etdi, bu mamlakatda o'rtacha 43,4 yoshdan past, ammo yashash davomiyligi mintaqaviy hududda o'rtacha 41,0 yoshdan yuqori deb topilgan. Fin tilida so‘zlashuvchilar aholining jami 93,7 foizini, shved tilida so‘zlashuvchilar esa 3,4 foizni, xorijiy tillarda so‘zlashuvchilar esa 2,9 foizni tashkil etdi. Chet el fuqarolari esa umumiy aholi soninig qariyb 1,8% ni tashkil etdi. [5]

1975-2020 yillar oralig'ida Askola aholisining rivojlanishini tavsiflovchi quyida joylashgan jadval 2021 yildagi munitsipalitetning hududini o'z ichiga oladi.

Aholining oʻsishi
YilAholi±%
19753,63—    
19804,058+11.8%
19854,13+1.8%
19904,248+2.9%
19954,269+0.5%
20004,389+2.8%
20054,555+3.8%
20104,864+6.8%
20155,104+4.9%
20204,878−4.4%

Shahar hududlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

2019-yilga kelib jami 4943 nafar aholidan 2636 nafari shaharlarda, 2251 nafari esa kam aholi yashaydigan joylarda istiqomat qilgan, ulardan 56 nafarining koordinata nuqtalari nomaʼlum edi. Bu Askolaning urbanizatsiya darajasini jami 53,9% ga yetdi. [6] Munitsipalitetdagi shahar aholisi quyidagi tarzda ikki shahar hududiga bo'lingan: [1]

# Shahar hududi Aholi
1 Monninkyla 1324
2 Askola cherkov qishlog'i 1312

Xizmatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Monninkyla maktabi

Askolada jami to'rtta boshlang'ich maktab, ikkita o'rta maktab va shuningdek, bitta kasb-hunar maktabi mavjud . [7][8] Ikkita o'rta maktab ham qo'shni Pukkila munitsipalitetidan o'quvchilarni qabul qilib ularga tahsil berdi, bu yerda o'zining boshlang'ich maktabdan keyingi ta'limi yo'q. [9]

Askola kutubxonasi jami oltita joyda xizmat ko'rsatadi, ularga: cherkov qishlog'i, Monninkyla va munitsipalitetning to'rtta maktabi kabilar kiradi. [10]

“Askola” salomatlik markazida aholiga tibbiy yordam ko‘rsatiladi. [11]

Munitsipalitetda faqat ikkita Sale oziq-ovqat savdo markazi mavjud: ulardan biri cherkov qishlog'ida, ikkinchisi Monninkylada. [12][13] Mahalliy aholi, shuningdek, munitsipalitetga Kesko yoki Lidl kabi raqobatdosh tarmoqlariddek uchinchi oziq-ovqat do'konini bor bo'lishini xohlashadi. [14]

Siyosati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Finlandiyaning 2011-yilgi parlament saylovlari natijalari:

  • Haqiqiy finlar 32,1%
  • Markaz partiyasi 21,9%
  • Milliy koalitsiya partiyasi 16,1%
  • Sotsial-demokratik partiya 14,8%
  • Yashil liga 5,4%
  • Chap ittifoq 5,0%
  • Xristian demokratlar 1,8%
  • Shvetsiya xalq partiyasi 1,6%

Iqtisodiyoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

2018-yilga kelib Askola ishchi kuchining qariyb 8,1 foizi birlamchi ishlab chiqarishda ( qishloq, o‘rmon va baliqchilik), 36,2 foizi ikkilamchi ishlab chiqarishda (masol uchun, ishlab chiqarish, qurilish va infratuzilma ) va 53,1 foizi xizmat ko‘rsatish sohasida faoliyat olib borgan. 2019-yilda ishsizlik darajasi 6,7 foizni, aholi tarkibida pensionerlarning ulushi 23,0 foizni tashkil etdi. [15]

2019-yilda esa {Askoladagi eng yirik ish beruvchilar o'ntaligi quyidagilar edi: [16]

  1. TerraWise Oy, 323 employees
  2. Municipality of Askola, 293 employees
  3. Hakevuori Oy, 37 employees
  4. Fimet Oy, 35 employees
  5. Eteva kuntayhtymä, 31 employees
  6. Kuljetusliike M. Lindberg Oy, 30 employees
  7. SimFors Oy, 28 employees
  8. Kymppirakenne Oy, 27 employees
  9. Oy Meyer vastus Ab, 25 employees
  10. Ginola Oy, 25 employees

Askola shahrida tug'ilgan odamlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Juxo Laakso (1854-1915)
  • Erkki Peltonen (1861-1942)
  • Yoxannes Linnankoski (1869-1913)
  • Oskar Kumpu (1889-1935)

Ma'lumotnomalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 „Population in urban settlements and sparsely populated areas by age, sex and municipality, 2019“. StatFin. Statistics Finland. 2019-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-may.
  2. ↑ Askolan kirkko Askolan Seurakunta (in Finnish)
  3. ↑ 3,0 3,1 Luonnonsuojelu - Askola.fi (in Finnish)
  4. ↑ Erävuori, Jukka „Askola“,. Suomenmaa: maantieteellis-yhteiskunnallinen tieto- ja hakuteos. 1: Ahlainen–Hausjärvi. Helsinki: WSOY, 1967. 
  5. ↑ „Key figures on population by region, 1990-2020“. StatFin. Statistics Finland. 2019-yil 6-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-may.
  6. ↑ „Degree of urbanisation by area, 2019“. StatFin. Statistics Finland. 2019-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-may.
  7. ↑ Perusopetus (Wayback Machine saytida 2020-08-06 sanasida arxivlangan) - Askola.fi (in Finnish)
  8. ↑ Lukio ja ammatillinen koulutus (Wayback Machine saytida 2020-07-31 sanasida arxivlangan) - Askola.fi (in Finnish)
  9. ↑ Opetus - Pukkila.fi (in Finnish)
  10. ↑ Kirjastot - Askola.fi (in Finnish)
  11. ↑ Askolan kunta: Lääkärin tai hoitajan vastaanotto - Ajanvaraus (Wayback Machine saytida 2023-04-15 sanasida arxivlangan) - Suomi.fi (in Finnish)
  12. ↑ Sale Askola - Foodie.fi (in Finnish)
  13. ↑ Sale Monninkylä - Foodie.fi (in Finnish)
  14. ↑ Tarvitseeko Askola kolmannen ruokakaupan?
  15. ↑ „Municipal key figures 1987-2020 (with the 2021 regional division)“. StatFin. Statistics Finland. 2021-yil 26-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-may.
  16. ↑ „Kunnittainen toimipaikkatilasto“ (fi). Statistics Finland. 2016-yil 14-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-may.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Askola&oldid=3889736" dan olindi