Kontent qismiga oʻtish

Turoniy irqi: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Xoqoni Said (munozara | hissa)
Turanid race“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

17-Noyabr 2022, 19:12 dagi koʻrinishi

Nemis etnografik yoki irqiy xaritasi ( tax. 1889–1901 ) Yevropadagi Turoniylar irqining taxminiy darajasini ko'rsatadi.

Turoniylar irqi, dastlab yevropaliklar tomonidan mustamlakachilikni qo'llab-quvvatlash uchun ishlab chiqilgan insoniyatni turli irqlarga bo'lishning hozirgi eskirgan modeli kontekstida Kavkaz irqining taxminiy kichik irqi edi[1].   Turoniylar tipi an'anaviy ravishda Markaziy Osiyoda tug'ilgan populyatsiyalar orasida eng keng tarqalgan hisoblanadi. Bu nom Ural va Oltoy oilalarining birikmasi bo'lgan Turon tillari nomidan olingan, shuning uchun Ural-Oltoy irqi atamasi deb ham ataladi[2].

Tarix

19-asr va 20-asr boshlarida antropologlar moʻgʻuloid va kavkazoid irqlarining tarqalish chegarasida joylashgan bir qancha mongoloid aralashmalari boʻlgan kavkazoid irqining kichik turi sifatida Turon irqiy tipi yoki “kichik irq” mavjudligini aniqladilar[3][4].

Turoniylar irqi haqidagi g‘oya 19-asr oxiri — 20-asrlarda panturkizm yoki turonizmda qandaydir ahamiyatga ega bo‘lgan rol o‘ynadi. O'sha davr Yevropa adabiyotida kavkazoid kichik tip sifatida "turk irqi" nomi taklif qilingan.

Ushbu manbalarning eng muhimlari Jozef de Guignesning(1721-1800)Histoire Générale des Huns, des Turcs, des Mongols, et autres Tartares Occidentaux (1756-1758) va Arminiy Vamberining "O'rta Osiyo eskizlari" (1867)dir. Turkiy guruhlarning bir irqga mansub umumiy kelib chiqishi bo'lgan, lekin jismoniy xususiyatlari va urf-odatlariga ko'ra bo'lingan. Leon Kahunning L'histoire de l'Asie (1896) asarida turklarni "sivilizatsiyani Yevropaga olib borish"dagi roli ta'kidlangan, "Turoniylar irqi"ning bir qismi sifatida Ural va Oltoy tillarida so'zlashuvchi xalqlar deb tariflangan [5]. 19-asrning ikkinchi yarmi va 20-asrning birinchi yarmida eng jonli venger turanizmi mafkurasi ham mavjud edi.

Manbalar

  1. For the model of dividing humanity into races, see American Association of Physical Anthropologists. „AAPA Statement on Race and Racism“. American Association of Physical Anthropologists (2019-yil 27-mart). — „Instead, the Western concept of race must be understood as a classification system that emerged from, and in support of, European colonialism, oppression, and discrimination.“. Qaraldi: 2020-yil 19-iyun.
  2. Coon. „The Races of Europe“.
  3. Simpson, George Eaton. Racial and cultural minorities: an analysis of prejudice and discrimination, Environment, development, and public policy. Springer, 1985 — 32 bet. ISBN 0-306-41777-4. 
  4. "Physical: Avars and Ancient Hungarians. Pal Liptak". American Anthropologist (Washington, D.C: American Anthropological Association, Anthropological Society of Washington) 86 (3): 741. 1984. doi:10.1525/aa.1984.86.3.02a00530. 
  5. z Kibris, Gülden. Creating Turkishness: An Examination of Turkish Nationalism through Gök-Börü. Sabanci University, 2005. 2007-yil 5-dekabrda qaraldi.