Inson huquqlari himoyachisi: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
„<span class="cx-segment" data-segmentid="4">'''Inson huquqlari himoyachisi''' - bu yakka tartibda yoki boshqalar bilan birgalikda inson huquqlarini ilgari surish yoki himoya qilish uchun harakat qiladigan shaxs.</span> <span class="cx-segment" data-segmentid="6">Ular jurnalistlar, ekologlar, ma'lumot tarqatuvchilar, kasaba uyushmalari a'zolari, advokatlar, Oʻqituvch...“ yozuvi orqali yangi sahifa yaratildi
(Farq yoʻq)

19-Dekabr 2023, 19:24 dagi koʻrinishi

Inson huquqlari himoyachisi - bu yakka tartibda yoki boshqalar bilan birgalikda inson huquqlarini ilgari surish yoki himoya qilish uchun harakat qiladigan shaxs. Ular jurnalistlar, ekologlar, ma'lumot tarqatuvchilar, kasaba uyushmalari a'zolari, advokatlar, o'qituvchilar, uy-joy targ'ibotchilari, to'g'ridan-to'g'ri harakatlar ishtirokchilari yoki yakka tartibda faoliyat yurituvchi shaxslar bo'lishi mumkin. Inson huquqlari himoyachisi kasbining bir qismi sifatida yoki kasbdan tashqari ixtiyoriy ravishda huquqlarni himoya qilishlari mumkin. Kasbiy faoliyati yuzasidan harakat qiluvchi inson huquqlari himoyachilari (HRD) ko'pincha repressiyalarga, jumladan, tuhmat, kuzatuvlar, ta'qiblar, soxta ayblovlar, o'zboshimchalik bilan hibsga olish, uyushmalar erkinligi huquqini cheklash, jismoniy hujum va hatto qotillikka ham duch kelishadi[1]. 2020-yil hisobiga ko'ra jami 25 ta mamlakatda kamida 331 HRD o'ldirilgan. Xalqaro hamjamiyatlar va ba'zi milliy hukumatlar bunday zo'ravonlikka nisbatan turli xil himoya vositalari orqali javob berishga harakat qilishsa-da, HRDlarga nisbatan zo'ravonlik yildan-yilga o'sishda davom etmoqda. Ayollar huquqlari himoyachilari va atrof-muhitni muhofaza qiluvchi inson huquqlari himoyachilari (ko'pincha mahalliy aholi) boshqa masalalarda ishlovchi huquq himoyachilariga qaraganda ko'proq repressiya va xavflarga duch kelishadi.

1998-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti inson huquqlari himoyachilari faoliyatini qonuniylashtirish va inson huquqlari faoliyatini himoya qilishni kengaytirish maqsadida Inson huquqlari himoyachilari to'g'risidagi deklaratsiyani e'lon qildi. Ushbu deklaratsiya qabul qilinganidan so'ng, ushbu sohada faoliyat olib boruvchi faollar soni ortib bordi va natijada HRD yorlig'i qabul qilindi. Bunday yorliqning qabul qilinishi, ayniqsa, professional inson huquqlari himoyachilari uchun juda foydali bo'ldi.

Ta'rifi

Inson huquqlari himoyachisi atamasi xalqaro inson huquqlari hamjamiyatida Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bosh Assambleyasi tomonidan shaxslar, guruhlar va jamiyat organlarining umumeʼtirof etilgan inson huquqlari va asosiy erkinliklarini qoʻllab-quvvatlash hamda himoya qilish huquqi va masʼuliyati toʻgʻrisidagi deklaratsiya qabul qilinganidan keyin keng qoʻllanila boshlandi (A/RES/53/144, 1998). Ushbu deklaratsiya Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi deb ataladi. Deklaratsiya qabul qilinishidan oldin inson huquqlarini himoya qilish bilan shug'ullanuvchi shaxslarga nisbatan faol, ishchi yoki monitor atamalari qo'llanilgan[2]. Inson huquqlari himoyachilari to'g'risidagi ushbu deklaratsiya inson huquqlari himoyachilariga juda katta ma'no yuklaydi va uni targ'ib qiluvchi yoki himoya qiluvchi har qanday shaxsni o'z ichiga oladi[3][4]. HRDlar uchun berilgan bunday ulkan mas'uliyat inson huquqlarini himoya qilish dasturlarini qo'llab-quvvatlashga intiluvchi manfaatdor tomonlar va donorlar uchun bir qator qiyinchiliklar hamda imtiyozlarni taqdim etadi...[3].

2004-yilda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Inson huquqlari bo'yicha Oliy komissar boshqarmasi inson huquqlari himoyachilarini safini yanada kengaytirish va qo'llab-quvvatlash uchun 29-faktlar varaqasini e'lon qildi. Hujjatda aytilishicha, “inson huquqlari himoyachisi boʻlish uchun hech qanday malaka talab qilinmaydi”, ammo HRDlar uchun minimal standart inson huquqlarining universalligi va zoʻravonliksiz harakatni qabul qilish hisoblanadi[5].

Ba'zi tadqiqotchilar HRDlar duch keladigan xatarlarni yaxshiroq tushunib olish maqsadida inson huquqlari himoyachilarini bir necha toifalarga ajratishga harakat qilishdi. HRDlar professional va non-professional[6], shuningdek, ayollar huquqlari[7] yoki mahalliy aholining yer huquqlari kabi inson huquqlarini himoya qilish toifalariga ko'ra turli guruhlarga ajratilgan[8].

O'z-o'zini identifikatsiya qilish

Inson huquqlari himoyachisi sifatida o'z-o'zini identifikatsiya qilish, tashkil etilgan muassasalar, hukumatlar yoki NNTlar ichida faoliyat ko'rsatadigan professional inson huquqlari himoyachilari orasida ko'proq uchraydi. Ushbu tizimlardan tashqarida ishlovchi shaxslar, hatto ularning faoliyati BMTning Inson to'g'risidagi deklaratsiyasida aniq belgilangan doiraga mansub bo'lsa ham, odatda o'zlarini huquq himoyachilari o'rniga "faollar", "rahbarlar" yoki boshqa keng qamrovli huquq himoyachilari atamalari bilan tanishtiradilar. HRD identifikatoridan foydalanish inson huquqlari faollariga ularning ishini qonuniylashtirish va himoya choralari ko'rilishini osonlashtirishi mumkin[9]. HRD identifikatoridan foydalanish, shuningdek, e'tiborni jamoa faoliyatiga emas, balki alohida shaxslarga qaratilishiga sabab bo'ladi, bu esa ushbu shaxslarni yanada xavf ostiga qo'yishi mumkin[10].

Inson huquqlari himoyachilariga tahdidlar

Inson huquqlari himoyachilari hukumat va xususiy shaxslar, jumladan, politsiya, harbiylar, mahalliy elitalar, xususiy xavfsizlik kuchlari, o'ng qanot guruhlar va ko'p millatli korporatsiyalar tomonidan qattiq repressiya va qasos olish holatlariga duchor bo'lishadi. Tahdidlar, o'zboshimchalik bilan hibsga olish, ta'qib qilish, tuhmat qilish, ishdan bo'shatish, surgun qilish, bedarak g'oyib bo'lish va qotilliklar shular jumlasidandir[11]. Ayollar huquqlari himoyachilari (WHRD) yoki madaniy gender me'yorlariga e'tiroz bildiruvchi HRDlar boshqa huquq himoyachilari bilan solishtirganda, chekka hududlardagi unchalik mashhur bo'lmagan ishchilarga nisbatan ko'proq xavfga duchor bo'lishadi[11]. Atrof-muhit huquqlari, yer huquqlari va mahalliy aholi huquqlari masalalari bilan shug'ullanuvchi ekologik huquq himoyachilari (EHRD) ham boshqa HRDlarga qaraganda ko'proq tahdidlarga duch kelishadi[12]. 2020-yilda dunyo miqyosida halok boʻlgan HRDlarning 69 % i aynan yuqorida sanab o'tilgan masalalar bo'yicha faoliyat ko'rsatuvchi huquq himoyachilari hisoblanadi[13].

2020-yilda Front Line Defenders tomonidan chop etilgan hisobotga ko'ra, o'sha yili 25 mamlakatda kamida 331 nafar huquq himoyachilari o'ldirilgan. Garchi tub aholi dunyo aholisining atigi 6 % ini tashkil qilsa-da, o'ldirilgan HRDlarning taxminan uchdan bir qismi mahalliy aholi bo'lgan. 2019-yilda 31 mamlakatda 304 nafar HRD o'ldirilgan[14]. Global Witness ma'lumotlariga ko'ra, 2002-yildan 2019-yilga qadar 52 mamlakatda jami 1922 EHRDlarning joniga qasd qilingan. Keltirib o'tilgan o'lim holatlarining 80 % i Lotin Amerikasida sodir etilgan. 2015 va 2019-yillar oralig'ida o'ldirilgan EHRDlarning taxminan uchdan bir qismi mahalliy aholi bo'lgan. Ushbu zo'ravonlik holatlari to'g'risidagi ma'lumotlar to'liq emas, shuningdek, o'lim holati etib ko'rsatilgan zo'ravonliklarning bir qanchasi hibsga olish, surgun qilish, tuhmat va boshqa turdagi yuzlab repressiya holatlari bo'lishi mumkin[15].

Biznes va Inson Huquqlari Resurs Markazi[16] tomonidan olib borilgan tadqiqotlar 2017-yilda dunyo boʻylab inson huquqlari faollariga qarshi hujumlar 34 & ga oshganini bayon qildi. Raqamlar 120 nafar gumon qilingan qotillik, hujum, bezorilik va tahdidlar bilan bog'liq yuzlab voqealarni o'z ichiga oladi. 2017-yilda 388 ta hujum sodir etilgan bo‘lsa, 2016-yilda hujumlar soni keyingi yilga qaraganda 98 marotaba kamroq sodir etilgan. Ushbu tadqiqot davomida agrobiznes, tog'-kon sanoati va qayta tiklanuvchi energiya sektorlari (EHRD) bilan bog'liq inson huquqlari himoyachilari boshqalarga qaraganda ko'proq xavf ostida ekanligini aniqlagan. Shuningdek, advokatlar va ekologik guruhlar a'zolari kuchli xavf ostidagi shaxslar hisoblanishadi[17].

BMTning Inson huquqlari himoyachilari deklaratsiyasi

Birlashgan Millatlar Tashkiloti 1998-yil 9-dekabrda insonlar, guruhlar va jamiyat organlarining umumeʼtirof etilgan inson huquqlari va asosiy erkinliklarini qoʻllab-quvvatlash va himoya qilish huquqi va masʼuliyati toʻgʻrisidagi deklaratsiyasini (A/RES/53/144) qabul qildi va ushbu deklaratsiya Inson huquqlari umumiy deklaratsiyasi deb nomlandi. Ushbu deklaratsiya huquq himoyachilari[18] va inson huquqlari himoyachilarini qonuniylashtirish va belgilash, shuningdek, har bir insonning inson huquqlarini himoya qilish huquqi va mas'uliyatini belgilaydigan BMTning birinchi hujjati hisoblanadi.

Deklaratsiya qonuniy kuchga ega emas, lekin u inson huquqlari bo'yicha amaldagi shartnomalarda belgilangan huquqlarni ifodalaydi va huquq himoyachilariga ularning faoliyatini qonuniylashtirish va HRDlar himoyasini kengaytirish maqsadida qo'llaniladi. Deklaratsiyaga ko'ra, inson huquqlari himoyachisi - bu inson huquqlarini ilgari surish yoki himoya qiluvchi har qanday professional, non-professional, yakka, guruh yoki muassasaning bir qismi sifatida faoliyat ko'rsatuvchi shaxsdir.

Deklaratsiya mavjud huquqlarni inson huquqlari himoyachilariga nisbatan qo'llashni osonlashtiradi. Deklaratsiya bilan himoyalangan huquqlar, jumladan, inson huquqlari bo'yicha yangi g'oyalarni ishlab chiqish, muhokama qilish va ularni qabul qilishni targ'ib qilish, davlat organlari va idoralarini tanqid qilish hamda ularning faoliyatini takomillashtirish yuzasidan takliflar kiritish, inson huquqlarini himoya qilishda yuridik yordam, maslahat, odil sudlovlarni kuzatish, nodavlat va xalqaro tashkilotlarga to'siqsiz kirish va ular bilan muloqot qilish, inson huquqlarini himoya qilish maqsadida resurslardan foydalanish, shu jumladan, chet eldan mablag'lar olish, so'z erkinligi, uyushmalar va yig'ilishlar huquqlarini o'z ichiga oladi.

Deklaratsiya davlatlar qoidalarga amal qilish va ularni hurmat qilish majburiyatiga ega ekanligidan dalolat beradi va ularga inson huquqlarini himoya qilish sohasidagi faoliyat yurituvchi HRDlarni zo'ravonlik, qasos va qo'rqitishlardan himoya qilish majburiyatini ta'kidlaydi. Deklaratsiya, shuningdek, inson huquqlarini individual darajada va, ayniqsa, huquqni muhofaza qilish organlari, sudyalar kabi inson huquqlariga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan kasblarda faoliyat yuritadigan shaxslarni himoya qilish mas'uliyatini yuklaydi[19].

Ayollar huquqi himoyachilari

Ayollar inson huquqlari himoyachilari (WHRD) bu inson huquqlarini himoya qiluvchi ayollar hamda ayollar huquqlari, gender va jinsiy aloqa bilan bog'liq huquqlarni himoya qiluvchi barcha jins himoyachilaridirManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad nameManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad nameManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. Ularning faoliyati va ular duch kelayotgan muammolar Birlashgan Millatlar Tashkilotining 2013-yilda qabul qilingan rezolyutsiyasida e’tirof etilgan bo‘lib, unda ayollar inson huquqlari himoyachilarining alohida himoya qilinishi talab qilinadiManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Bu Ayollar Inson huquqlari himoyachilari xalqaro koalitsiyasining logotipi boʻlib, barcha uchun inson huquqlari bilan bogʻliq muammoli muammolarni bir joyga yigʻish va muhokama qilishni anglatadi.

Bu Ayollar Inson huquqlari himoyachilari xalqaro koalitsiyasining logotipi boʻlib, barcha uchun inson huquqlari bilan bogʻliq muammoli muammolarni bir joyga yigʻish va muhokama qilishni anglatadi.

Ayollar huquqlari himoyachisi o'z jamiyati huquqlari uchun kurashayotgan, qiynoqlarga qarshi kurashuvchi ayol huquq himoyachilari, LGBTQI huquqlari himoyachisi, seks-ishchilar huquqlari jamoasi yoki jinsiy va reproduktiv huquqlar uchun kurashayotgan erkak huquq himoyachilari bo'lishi mumkinManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Boshqa huquq himoyachilari singari, ayol huquq himoyachilari ham inson huquqlarini amalga oshirishni talab qilganliklari uchun bir qancha hujumlar nishoniga aylanishi mumkin. Ular o'z jamoalarida kamsitilish, hujum, tahdid va zo'ravonlik kabi hujumlarga duch kelishadi. Ayollar huquq himoyachilari shaxsi va himoya qilish huquqlariga ko'ra ham qo'shimcha to'siqlarga uchrashadi. Ya'ni ular ayol jinsiga mansub, shuningdek, LGBT bo'lganliklari uchun ham zo'ravonliklarni boshdan kechirashadi. Ular, shuningdek, institutsional kamsitish va tengsizlik bilan bog'liq bo'lgan qo'shimcha to'siqlarga duch kelishadi, chunki ular patriarxal hokimiyat va ijtimoiy me'yorlarga qarshi chiqishgan deb hisoblaniladi. Ularga yetkaziladigan xavflar, asosan, jinsiy zo'ravonlik, seksist, misoginistik, gomofobik, transfobik tahdidlar, qoralash va stigmatizatsiya, shuningdek, resurslar va hokimiyatdan chetlatishdan iboratManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad nameManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad nameManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

2006 yildan beri har yili 29-noyabr kuni Xalqaro xotin-qizlar inson huquqlari himoyachilari kuni nishonlanib kelinadi.

2017-yilda inson huquqlarini himoya qilish borasida amalga oshirilgan targʻibot-tashviqot ishlari va shu yo'nalishdagi faoliyati natijasida halok boʻlgan ayol huquq himoyachilari Xalqaro ayollar huquqlari himoyachilari kuni munosabati bilan taqdirlandi. O'ldirilgan ayol huquq himoyachilari faoliyatlari davomida korrupsiya va adolatsizlikning boshqa shakllarini tanqid qilganlar, o'z yerlarini hukumatlar va transmilliy korporatsiyalardan himoya qilganlar va lezbiyanlar, geylar va transgender shaxslarning huquqlarini himoya qilganlar[20].

Inson huquqlari himoyachilari uchun mukofotlar

Atrof-muhit bo'yicha inson huquqlari himoyachilari yoki oddiygina atrof-muhit himoyachilari Birlashgan Millatlar Tashkilotining Atrof-muhit bo'yicha dasturi tomonidan "yer va atrof-muhit huquqlari bilan bog'liq keng ko'lamli faoliyatni amalga oshiradigan, shu jumladan, qazib olish sanoati, qurilish va rivojlanish loyihalari bilan bog'liq masalalarda faoliyat ko'rsatuvchi himoyachilar" deb ta'riflangan[21].

Atrof-muhit himoyachisi (yoki atrof-muhit bo'yicha inson huquqlari himoyachisi) atamasining inson huquqlari tashkilotlari, ommaviy axborot vositalari va ilmiy doiralar tomonidan yaqin yillar ichida foydalanila boshlandi. Ushbu atamaning paydo bo'lishi BMTning Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasiga borib taqaladi[22]. Biroq atrof-muhit himoyachilarining yondashuvi va roli 1980-yillarda ishlab chiqilgan ekologik adolat va kambag'allar ekologiyasi kabi eski tushunchalar bilan ham chambarchas bog'liq[22]. Garchi bu atamalarning kelib chiqish tarixi turlicha bo'lsa-da, ular yerga nisbatan madaniyatni qayta tiklash, chegaralangan hududda istiqomat qiluvchi odamlar uchun hududni qayta tiklash, yerosti resurslarini qazib olish, zaharli chiqindilarni tashlash kabi faoliyat turlarini himoya qilish ishlarini o'zida jamlaydi[23][22]. 1998-yilgi BMT deklaratsiyasidan boshlab atrof-muhit himoyachilari atamasi global tashkilotlar va ommaviy axborot vositalari tomonidan tobora ko'proq foydalanib kelinmoqda.

Himoya vositalari

1998-yilda Inson huquqlari himoyachilari to‘g‘risidagi deklaratsiya qabul qilingandan so‘ng, ham xalqaro, ham mintaqaviy miqyosda HRDlarni himoya qilishni kuchaytirish va deklaratsiyada belgilangan rejalarni bajarishga hissa qo‘shish bo‘yicha qator tashabbuslar amalga oshirildi. Shu nuqtai nazardan, quyidagi mexanizmlar va ko'rsatmalar ishlab chiqildi:

  • Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari himoyachilari bo'yicha maxsus ma'ruzachisi mandati (2000)
  • Inson va xalqlar huquqlari bo'yicha Afrika komissiyasining inson huquqlari himoyachilari bo'yicha maxsus ma'ruzachisi mandati (2004)
  • Inson huquqlari bo'yicha Amerikalararo komissiyasining Inson huquqlari himoyachilari bo'limi (2001)
  • Yevropa Ittifoqining inson huquqlari himoyachilari bo'yicha ko'rsatmalari (2004)
  • Yevropa Kengashi Vazirlar Qo'mitasining HRDlar himoyasini yaxshilash va ularning faoliyatini rag'batlantirish bo'yicha harakatlar to'g'risidagi deklaratsiyasi (2008)[1]
  • Fuqarolik jamiyati tashkilotlari tomonidan amalga oshirilayotgan Yevropa Ittifoqi Inson huquqlari himoyachilari mexanizmi, ProtectDefenders.eu (2015)

2008-yilda Inson huquqlari bo'yicha Xalqaro federatsiya (FIDH) va Qiynoqlarga qarshi Butunjahon tashkilotining (OMCT) qo'shma dasturi bo'lgan Inson huquqlari himoyachilarining himoya observatoriyasi muvofiqlashtirishni kuchaytirish yo'llarini topish uchun va NNTlar o'rtasida va bir-birini to'ldirish maqsadida huquq himoyachilarining barcha institutsional mandatlarini to'plash tashabbusi bilan chiqdi (Birlashgan Millatlar Tashkiloti, Inson va xalqlar huquqlari bo'yicha Afrika komissiyasi, Inson huquqlari bo'yicha Amerikalararo komissiya, Yevropa Kengashi, Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkiloti hamda Yevropa Ittifoqi doirasida yaratilgan). 2010-yilda turli huquq himoyachilarining mandat egalari faoliyatiga oid barcha tegishli axborotni jamlagan yagona mexanizmlararo veb-sayt[24] yaratildi. U mexanizmlar (press-relizlar, tadqiqotlar, hisobotlar, bayonotlar) tomonidan ishlab chiqarilgan hujjatlarning, shuningdek, ular tomonidan amalga oshiriladigan harakatlar sonini (mamlakatga tashriflar, institutsional tadbirlar, kuzatilgan sinovlar) oshirishga qaratilgan.

2016-yilda Inson huquqlari boʻyicha xalqaro xizmat “Inson huquqlari himoyachilarini tan olish va himoya qilish toʻgʻrisidagi namunaviy milliy qonun”ni eʼlon qildi[2]. Ushbu hujjat davlatlarga BMTning Inson huquqlari himoyachilari to'g'risidagi deklaratsiyasini milliy darajada qanday amalga oshirish bo'yicha nufuzli ko'rsatmalar beradi. Shuningdek, ushbu qonun yuzlab himoyachilar bilan hamkorlikda ishlab chiqilgan va inson huquqlari bo‘yicha yetakchi ekspertlar hamda huquqshunoslar tomonidan ma’qullangan.

Kolumbiya, Braziliya, Meksika va Gvatemala kabi bir qancha mamlakatlar inson huquqlari himoyachilarini himoya qilish uchun milliy qonunchilik yoki siyosatni joriy qilgan, biroq ularni amalga oshirishdagi asosiy muammolar hanuzgacha saqlanib qolmoqda[25].

Inson huquqlari himoyachilari uchun mukofotlar

  • 1998-yilda ta'sis etilgan Birlashgan Millatlar Tashkilotining Inson huquqlari bo'yicha mukofoti.
  • Martin Ennals mukofoti, bir qancha inson huquqlari nodavlat tashkilotlari hamkorligi. Martin Ennals taniqli inson huquqlari himoyachisi va Xalqaro Amnistiya Bosh kotibi bo'lgan. Uning kotibiyati OMCTning Jenevadagi ofisida joylashgan[26]. Mukofot inson huquqlari sohasida amalga oshiriladigan keyingi ishlar uchun kamida 20 000 Shveysariya franki (taxminan 20 000 AQSh dollari) miqdoridagi grantni o'z ichiga oladi.
  • 1984-yilda ta'sis etilgan inson huquqlari bo'yicha Robert F. Kennedy mukofoti.
  • 1988-yilda Yevropa parlamenti tomonidan ta'sis etilgan Saxarov mukofoti. Laureatlar orasida Nelson Mandela, Malala Yusufzay, Plaza de Mayo onalari, Raif Badawi kabi taniqli shaxslar bor.
  • 2008-yilda Niderlandiya hukumati tomonidan tashkil etilgan Inson huquqlari himoyachilari lolasi.
  • Bir necha inson huquqlari himoyachilari Tinchlik bo'yicha Nobel mukofotiga sazovor bo'lishgan, masalan, qamoqdagi xitoylik inson huquqlari faoli Liu Xiaobo "Xitoyda fundamental inson huquqlari uchun uzoq va zo'ravonliksiz kurash"i uchun 2010-yilgi Nobel Tinchlik mukofotini qo'lga kiritgan.
  • Front Line Defenders mukofoti xavf ostida bo'lgan inson huquqlari himoyachilari uchun 2005-yilda "zo'ravonliksiz mehnat orqali boshqalarning inson huquqlarini targ'ib qilish va himoya qilishga jasorat bilan hissa qo'shayotgan inson huquqlari himoyachisi ishini sharaflash" maqsadida ta'sis etilgan.[27].
  • Ginetta Sagan mukofoti ayollar huquqlari himoyachilari uchun 1997-yilda "butun dunyo ayollariga nisbatan ko'rsatiladigan zulmni yengish uchun kurashda yordam berish, ular yolg'iz emasliklarini bildirish uchun" ta'sis etilgan[28]. Mukofotlanganlar orasida Hina Jilani, Sonia Pierre, Lydia Cacho, Julienne Lusenge kabi taniqli shaxslar bor.
  • Nyurnberg shahri tomonidan ta'sis etilgan inson huquqlari bo'yicha Nyurnberg xalqaro mukofoti. Birinchi mukofot 1995-yilda berilgan.
  • Inson huquqlari himoyachilari uchun Cao Shunli xotira mukofoti birinchi marta 2015-yilda ta'sis etilgan va mukofotga xitoylik huquqshunos va faol Cao Shunlining nomi bilan berilgan. Mukofot xitoylik inson huquqlari himoyachilari tomonidan beriladi.

Elektron xaritalash

Elektron xaritalash elektron tarmoqlar, sun'iy yo'ldosh tasvirlari va kuzatuvidan foydalangan holda yangi ishlab chiqilgan vosita hisoblanadi. Bularga misol tariqasida taktik xaritalash, inqiroz xaritasi va geo-xaritalashni keltirish mumkin. Taktik xaritalash, asosan, inson huquqlari buzilishini kuzatish va amalga oshirish monitoringini vizualizatsiya qilish orqali kuzatilgan[29].

HRDlarga misollar

2017-yilda qrim-tatarlardan bo‘lgan huquqshunos Emil Kurbedinov[30] 2017-yilda xavf ostida bo‘lgan frontdagi inson huquqlari himoyachilari uchun mukofotni qo‘lga kiritdi. Kurbedinov fuqarolik jamiyati jangarilari, yomon munosabatda bo'lgan qrim-tatarlari va ommaviy axborot vositalari xodimlarining ashaddiy himoyachisi bo'lgan. U faollar turar-joylarini tintuv qilish, shuningdek, favqulodda vaziyatlarda inson huquqlarining buzilishini hujjatlashtiradi. 2017-yilning yanvar oyida Qrim ekstremizmga qarshi kurash markazi[31] tomonidan Kurbedinov hibsga olingan va so'roq qilish uchun Rossiya Federal xavfsizlik xizmati[32] mahalliy muassasasiga olib ketilgan. Muassasa Kurbedinovni terrorchi guruhlar va tashkilotlarga tashviqot ishlarini olib borishda aybdor deb topgan va unga 10 kunlik qamoq jazosi tayinlangan[33][ ortiqcha vazn? ].

Manbalar

Havolalar

  1. ↑ Amnesty International. Human rights defenders under threat – A shrinking space for civil society, 2017. 
  2. ↑ „About human rights defenders“. OHCHR.
  3. ↑ 3,0 3,1 Malkova, P (2018). "Exploring the Term 'Human Rights Defender' through the Lens of Professionalisation in Human Rights Practice: A Case-Study of Russia". Human Rights Defender Hub Working Paper Series 3 (York: Centre for Applied Human Rights, University of York). https://static1.squarespace.com/static/58a1a2bb9f745664e6b41612/t/5a8e8bb1ec212d49de3ccc50/1519291317684/Working+Paper+3.pdf. 
  4. ↑ „Declaration on Human Rights Defenders“. OHCHR.
  5. ↑ „Human Rights Defenders: Protecting the Right to Defend Human Rights“. OHCHR (2004).
  6. ↑ Malkova, P (2018). "Exploring the Term 'Human Rights Defender' through the Lens of Professionalisation in Human Rights Practice: A Case-Study of Russia". Human Rights Defender Hub Working Paper Series 3 (York: Centre for Applied Human Rights, University of York). https://static1.squarespace.com/static/58a1a2bb9f745664e6b41612/t/5a8e8bb1ec212d49de3ccc50/1519291317684/Working+Paper+3.pdf. 
  7. ↑ „Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights defenders, Margaret Sekaggya (2010)“. www.un.org. Qaraldi: 2018-yil 13-may.
  8. ↑ Larsen, Billon, Menton, Aylwin, Balsiger, Boyd, Forst, Lambrick, Santos, Storey, Wilding (2021). "Understanding and responding to the environmental human rights defenders crisis: The case for conservation action". Conservation Letters 14 (3). doi:10.1111/conl.12777. Archived from the original on 6 March 2022. https://web.archive.org/web/20220306025843/https://conbio.onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/conl.12777. Qaraldi: 3 November 2021. Inson huquqlari himoyachisi]]
  9. ↑ Malkova, P (2018). "Exploring the Term 'Human Rights Defender' through the Lens of Professionalisation in Human Rights Practice: A Case-Study of Russia". Human Rights Defender Hub Working Paper Series 3 (York: Centre for Applied Human Rights, University of York). https://static1.squarespace.com/static/58a1a2bb9f745664e6b41612/t/5a8e8bb1ec212d49de3ccc50/1519291317684/Working+Paper+3.pdf. 
  10. ↑ Verweijen, Judith. Environmental and Land Defenders: Deadly Struggles for Life and Territory Menton: . New York: Routledge, 2021 — 37–49 bet. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Nah, A; Bennett, K; Ingleton, D; Savage, J (November 4, 2013). "A Research Agenda for the Protection of Human Rights Defenders". Journal of Human Rights Practice 5 (3): 401–420. doi:10.1093/jhuman/hut026. https://www.researchgate.net/publication/278737896. 
  12. ↑ Larsen, Billon, Menton, Aylwin, Balsiger, Boyd, Forst, Lambrick, Santos, Storey, Wilding (2021). "Understanding and responding to the environmental human rights defenders crisis: The case for conservation action". Conservation Letters 14 (3). doi:10.1111/conl.12777. Archived from the original on 6 March 2022. https://web.archive.org/web/20220306025843/https://conbio.onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/conl.12777. Qaraldi: 3 November 2021. Inson huquqlari himoyachisi]]
  13. ↑ Hodal, Kate. „At least 331 human rights defenders were murdered in 2020, report finds“. The Guardian (2021-yil 11-fevral).
  14. ↑ Hodal, Kate. „At least 331 human rights defenders were murdered in 2020, report finds“. The Guardian (2021-yil 11-fevral).
  15. ↑ Larsen, Billon, Menton, Aylwin, Balsiger, Boyd, Forst, Lambrick, Santos, Storey, Wilding (2021). "Understanding and responding to the environmental human rights defenders crisis: The case for conservation action". Conservation Letters 14 (3). doi:10.1111/conl.12777. Archived from the original on 6 March 2022. https://web.archive.org/web/20220306025843/https://conbio.onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/conl.12777. Qaraldi: 3 November 2021. Inson huquqlari himoyachisi]]
  16. ↑ „Business and Human Rights Resource Centre | UN Global Compact“. www.unglobalcompact.org. Qaraldi: 2018-yil 26-iyun.
  17. ↑ Kelly. „'Attacks and killings': human rights activists at growing risk, study claims“ (en). the Guardian (2018-yil 9-mart). Qaraldi: 2018-yil 26-iyun.
  18. ↑ „UN Human Rights Defenders“. Ishr.ch (2013-yil 20-noyabr). 2013-yil 1-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 4-fevral.
  19. ↑ „Declaration on Human Rights Defenders“. OHCHR.
  20. ↑ Sekyiamah. „Remembering women killed fighting for human rights in 2017“ (en). the Guardian (2017-yil 29-noyabr). Qaraldi: 2018-yil 26-iyun.
  21. ↑ „Promoting Greater Protection for Environmental Defenders Policy“. UN Environment Programme (2018).
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Scheidel, Arnim (July 2020). "Environmental conflicts and defenders: A global overview". Global Environmental Change 63: 102104. doi:10.1016/j.gloenvcha.2020.102104. PMID 32801483. PMC 7418451. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=7418451. 
  23. ↑ Anguelovski, Isabelle; Martínez Alier, Joan (June 2014). "The 'Environmentalism of the Poor' revisited: Territory and place in disconnected glocal struggles". Ecological Economics 102: 167–176. doi:10.1016/j.ecolecon.2014.04.005. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0921800914001141. 
  24. ↑ „humanrights-defenders.org“. 2010-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 18-yanvar.
  25. ↑ Amnesty International. Americas: State protection mechanisms for human rights defenders, 2017. 
  26. ↑ „Winner of the Martin Ennals Award 1994–2006“. 2007-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 10-yanvar.
  27. ↑ „The Front Line Defenders Award“. 2017-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 8-iyul.
  28. ↑ „The Ginetta Sagan Award“ (en-US). Amnesty International USA. Qaraldi: 2022-yil 11-aprel.
  29. ↑ Movements.org. “Maptivism: Mapping Information for Advocacy and Activism."
  30. ↑ „In Russian-held Crimea, lawyer fights repression against Crimean Tatars – Apr. 03, 2017“ (en-US). KyivPost (2017-yil 3-aprel). Qaraldi: 2018-yil 25-iyun.
  31. ↑ „Menacing FSB interrogations of Ukrainian Cultural Centre activists in Russian-occupied Crimea – Human Rights in Ukraine“ (en-US). Human Rights in Ukraine. Qaraldi: 2018-yil 25-iyun.
  32. ↑ „Federal Security Service – The Russian Government“ (en). government.ru. Qaraldi: 2018-yil 25-iyun.
  33. ↑ „Person of the Week: Emil Kurbedinov – Rights in Russia“. www.rightsinrussia.info. Qaraldi: 2018-yil 25-iyun. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Inson_huquqlari_himoyachisi&oldid=3987230" dan olindi