Turoniy irqi: Versiyalar orasidagi farq
Xoqoni Said (munozara | hissa) „Turanid race“ sahifasi tarjima qilib yaratildi Teglar: [tarjimon] [tarjimon 2] |
(Farq yoʻq)
|
17-Noyabr 2022, 19:12 dagi koʻrinishi
Turoniylar irqi, dastlab yevropaliklar tomonidan mustamlakachilikni qo'llab-quvvatlash uchun ishlab chiqilgan insoniyatni turli irqlarga bo'lishning hozirgi eskirgan modeli kontekstida Kavkaz irqining taxminiy kichik irqi edi[1]. Turoniylar tipi an'anaviy ravishda Markaziy Osiyoda tug'ilgan populyatsiyalar orasida eng keng tarqalgan hisoblanadi. Bu nom Ural va Oltoy oilalarining birikmasi bo'lgan Turon tillari nomidan olingan, shuning uchun Ural-Oltoy irqi atamasi deb ham ataladi[2].
Tarix
19-asr va 20-asr boshlarida antropologlar moʻgʻuloid va kavkazoid irqlarining tarqalish chegarasida joylashgan bir qancha mongoloid aralashmalari boʻlgan kavkazoid irqining kichik turi sifatida Turon irqiy tipi yoki “kichik irq” mavjudligini aniqladilar[3][4].
Turoniylar irqi haqidagi g‘oya 19-asr oxiri — 20-asrlarda panturkizm yoki turonizmda qandaydir ahamiyatga ega bo‘lgan rol o‘ynadi. O'sha davr Yevropa adabiyotida kavkazoid kichik tip sifatida "turk irqi" nomi taklif qilingan.
Ushbu manbalarning eng muhimlari Jozef de Guignesning(1721-1800)Histoire Générale des Huns, des Turcs, des Mongols, et autres Tartares Occidentaux (1756-1758) va Arminiy Vamberining "O'rta Osiyo eskizlari" (1867)dir. Turkiy guruhlarning bir irqga mansub umumiy kelib chiqishi bo'lgan, lekin jismoniy xususiyatlari va urf-odatlariga ko'ra bo'lingan. Leon Kahunning L'histoire de l'Asie (1896) asarida turklarni "sivilizatsiyani Yevropaga olib borish"dagi roli ta'kidlangan, "Turoniylar irqi"ning bir qismi sifatida Ural va Oltoy tillarida so'zlashuvchi xalqlar deb tariflangan [5]. 19-asrning ikkinchi yarmi va 20-asrning birinchi yarmida eng jonli venger turanizmi mafkurasi ham mavjud edi.
Manbalar
- ↑ For the model of dividing humanity into races, see American Association of Physical Anthropologists. „AAPA Statement on Race and Racism“. American Association of Physical Anthropologists (2019-yil 27-mart). — „Instead, the Western concept of race must be understood as a classification system that emerged from, and in support of, European colonialism, oppression, and discrimination.“. Qaraldi: 2020-yil 19-iyun.
- ↑ Coon. „The Races of Europe“.
- ↑ Simpson, George Eaton. Racial and cultural minorities: an analysis of prejudice and discrimination, Environment, development, and public policy. Springer, 1985 — 32 bet. ISBN 0-306-41777-4.
- ↑ "Physical: Avars and Ancient Hungarians. Pal Liptak". American Anthropologist (Washington, D.C: American Anthropological Association, Anthropological Society of Washington) 86 (3): 741. 1984. doi:10.1525/aa.1984.86.3.02a00530.
- ↑ z Kibris, Gülden. Creating Turkishness: An Examination of Turkish Nationalism through Gök-Börü. Sabanci University, 2005. 2007-yil 5-dekabrda qaraldi.