Imperator Meydzi

Imperator Meydzi
Dini	Shinto

Imperator Meidzi (yaponcha: 明治天皇 Meiji-tennō, 1852-yil 3-noyabr – 1912-yil 30-iyul), yana shuningdek Buyuk Meidzi (yaponcha: 明治大帝 Meiji-taitei) yoki Muqaddas imperator Meidzi (yaponcha: 明治聖帝 Meiji-seitei) kabi nomlari bilan mashhur boʻlib, anʼanaviy vorislik tartibiga koʻra Yaponiyaning 122-imperatori boʻlgan. U 1867-yil 3-fevraldan to vafotiga qadar Yaponiya imperiyasiga birinchi monarx va oʻz ismi bilan ataluvchi „Meidzi era“ siga rais sifatida mamlakatni boshqaradi. Meidzi Yaponiyani yakka, feodal davlatdan sanoatlashgan jahonning kuchli davlatiga aylanishiga sabab bo'lgan „Meidzi islohotlari“ ning asoschisi edi.

1852-yil imperator Meidzi tug'ilgan paytida, Yaponiya yakkalanib qolgan Tokugava syogunligi va unga bo'ysunuvchi daimyolar hukmronlik qilgan, 270 ta markazlashtirilmagan domenlardan iborat, sanoati feodal davrlarda qolib ketgan mamlakat edi. Uning vafotigacha Yaponiya keng qamrovli siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy inqilobni boshdan kechirdi va jahon sahnasida buyuk davlatlardan biri sifatida maydonga chiqdi. New York Times 1912-yilda imperatorning dafn marosimida bu o'zgarishlarni qisqacha xuddi shunday bayon qiladi: "Uning vafotigacha amalga oshirilgan ishlar haqiqatda hayratnarli edi. Yaponiya oldingi eskilikdan yangi Yaponiyaga aylangan edi."

Zamonaviy davrdan boshlab, Yaponiya imperatori vafot etganida, unga vafotidan keyin ism berila boshlandi. Bunday nom u hukmronlik qilgan davrning muvofiqi bo'lib, imperatorning tirikligida taxtga qo'shgan hissasini anlatadi. Shuning uchun u hayoti davomida omma oldida shunchaki "imperator" sifatida tanilgan, ammo o'limidan keyin tarixda "imperator Meidzi" nomi bilan tilga olinadi. Imperator hozirgi unvonni hukmronligining deyarli butun davrini qamrab olgan Meidzi davriga nisbatan oldi. Uning asl ismi (imzosidan tashqari hech qanday rasmiy hujjat yoki rasmiy kontekstda ishlatilmaydi) Mutsuhito (yaponcha: 睦仁) boʻlgan.

Kelib chiqishi

  Tokugava syogunligi XVII asr boshlarida oʻzini namoyon qils boshlagan. Uning hukmronligi ostida boʻlgan syogun Yaponiyani boshqargan. Taxminan 180 daimyo nomi bilan tanilgan lordlar syogun hukmronligi ostida avtonom hududlarni boshqargan va syogun vaqti-vaqti bilan daimyolarni sovg'a olish uchun chaqirib turgan, lekin ularga soliq solmagan. Syogun daimyolarni boshqa yo'llar bilan ham boshqargan; faqat syogungina daimyolarning nikohini ma'qullay olar va daimyoni oʻz mulkidan qilishi mumkin edi.

1605-yilga kelib o'z lavozimidan rasman nafaqaga chiqqan Tokugava Ieyasu birinchi Tokugava syoguni boʻlgan. Nafaqaga chiqqandan so'ng, Tokugava Ieyasu va uning o'g'li, syogun Tokugava Hidetada, 1605-yilda zodagonlar uchun xulq-atvor kodeksini chiqardilar. Kodeksga ko'ra, imperator o'z vaqtini ilm va san'atga bag'ishlashi kerak edi. Syogunlik hukmronligi ostidagi imperatorlar Konfutsiy klassikalarini o'rganish, she'riyat va xattotlikka vaqt ajratish orqali ushbu qonunga qattiq rioya qilganligi tarixiy manbalarda oʻz aksini topgan. Imperatorlarga faqat yapon va xitoy tarixi va geografiyasi asoslari o‘rgatilgan. Syogun esa o'z harakatlari uchun imperatorning roziligini yoki maslahatini so'ramagan.

Imperatorlar deyarli hech qachon o'zlarining saroy majmuasini yoki Kiotodagi gosoni tark etishmagan, faqat imperator nafaqaga chiqqandan keyin yoki saroy yonib ketgan taqdirda ma'badga boshpana olish uchun borishi mumkin boʻlgan. Bir nechta imperatorlar nafaqaga chiqish uchun yetarlicha uzoq umr ko'radilar; Meidzining beshta salaflaridan faqat uning katta bobosi va bobosi 40 yoshdan oshiq yashagan. Imperator oilasida chaqaloqlar o'limi juda yuqori bo'lgan; imperatorning barcha beshta aka-uka va opa-singillari go'dakligida vafot etgan va uning 15 farzandidan faqat beshtasi voyaga etgan.

XVII asrning boshlarida boshqaruvni qo'lga kiritganidan ko'p o'tmay, syogunat amaldorlari (umumiy ravishda bakufu nomi bilan tanilgan) Yaponiya bilan deyarli barcha G'arb savdolarini to'xtatadilar va 1635-yildagi Sakoku farmoniga ko'ra nasroniy missionerlarining orollarga kirishini taqiqlaydilar. Xitoy bilan boʻlayotgan katta savdoga qo'shimcha ravishda, faqat gollandiyaliklar Nagasaki tomonidan Dedzima orolidagi postini saqlab, Yaponiya bilan savdo qilishni davom ettirganlar. Biroq, XIX asrning boshlariga kelib, Yaponiya atrofidagi suvlarda Yevropa va Amerika kemalari tobora ortib boradi.   Qarindoshlik nikohlari yapon yuqori tabaqasining ilk tarixi davrida ideal yoki qirollik qonini himoya qilish usuli sifatida keng tarqalgan; ammo, bu kutilmagan oqibatlarga olib keldi. O'sha paytda unga noma'lum bo'lgan Meidzi ham qarindoshlar o'rtasidagi irsiy kasalliklarga duchor bo'lgan. Unda mandibulyar prognatizm va umurtqa pog'onasi deformatsiyasi kabi genetik nuqsonlar boʻlib, bu nuqsonlar uning bolalarida ham kuzatilgan.

Tug'ma kasalliklardan tashqari, Meidzi, shuningdek, to'yib ovqatlanmaslik, xususan, tiamin (vitamin B¹) yetishmasligidan kelib chiqqan beriberi bilan kasallangan. Imperator oilasi diniy sabablarga ko'ra o'rtacha odamlarnikiga qaraganda kambag'allar kabi oyqatlanardi. Beriberi tufayli u zo'rg'a yurgan.

Uning kanizaklaridan o‘n besh farzandi bor edi. Ulardan o‘n nafari bevaqt vafot etgan. Shahzoda Yosihito (keyinchalik imperator Taiso) voyaga yetgan yagona erkak voris edi, lekin uning tanasi va aqli zaif, meningit, qandli diabet, miya trombozi va ruhiy kasalliklardan aziyat chekardi. Imperator Meidzi nafaqat nevaralarini, balki Koreyaning so'nggi valiahd shahzodasi, koreyalik Gojongning o'g'li Yi Unni ham yaxshi ko'rishi maʼlum edi.

Yoshligi

Shahzoda Mutsuhito 1852-yil 3-noyabrda gosoning shimoliy chekkasida, ona tomondan bobosining mulkidagi kichkina uyda tug‘ilgan. O'sha paytda bola tug'ish madaniy jihatdan ifloslanish manbai deb hisoblangan, shuning uchun imperator valiahd shahzoda saroyda tug'ilmagan. Buning o'rniga, imperator oilasi a'zolari homilador ayolning otasining uyi yaqinida, ko'pincha vaqtinchalik tuzilmada tug'ilishlari odatiy hol edi. Shahzoda Mutsuhit

oning onasi Nakayama Yosiko (yaponcha: 権の典侍), imperator Komeining kanizagi va uning katta maslahatchi vazifasini bajaruvchi Nakayama Tadayasuning qizi boʻlgan. Yosh shahzodaga Sachi-no-miya yoki shahzoda Sachi unvoni berildi.

Yosh shahzoda Yaponiyada katta o'zgarishlar davrida tug'ilgan. Bu o'zgarish 1853-yil iyul oyida kommondor Matthew Perry (tal. Metyu Perri) va uning Amerika dengiz floti eskadroni (yaponlar buni "Qora kemalar" deb atashgan) Edo portiga (1868-yildan beri Tokio nomi bilan tanilgan) suzib o'tgan paytlaridan boshlab keskin ifodalangan edi. Perry Yaponiyani xalqaro savdoga ochish uchun harakat qildi va agar ular rozi bo'lmasa, yaponlarni jiddiy harbiy oqibatlar haqida ogohlantirdi. Syogunlik 250 yil ichida birinchi marta Perryning kelishi bilan yuzaga kelgan inqiroz tufayli Imperator sudi bilan maslahatlashish uchun juda noodatiy qadam tashlaydi. Imperator Komei amaldorlari amerikaliklar bilan savdo qilishga rozi bo'lishlari kerak, deb maslahat berishdi va Perry qaytib kelganidan keyin qanday choralar ko'rilishi haqida oldindan xabardor bo'lishlarini so'rashadi. Yaponiya hukumati oʻz armiyasining Amerika armiyasiga teng kela olmasligiga iqror boʻlishdi va shuning uchun bu savdoga ruxsat berildi va "Tengsiz shartnomalar " deb nomlangan narsaga bo'ysunishdi. "Teng bo'lmagan shartnomalar" tarif vakolatidan va chet elliklarni o'z sudlarida sud qilish huquqidan voz kechishni anglatardi. Syogunlikning sud bilan maslahatlashishga tayyorgarligi qisqa umr ko'radi: 1858-yilda shartnoma to'g'risidagi xat keldi, oʻsha paytda vaqt qisqaligi sababli maslahatlashish mumkin boʻlmagan. Imperator Komei shunchalik g'azablanadiki, u taxtdan voz kechish bilan ham tahdid qiladi - garchi bu harakat uchun ham syogunning roziligi kerak edi.

Imperatorning bolaligining ko'p qismi faqat keyingi ma'lumotlar orqali ma'lum hisoblanadi. Uning tarjimai holi bayonchisi Donald Keene (tal. Donald Kin) maʼlumotlarning ko'pchiligi imperator bolaligi voqealar qarama-qarshi ekanligini ta'kidlaydi. Bir zamondosh Mutsuhitoni sog'lom va kuchli, bir oz bezori va sumoda juda iste'dodli deb ta'riflagan. Yana biri shahzoda nozik va tez-tez kasal bo'lganligini ta'kidlaydi. Ba'zi biograflar u birinchi marta o'q ovozini eshitganida hushidan ketganini aytishsa, boshqalari bu ma'lumotni rad etishgan. 1860-yil 16-avgustda Sachi-no-miya qon shahzodasi va taxt vorisi deb e'lon qilindi va otasining turmush o'rtog'i tomonidan rasman qabul qilindi. O'sha yilning 11-noyabrida u valiahd shahzoda deb e'lon qilindi va unga kattalar nomi Mutsuhito berildi. Shahzoda yetti yoshida ta’lim olishni boshlagan. Meidzi befarq shogird ekanligini keltirib oʻtgan va keyinchalik bir qancha she'rlar ham yozgani maʼlum.

Hukmronlik

Tartibsizlik va qo'shilish

Sokutay kiygan Imperator Meidzi, 1872-yil

Imperator Meidzi 1873-yilda

Kumush tanga : 1 yapon savdo dollari, 1876-yil

1860-yillarning boshlariga kelib, syogunlik bir qancha tahdidlar ostida qoladi. Xorijiy kuchlar vakillari Yaponiyada oʻz taʼsirini kuchaytirishga intiladilar. Ko'pgina daimyolar bakufuning tashqi ishlar bilan shug'ullanishidan tobora ko'proq norozi bo'lib qoldilar. Sisi yoki "yuqori maqsadli kishilar" deb nomlanuvchi ko'p sonli yosh samuraylar uchrashib, syogunlikga qarshi fikrlay boshladilar. Sisi imperator Komeini hurmat qildi va „ijtimoiy kasalliklarni davolash uchun“ to'g'ridan-to'g'ri zo'ravonlik harakatlarini boshlab yuboradi. Dastlab ular barcha chet elliklarning o'limini yoki haydalishini xohlashgan bo'lsa-da, sisi keyinchalik mamlakatni modernizatsiya qilishni yoqlay boshlaydilar. Bakufu turli guruhlarni tinchlantirish uchun sisi va daimyolar o'rtasida „parda o'rnatish“ uchun bir qancha choralar ko'rdi.

Kioto sisi uchun asosiy markaz boʻlgan va sisi imperator Komeiga ta'sir ko'rsatadi. 1863-yilda sisi imperatorni "Varvarlarni quvib chiqarish to'g'risida buyruq" chiqarishga ko'ndirdi. Buyurtma syogunatni qiyin ahvolga solib qo'ydi, chunki ular buyruqni bajarish niyatida va ular buni amalga oshirish uchun kuchga ega emas edilar.  Chet elliklar yoki ularning kemalariga bir nechta hujumlar uyushtirildi va xorijiy kuchlar javob bunga ham qaytaradi. Bakufu kuchlari sisining ko'p qismini Kiotodan haydab chiqarishga muvaffaq bo'lishdi. 1864-yilda ularning shaharga qaytishga urinishini orqaga qaytardilar. Shunga qaramay, butun Yaponiyada tartibsizliklar davom etdi.

Shahzodaning siyosiy notinchlikdan xabardor boʻlganligi bizga nomaʼlum. Bu davrda u avval otasidan, keyin saroy shoirlaridan „vaka“ she’riyatini o‘rgandi. 1866-yilda shahzoda o'zining klassik ta'limini davom ettirayotgan paytda, Tokugava Yosinobu syogun, o'z lavozimini egalladi. Tokugava Yosinobu islohotchi boʻlib, Yaponiyani Gʻarb uslubidagi davlatga aylantirmoqchi edi. Yosinobu oxirgi syogun edi va bir necha qarshiliklarga uchraydi. 1866-yil o'rtalarida bakufu armiyasi janubiy Yaponiyadagi isyonchilarni jazolash uchun yo'lga chiqdi. Armiya mag'lubiyatga uchradi.

Imperator Komei 36 yoshida qattiq kasal bo'lib, 1867-yil 30-yanvarda vafot etdi. Britaniya diplomati Ser Ernest Satow (tal. Ernest Satou) shunday deb yozgan edi: “[Imperator Komeining] siyosiy sahnadan g‘oyib bo‘lib, uning o‘rniga o‘n besh yoki o‘n olti [aslida o‘n to‘rt] yoshli bolakayni qoldirishi eng maqbul fikr bo‘lganini inkor etib bo‘lmaydi”.

Kiotoda boʻlib oʻtgan qisqa marosimda valiahd shahzoda 1867-yil 3-fevralda rasman taxtga oʻtirdi. Yangi imperator siyosat masalalarini o'z ichiga olmaydigan o'zining klassik ta'limini davom ettirdi. Bu orada syogun Yosinobu hokimiyatni saqlab qolish uchun kurashadi. U bir necha bor imperatordan o'z harakatlarini tasdiqlashni so'raydi, oxir-oqibat imperator qabul qildi, ammo qarorlarda yosh imperatorning o'zi ishtirok etgani haqida hech qanday ma'lumot uchramaydi. Sisi va boshqa isyonchilar yangi Yaponiya haqidagi tasavvurlarini shakllantirishda davom etdilar va ular imperatorni hurmat qilishlariga qaramay, uning siyosiy jarayonda faol ishtirok etishini o'ylamaganlar.

Siyosiy kurash 1867-yil oxirida avjiga chiqdi. Kelishuvga koʻra, Yosinobu oʻz unvonini va bir qancha vakolatlarini saqlab qoladi, biroq qonun chiqaruvchi hokimiyat Britaniya modeliga asoslangan ikki palatali qonun chiqaruvchi organga beriladi. Shartnoma buzildi va 1867-yil 9-noyabrda Yosinobu imperatorga iste'foga chiqish to'g'risida ariza berdi va o'n kundan keyin rasman iste'foga chiqadi. Keyingi oyda qo'zg'olonchilar imperator saroyini egallab, Kiotoga yurish qildi. 1868-yil 4-yanvarda imperator sud oldida imperator hokimiyatining “tiklanishi” to‘g‘risidagi hujjatni tantanali ravishda o‘qib eshittirdi va keyingi oyda xorijiy davlatlarga hujjatlar yuborildi:

Yaponiya imperatori barcha xorijiy davlatlar suverenlariga va ularning fuqarolariga syogun Tokugava Yosinobuga o'z iltimosiga binoan boshqaruv hokimiyatini qaytarishga ruxsat berilganligini e'lon qiladi. Biz bundan buyon mamlakatning barcha ichki va tashqi ishlarida oliy hokimiyatni amalga oshiramiz. Shunday qilib, imperator unvoni shartnomalar tuzilgan Tycoon unvoni bilan almashtirilishi kerak. Tashqi aloqalarni yuritish uchun biz tomondan ofitserlar tayinlanmoqda. Shartnomaviy kuchlar vakillari ushbu e'lonni tan olishlari maʼqul. Mutsuhito

1868-yil 23-oktabrda davr Keiodan Meidziga yoki keyinchalik imperatorning vafotidan keyingi nomi uchun ishlatilgan "ma'rifiy boshqaruv" ga o'zgartirildi. Bu imperatorning o'limidan so'ng u hukmronlik qilgan davrdan keyin nom berish odatining boshlanishi edi.

Bosin urushi deb nomlanuvchi toʻqnashuvda Yosinobuning izdoshlari qisqa muddat qarshilik koʻrsatishdi va 1869-yil oxirida bakufu qoʻshinlari magʻlubiyatga uchradi.

Hokimiyatni birlashtirish

1872 yil 1 yanvarda baron Raimund von Stillfried (tal.Raymund fon Stilfrid) tomonidan suratga olingan Yokosuka dengiz arsenalida imperator Meydzining birinchi surati.

1868-yil oxirida Kiotodan Tokioga sayohat qilgan o'n olti yoshli imperator

Bakufu hokimiyatdan ag'darilganiga qaramay, isyonchilar tomonidan samarali markaziy hukumat o'rnatilmagan. 1869-yil 23-mart kuni chet el elchilariga birinchi marta Kiotoga tashrif buyurish va imperatorga rasmiy qo'ng'iroq qilish uchun ruxsat berildi. 1868-yil 7-aprelda imperatorga yangi hukumatning tuzilishi toʻgʻrisida besh banddan iborat “Xartiya qasamyodi” topshirildi. Bayonot hali yangi rejimga o'zini bag'ishlamaganlarni o'ziga jalb qilish uchun ishlab chiqilgan. Keyin imperator rasman ilgari surgan bu hujjat feodalizmni bekor qiladi va Yaponiya uchun zamonaviy demokratik hukumatni e'lon qildi. Xartiya qasamyodi keyinchalik imperator Hirohito tomonidan Insoniyat deklaratsiyasida Ikkinchi jahon urushidan keyin Yaponiya hukumatiga kiritilgan o'zgarishlarni qo'llab-quvvatlash sifatida keltiriladi. Bolaligidan beri birinchi marta u may oyining o'rtalarida bakufu qo'shinlarining qoldiq qismlarini ta'qib qilayotgan kuchlarga qo'mondonlik qilish uchun Kiotodagi Imperator uchastkalarini tark etdi. Olomon bilan qoplangan yo'llar tufayli sekin suratlarda, Kiotodan Osakaga uch kunlik yoʻlga chiqdi. Osakada hech qanday mojaro bo'lmagan; yangi rahbarlar imperatorning o'z xalqi va chet el elchilariga ko'proq ko'rinishini xohlashardi. Ikki hafta o'tgach, imperator may oyining oxirida Osakadan (Kiotoga qaraganda ancha norasmiy muhitda) o'z uyiga qaytdi. Qaytganidan ko'p o'tmay, imperator bo'sh vaqtini adabiy izlanishlar ishlarini saqlab qolgan holda, uning barcha davlat ishlariga raislik qilishni boshlashi e'lon qilindi. 1871-yildan boshlab imperator tadqiqotlari zamonaviy materiallarga asoslangan holda olib borila boshlandi.

1868-yil 19-sentabrda imperator Edo shahrining nomi "sharqiy poytaxt" degan ma'noni anglatuvchi Tokioga o'zgartirilishini e'lon qildi. U 15-oktyabr kuni Kiotoda rasman taxtga o'tirdi (bu fuqarolik tartibsizliklari tufayli o'tgan yilga qoldirilgan marosimlar tufayli). Toj kiyishdan biroz oldin imperator yangi davrni nengo Meidzi yoki "ma'rifatli boshqaruv" deb nomlanishini e'lon qildi. Ilgari nengo imperator hukmronligi davrida bir necha marta o'zgartirilgan; bundan buyon, har bir hukmronlik faqat bitta nengo bo'lishi e'lon qilindi.

Toj kiyishdan ko'p o'tmay, imperator Tokioga yo'l oldi. U poytaxtga noyabr oyining oxirida yetib keldi va taxtdagi uzoq qolishiga ilk qadam sifatida aholi o'rtasida sake tarqattirdi. Tokio aholisi imperator tashrifini intiqlik bilan kutardi. Tokiodagi syogun saroyi' va shahar aholisi syogunlikning tugatilishi bilan shahar tanazzulga yuz tutishidan qo'rqishgan. 1889-yilda poytaxtni Tokioga ko'chirish to'g'risida yakuniy qaror qabul qilindi. Imperator Tokiodaligida, birinchi marta Yaponiya dengiz floti kemasiga o'tirdi va ertasi kuni Yaponiya dengiz floti qanday kuchayishini uchun ko'rsatmalar berdi. Kiotoga qaytib kelganidan ko'p o'tmay, imperator nomiga reskript berildi (lekin, ehtimol, sud amaldorlari tomonidan yozilgan). Bu uning davlat ishlarida ishtirok etish niyatidan dalolat beradi. Va haqiqatan ham u vazirlar mahkamasi yig'ilishlarida va boshqa son-sanoqsiz hukumat funktsiyalarida, garchi kamdan-kam gapirsa ham, deyarli vafotigacha qatnashdi.

Siyosiy islohot

Imperator Meidzi keyingi hayotida. Imperator Meidzi o'zining keyingi yillarida soqol qo'ygan, bu uning taniqli qiyofasi.

Muvaffaqiyatli inqilobchilar o'zlarini Davlat Kengashiga, keyin esa hukumatni uchta asosiy vazir boshqaradigan tizimga aylantirdilar. Bu tuzilma 1885-yilda G'arb uslubidagi vazirlar mahkamasiga rahbarlik qiladigan bosh vazir mansabi joriy etilgunga qadar davom etadi. Dastlab, hatto imperatorlik oʻrnining saqlab qolinishi ham aniq emas edi; inqilob rahbari Goto Sodziro keyinchalik ba'zi amaldorlar "ekstremistlar uzoqroqqa borishi va Mikadoni yo'q qilishidan qo'rqishganini" aytib oʻtgan. Yaponiyaning yangi rahbarlari daimyolar tomonidan boshqariladigan domenlarning „pechvork“ tizimini isloh qilishga intilishdi. 1869-yilda inqilobni qo'llab-quvvatlagan bir necha daimyolar o'zlarining yer mulklarini imperatorga berdilar va katta maoshlar evaziga qayta gubernator etib tayinlandilar. Keyingi yilga kelib, boshqa barcha daimyolar ham shunga ergashdilar.

1871-yilda Yaponiya 72 prefekturaga bo'linganligi sababli, imperator domenlar butunlay bekor qilinganligini e'lon qildi. Daimyolarga yillik maoshlari avvalgi daromadlarining o‘n foiziga teng bo‘lgan (endi ular boshqaruv xarajatlarini chegirib tashlashlari shart emas edi), lekin yangi poytaxt Tokioga ko‘chib o‘tishlari kerak edi. Daimyolarning aksariyati ushbu siyosatdan soʻng nafaqaga chiqqan.

Yangi ma'muriyat samuraylarning ko'pgina imtiyozlarini, shu jumladan hukumatdan stipendiya olish huquqini ham asta-sekin bekor qildi. Biroq, daimyolardan farqli o'laroq, ko'plab samuraylar bu o'zgarishdan moliyaviy zarar ko'rdilar. Boshqa sinflarga asoslangan tafovutlarning aksariyati bekor qilindi. Burakuminga nisbatan qonuniylashtirilgan kamsitish tugatildi. Biroq, bu sinflar hozirgi kungacha Yaponiyada kamsitilishdan aziyat chekmoqda.

Imperator Meidzining The Illustrated London News tomonidan New-York Tribune gazetasida chop etilgan surati (1905)

1889-yilgi konstitutsiya haqiqiy hokimiyatga ega bo'lmagan yangi parlamentni yaratdi.  Hokimiyat Tokugavadan qayta tiklashga rahbarlik qilgan daimyolar va boshqa samuraylar qo'liga o'tdi.  Shunday qilib, Yaponiya harbiy, siyosiy va iqtisodiy sohalarning eng qudratli kishilarini o'z ichiga olgan Genro oligarxiya tomonidan nazorat qilindi. Imperator oʻzidan oldingilariga qaraganda uzoq siyosiy umr koʻrdi, chunki u 1586-yilda taxtdan voz kechganidan keyin 50 yoshdan keyin taxtda qolgan birinchi yapon monarxi edi. 

Yaponlar Meidzi islohoti bilan faxrlanadilar, chunki u va unga qo'shilgan sanoatlashtirish Yaponiyaga Tinch okeanidagi yetakchi kuch va bir avlod ichida dunyoning asosiy o'yinchisiga aylanish imkonini berdi. Shunga qaramay, imperator Meidzining qayta tiklashdagi roli, shuningdek, uning hukmronligi davrida ega bo'lgan shaxsiy hokimiyat va ta'sir miqdori munozarali bo'lib qolmoqda. U kundalik daftar qilmadi, deyarli xatlar ham yozmadi (otasidan farqli o'laroq) va oʻzidan "uch yoki to'rttadan ko'p bo'lmagan" fotosuratni qoldirdi.  Imperator bilan uchrashgan yoki unga yaqin bo'lgan odamlarning hisoblari juda oz muhim ma'lumotlarni o'z ichiga oladi yoki bir-biriga ziddir.

Ushbu davrning ishonchli manbalari yo'qligi sababli, imperator Meidzi shaxsiyati va tiklanishdagi roli bilan bog'liq sirlar tarixiy bahs mavzusi bo'lib qolmoqda. James C. Baxter (tal. Jeyms S. Bakster) ning ta'kidlashicha, imperator Meidzi oligarxiyasi tomonidan oldindan kelishilgan narsalarga kamdan-kam aralashadigan haqiqiy kuchga ega bo'lmagan shaxs edi . Aksincha, Herbert Bix (tal. Gerbert Biks) Meidzini kuchli avtokrat sifatida tasvirlaydi, genro o'zining antidemokratik moyilliklarini qo'llab-quvvatlashga harakat qilgan. R. Starr Meidzini o'ta individualist va ochiq-oydin shaxs sifatida tavsiflaydi: „u o'z hukumatidagi biron bir guruhga qo'g'irchoq bo'lmagan va progressiv bo'lsa-da, "liberal" yoki "demokratik" emas edi“. Tarixchilarning yana bir guruhi u hech qachon to'liq diktator bo'lmagan deb ta'kidlashadi, lekin uning shaxsiy kuchi "mutlaq so'zlarga yaqinroqmi" yoki u Genroning qarorlarini qabul qilishda shunchaki vositachi rol o'ynaganmi degan fikrda ham bo'lishadi.

Keksalik davridagi imperator Meidzi portreti, Isabel Weld Perkins (tal. Izabel Ueld Perkins) ning "The Spell of Japan" turkumidan (1914)

U vaka shaklida quyidagi she'r yozgan:

よもの海

みなはらからと思ふ世に

など波風のたちさわぐらむ

Yomo no umi

mina harakara to

omofu yo ni

nado namikaze no

tachi sawaguramu

To'rt yo'nalish dengizlar -

hamma bir qorindan tug'ilar:

Xo'sh, nega shamol va to'lqinlar kelishmovchilikda ko'tarilar?

Keyinchalik bu she'rni uning nabirasi imperator Sova 1941-yil sentyabr oyida Pearl Harborga hujumdan oldin imperator konferensiyasida o'qib berdi.

Illustrated London News 1905-yil 19-martda New York Tribune gazetasida imperator Meidzining muqovasi bilan maqola chop etdi. Tavsif matnida shunday deyilgan:

Yaponiyaning g'olib imperatori - yangi dunyo davlatining sevimli hukmdori. 1852-yil 3-noyabrda tugʻilgan imperator 1867-yil 3-fevralda imperator oilasi faqat nomiga ega boʻlgan hokimiyatni avlodlar davomida egallab kelgan syogun sulolasini bostirish natijasida taxtga oʻtirdi. Mutsuhito zamonaviy monarxlarning amalda ekanligini isbotladi, chunki u qirq yildan kamroq vaqt ichida o'z mamlakatini yarim vahshiylikdan birinchi darajali hokimiyat maqomiga olib chiqdi.

Keksalik chogʻlari va o'limi

Imperator Meidzining so'nggi mashqlar nazorati

Imperator Meidzining dafn marosimi, 1912-yil

Fransiya elchilari imperator Meidzi dafn marosimida graf Akiyama Yosifuru (chapda) tomonidan qabul qilindi.

Umrining oxiriga yaqin bir necha anarxistlar, shu jumladan Susui Kotoku, hukmdorni o'ldirishga til biriktirganlikda ayblanib (1911) qatl etildi. Bu fitna davlatga xiyonat hodisasi (1910) nomi bilan tanilgan. 

Qandli diabet, nefrit va gastroenterit bilan og'rigan imperator Meidzi uremiyadan vafot etdi. Rasmiy xabarda uning 1912-yil 30-iyul kuni soat 00:42 da vafot etgani aytilgan boʻlsa-da, haqiqiy oʻlim 29-iyul kuni soat 22:40 da boʻlgan .

1912-yilga kelib, Yaponiya siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy inqilobni boshdan kechirdi va dunyodagi buyuk davlatlardan biriga aylandi. The New York Times gazetasi 1912-yilda imperatorning dafn marosimida sodir bo'lgan bu o'zgarishlarni shunday sarhisob qildi: "Uning vafotigacha amalga oshirilgan ishlar haqiqatda hayratnarli edi. Yaponiya oldingi eskilikdan yangi Yaponiyaga aylangan edi."

1912-yilda imperator vafotidan so'ng, Yaponiya Dieti uning Meidzi islohotidagi rolini nishonlash to'g'risida qaror qabul qildi. Tokioning imperator Meidzi va imperator tashrif buyurishi ma'lum bo'lgan hududdagi iris bog'i sinto ziyoratgohi Meidzi Dzingu binosi uchun joy sifatida tanlangan. Ma'badda imperatorning qabri yo'q, u Kioto janubidagi Fusimi-momoyamada joylashgan.

Oila va muammo

  Meidzi taxtga ko'tarilganidan ko'p o'tmay, imperatorning amaldorlari unga Ichidzo Harukoni ehtimoliy kelin sifatida taqdim etishdi. Bo'lajak imperatoritsa imperator amaldorining qizi edi va kuyovdan uch yosh katta edi, u genpuku (erkaklik marosimi) tugaguniga qadar turmush qurishni kutishi kerak edi. Ular 1869-yil 11-yanvarda turmush qurishdi. O'limidan keyin imperatoritsa Soken nomi bilan tanilgan, u bir necha yuz yil ichida kogo (so'zma-so'z imperatorning xotini, imperatorning turmush oʻrtogʻi deb tarjima qilingan) unvonini olgan birinchi imperatoritsa bo'ldi. Garchi u jamoat oldida imperator bilan borga boʻluvchi rolini o'ynagan birinchi yapon imperatoritsasi bo'lsa-da, u farzand ko'rmadi. Biroq, Meidzi imperatorining beshta rasmiy ayoldan o'n besh farzandi bor edi. Uning besh nafar farzandi – Yanagivara Mitsunaruning qizi Naruko xonim (1855–1943)dan tug‘ilgan shahzoda va graf Sono Motosachining to‘ng‘ich qizi Sachiko xonim (1867–1947) dan tug‘ilgan to‘rtta malikagina voyaga yetgunga qadar yashagan. Meidzi kanizaklarga ega bo'lgan oxirgi imperator bo'lsa-da, bu holat 1924-yilgacha rasman bekor qilinmagan. 

Turmush o'rtog'i

Rasm	Lavozim	Ism	Tug'ilish	O'lim	Ota	Nashr
	Empress	Ichijō Masako (yaponcha: 一条勝子) keyinchalik imperator Shoken	1849 yil 9 may	1914 yil 9 aprel	Tadaka Ichijo	Yo'q

Kanizaklari

Rasm	Ism	Tug'ilish	O'lim	Ota	Nashr
Hamuro Mitsuko (yaponcha: 葉室光子)			Gon-Dainagon : Hamuro Nagamasa	• Birinchi shahzoda: Vakamitsuteru-hiko no Mikoto
Hashimoto Natsuko (yaponcha: 橋本夏子)			• Shonagon : Xigashibojo Natsunaga  • Dainagon : Xashimoto Saneakira (Mehribon ota)	• Birinchi malika: Vakatakayori-hime no Mikoto
</img>	Yanagiwara Naruko (yaponcha: 柳原愛子)			Gon-Chunagon : Yanagihara Mitsunaru	• Ikkinchi malika: imperator malikasi Ume-no-Miya Shigeko  • Ikkinchi shahzoda: Imperator shahzodasi Take-no-Miya Yukixito  • Uchinchi shahzoda: Imperator shahzoda Xaru-no-Miya Yoshixito (keyinchalik imperator Taisho )
Chigusa Kotoko (yaponcha: 千種任子)	1855	1944	Sakon'e gon no shōshō : Chigusa Aritō	• Uchinchi malika: imperator malikasi Shige-no-Miya Akiko  • To'rtinchi malika: Imperator malika Masu-no-Miya Fumiko
</img>	Sono Sachiko (yaponcha: 園祥子)			Ukon'e no gon no chūjō : Sono Motosachi	• Beshinchi malika: imperator malikasi Hisa-no-Miya Shizuko  • To'rtinchi shahzoda: Imperator shahzoda Aki-no-Miya Michixito  • Oltinchi malika: imperator malikasi Tsune-no-miya Masako  • Ettinchi malika: imperator malikasi Keyn-no-miya Fusako  • Sakkizinchi malika: imperator malikasi Fumi-no-miya Nobuko  • Beshinchi shahzoda: imperator shahzodasi Mitsu-no-miya Teruxito  • To'qqizinchi malika: imperator malikasi Yasu-no-miya Toshiko  • O'ninchi malika: imperator malikasi Sada-no-miya Tokiko

Farzandlari

—data-sort-value="" style="background: #ececec; color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center; " class="table-na" | —

Image	Status	Name	Birth	Death	Mother	Marriage		Issue
—	01 First Prince	Wakamitsuteru-hiko no Mikoto (稚瑞照彦尊) (Stillbirth)			Hamuro Mitsuko	—	—	—
—	01 First Princess	Wakatakayori-hime no Mikoto (稚高依姫尊) (Stillbirth)			Hashimoto Natsuko	—	—	—
—	02 Second Princess	Ume-no-Miya Shigeko (梅宮薫子内親王)			Yanagiwara Naruko	—	—	—
—	02 Second Prince	Take-no-Miya Yukihito (建宮敬仁親王)			Yanagiwara Naruko	—	—	—
	03 Third Prince	Haru-no-Miya Yoshihito (明宮嘉仁親王) (later Emperor Taishō)			Yanagiwara Naruko	10 May 1900	Sadako, Empress Teimei	• Hirohito, Emperor Shōwa  • Yasuhito, Prince Chichibu  • Nobuhito, Prince Takamatsu  • Takahito, Prince Mikasa
—	03 Third Princess	Shige-no-Miya Akiko (滋宮韶子内親王)			Chigusa Kotoko	—	—	—
04 Fourth Princess	Masu-no-Miya Fumiko (増宮章子内親王)			Chigusa Kotoko	—	—	—
—	05 Fifth Princess	Hisa-no-Miya Shizuko (久宮静子内親王)			Sono Sachiko	—	—	—
—	04 Fourth Prince	Aki-no-Miya Michihito (昭宮猷仁親王)			Sono Sachiko	—	—	—
	06 Sixth Princess	Tsune-no-miya Masako (常宮昌子内親王)			Sono Sachiko		Prince Tsunehisa Takeda	• Prince Tsuneyoshi Takeda  • Princess Ayako Takeda
	07 Seventh Princess	Kane-no-miya Fusako (周宮房子内親王)			Sono Sachiko		Prince Naruhisa Kitashirakawa	• Prince Nagahisa Kitashirakawa  • Princess Mineko Kitashirakawa  • Princess Sawako Kitashirakawa  • Princess Taeko Kitashirakawa
	08 Eighth Princess	Fumi-no-miya Nobuko (富美宮允子内親王)			Sono Sachiko	6 May 1909	Prince Yasuhiko Asaka	• Princess Kikuko Asaka  • Princess Takahiko Asaka  • Prince Tadahito Asaka  • Princess Kiyoko Asaka
—	05 Fifth Prince	Mitsu-no-miya Teruhito (満宮輝仁親王)			Sono Sachiko	—	—	—
	09 Ninth Princess	Yasu-no-miya Toshiko (泰宮聡子内親王)	11 May 1896		Sono Sachiko	18 May 1915	Prince Naruhiko Higashikuni	• Prince Morihiro Higashikuni  • Prince Moromasa Higashikuni  • Prince Akitsune Higashikuni  • Prince Toshihiko Higashikuni
—	10 Tenth Princess	Sada-no-miya Tokiko (貞宮多喜子内親王)			Sono Sachiko	—	—	—

Mukofotlari

Milliy unvonlar

• Chiqayotgan Quyosh ordeni asoschisi va suveren, 1875-yil 10-aprel
• Xrizantema ordeni asoschisi va hukmdori, 1876-yil 27-dekabr
• Meidzi ordeni asoschisi va hukmdori, 1888-yil 4-yanvar
• Paulownia gullari ordeni asoschisi va hukmdori, 1888-yil 4-yanvar
• Qimmatbaho toj ordeni asoschisi va hukmdori, 1888-yil 4-yanvar
• Oltin varvarak ordeni asoschisi va hukmdori, 1890-yil 12-fevral

Xorijiy unvonlar

Imperator Meidzining bronza haykali

U quyidagi orden va mukofotlarni olgan:

• Avstriya-Vengriya: Vengriya Qirolligining Muqaddas Stephen ordeni, 1881-yil 16-may
• Belgiya: Leopold ordeni, 1880-yil 20-noyabr
• Daniya: Fil ordeni, 1887-yil 18-may
• Fransiya: Grand Cross of the National Order of the Legion of Honour, 20 March 1883
• {{{name}}}: Qora burgut ordeni, 1879-yil 9-may;
  • Andoza:Country data Bavariya: Knight of the Royal Order of St. Hubert, 1894
  • Andoza:Country data Brunswick: Grand Cross of the Order of Henry the Lion, 18 June 1907
  • Andoza:Country data Saxe-Coburg and Gotha Andoza:Country data Saxe-Altenburg Andoza:Country data Saxe-Meiningen Ernestine gersogliklari: Grand Cross of the Saxe-Ernestine House Order, 1873
  • Mecklenburg: Grand Cross of the House Order of the Wendish Crown, with Crown in Ore and Collar, 2 February 1885
  • Andoza:Country data Saxe-Weimar-Eisenach: Grand Cross of the Order of the White Falcon, 27 December 1882
  • Andoza:Country data Württemberg: Grand Cross of the Order of the Württemberg Crown, 23 December 1896
• Kingdom of Greece: Grand Cross of the Order of the Redeemer, 13 May 1891
• Andoza:Country data Kingdom of Hawaii: Grand Cross of the Order of Kamehameha I, with Collar, 15 March 1881
• Kingdom of Italy:
  • Knight of the Supreme Order of the Most Holy Annunciation, 26 July 1879
  • Grand Cross of the Order of Saints Maurice and Lazarus, 26 July 1879
  • Grand Cross of the Order of the Crown of Italy, 26 July 1879
• Andoza:Country data Korean Empire: Collar of the Order of the Golden Ruler, 5 September 1900
• Andoza:Country data Principality of Montenegro: Grand Cross of the Order of Prince Danilo I, 18 February 1885
• Netherlands: Grand Cross of the Order of the Netherlands Lion, 26 July 1881
• Ottoman Empire: Order of Distinction, 13 June 1890
• Andoza:Country data Kingdom of Portugal: Grand Cross of the Sash of the Three Orders, 16 April 1904
• Andoza:Country data Qing dynasty: Order of the Double Dragon, Grade I Class I, 20 December 1898
• Russian Empire: Knight of the Order of Saint Andrew the Apostle the First-called, 5 September 1879
• Andoza:Country data Restoration (Spain): Knight of the Order of the Golden Fleece, 14 November 1883
• Siam: Knight of the Order of the Royal House of Chakri, 22 December 1887
• Sweden-Norway: Knight of the Royal Order of the Seraphim, 11 December 1881
• Birlashgan Qirollik: Stranger Knight of the Most Noble Order of the Garter, 15 May 1906

Ajdodlari

16. Shahzoda Kan'in-no-miya Sukehito (閑院宮典仁親王) (1733–1794)

8. Imperator Kokaku (1771–1840)

17. Oe Ivasiro (大江磐代) (1744–1813)

4. Imperator Ninko (1800–1846)

18. Kansudzi Tsunehaya (勧修寺経逸) (1748–1805)

9. Kansudzi Tadako (勧修寺ただ子) (1780–1843)

2. Imperator Komei (1831–1867)

20. Ogimachi Kinaki (正親町公明) (1744–1813)

10. Ogimachi Sanemitsu (正親町実) (1777–1817)

21. Nabesima (1755–1793)

5. Ogimachi Naoko (正親町雅子) (1803–1856)

22. Yotsutsudzi Kinto (1728–1788)

11. Yotsutsudzi Chie

1. Imperator Meidzi

24. Nakayama Tadaosa (1756–1809)

12. Nakayama Tadayori (1778–1825)

25. Sanjo Narakimi (d. 1805)

6. Markiz Nakayama Tadayasu (1809–1888)

26. Ogimachisandzi Sanetomo (正親町三条実同) (1748–1785)

13. Ogimachisandzo Tsunako (vaf. 1858)

3. Nakayama Yosiko xonim(1836–1907)

28. Matsura Masanobu (松浦政信) (1735–1771)

14. Matsura Seizan, Hirado domenining 9-daimyosi (1760–1841)

29. Motai Tomoko

7. Matsura Aiko (中山愛子) (1818–1906)

15. Kamakuma

Patrilineal kelib chiqishi

Patrilineal descent

Imperial House of Japan Descent prior to Keitai is unclear to modern historians, but traditionally traced back patrilineally to Emperor Jimmu Emperor Keitai, ca. 450–534 Emperor Kinmei, 509–571 Emperor Bidatsu, 538–585 Prince Oshisaka, ca. 556–??? Emperor Jomei, 593–641 Emperor Tenji, 626–671 Prince Shiki, ???–716 Emperor Kōnin, 709–786 Emperor Kanmu, 737–806 Emperor Saga, 786–842 Emperor Ninmyō, 810–850 Emperor Kōkō, 830–867 Emperor Uda, 867–931 Emperor Daigo, 885–930 Emperor Murakami, 926–967 Emperor En'yū, 959–991 Emperor Ichijō, 980–1011 Emperor Go-Suzaku, 1009–1045 Emperor Go-Sanjō, 1034–1073 Emperor Shirakawa, 1053–1129 Emperor Horikawa, 1079–1107 Emperor Toba, 1103–1156 Emperor Go-Shirakawa, 1127–1192 Emperor Takakura, 1161–1181 Emperor Go-Toba, 1180–1239 Emperor Tsuchimikado, 1196–1231 Emperor Go-Saga, 1220–1272 Emperor Go-Fukakusa, 1243–1304 Emperor Fushimi, 1265–1317 Emperor Go-Fushimi, 1288–1336 Emperor Kōgon, 1313–1364 Emperor Sukō, 1334–1398 Prince Yoshihito Fushimi, 1351–1416 Prince Sadafusa Fushimi, 1372–1456 Emperor Go-Hanazono, 1419–1471 Emperor Go-Tsuchimikado, 1442–1500 Emperor Go-Kashiwabara, 1464–1526 Emperor Go-Nara, 1495–1557 Emperor Ōgimachi, 1517–1593 Prince Masahito, 1552–1586 Emperor Go-Yōzei, 1572–1617 Emperor Go-Mizunoo, 1596–1680 Emperor Reigen, 1654–1732 Emperor Higashiyama, 1675–1710 Prince Naohito Kanin, 1704–1753 Prince Sukehito Kanin, 1733–1794 Emperor Kōkaku, 1771–1840 Emperor Ninkō, 1800–1846 Emperor Kōmei, 1831–1867 Emperor Meiji, 1852–1912

Xronologiya va galereya

Meidzi davri Yaponiyaning qadimgi feodal jamiyatida koʻplab keng koʻlamli oʻzgarishlarni boshlab berdi. Asosiy voqealar xronologiyasi quyidagilarni o'z ichiga olishi mumkin:

• 1852-yil 3-noyabr: imperator Meidzi (o'sha paytda shahzoda Mutsuhito Sachi-no-miya nomi bilan tanilgan) imperator kanizagi Nakayama Yosiko va imperator Komei oilasida tug'ilgan.
• 1853-yil: komandor Matthew Perryboshchiligidagi kemalar floti 8 iyulda Yaponiyaga yetib keldi. Syogun Tokugava Ieyosining oʻlimi; Tokugava Iesadaning syogun etib tayinlanishi.
• 1854–1855-yillar: syogunlik tomonidan AQSh bilan shartnomalar imzolandi.
• 1850–1860-yillar oxiri: "Sonno dzoi" harakati to'liq kuchga kirdi.
• 1858-yil: syogunlik Niderlandiya, Imperator Rossiyasi va Buyuk Britaniya bilan shartnomalar imzoladi. Syogun Tokugava Iesadaning oʻlimi; Tokugava Iemochining syogun etib tayinlanishi.
• 1860-yil mart: Tairo Ii Naosuke Sakuradamon hodisasida o'ldirildi.
• 1860-yil 11-noyabr: Sachi-no-miya rasmiy ravishda valiahd shahzoda deb e'lon qilindi va unga Mutsuhito nomi berildi.
• 1862: Namamugi voqeasi.
• 1864–1865-yillar: Britaniya, Amerika, Fransiya va Gollandiya kemalari tomonidan Simonosekining bombardimon qilinishi; syogunlik va Chosu o'rtasida jang bo'ladi.
• 1866 yil: syogun Tokugava Iemochining oʻlimi; Tokugava Yosinobuning syogun etib tayinlanishi.
• 1867-yil 31-yanvar: Imperator Komeining gemorragik chechakdan o'limi, Mutsuhitoning taxtga norasmiy o'tirilishi.
• 1868-yil 4-yanvar: imperator boshqaruvining rasmiy tiklanishi; Tokugava syogunligining 265 yillik hukmronligining oxirgi yili.
• 1868-yil 12-sentyabr: Imperatorning rasmiy taxtga o'tirishi.
• 1868-yil 23 oktyabr: davr nomi Meidzi deb o'zgartirildi.
• 1868-yim 6-noyabr: Poytaxt Kioto prefekturasidan Edo shahriga koʻchirilib, Tokio deb oʻzgartirildi.
• 1872-yil 5-noyabr: Imperator Rossiyaning Buyuk gersogi Aleksey Aleksandrovichni qabul qildi.
• 1860-yillarning oxiri–1881-yil: Yaponiyada qo'zg'olon va suiqasd davri.
• 1869-yil 11-yanvar: imperatorning Ichidzo Harukoga, bundan buyon imperatoritsa Sokenga uylanishi.
• 1869-yil 4-sentyabr: Imperator Edinburg gersogini qabul qildi.
• 1871-yil: Han tizimining bekor qilinishi e'lon qilindi.
• 1873-yil: Edo qal'asi yong'in natijasida vayron bo'ldi; imperator Akasaka saroyiga ko'chib o'tadi. Uning birinchi farzandlari tug'iladi, lekin tug'ilish paytida vafot etadi.
• 1877-yil: Satsuma qo'zg'oloni .
• 1878-yil: Okubo Tosimichiga suiqasd.
• 1879-yil 31-avgust: Boʻlajak imperator Taiso va imperatorning omon qolgan yagona oʻgʻli shahzoda Yosihito tugʻildi.
• 1881-yil: Xorijiy monarx, Gavayi qiroli Kalakauaning birinchi davlat tashrifini qabul qildi.
• 1889-yil: Meidzi Konstitutsiyasi e'lon qilindi; Ito Hirobumi Yaponiyaning birinchi bosh vaziri bo'ldi.
• 1894-yil: Xitoy-Yaponiya urushi; Yaponiya g'alabasi Yaponiyani mintaqaviy kuchga aylantirdi.
• 1901-yil 29-aprel: imperator Taisoning birinchi o'g'li, shahzoda Hirohito Michi-no-miya, bo'lajak imperator Sova tug'ilganda bobo bo'ladi.
• 1904–1905-yil: rus-yapon urushi; Yaponiya g'alabasi Yaponiyani buyuk davlat maqomini oladi.
• 1910-yil: Koreyaning Yaponiya imperiyasi tomonidan anneksiya qilinishi: Koreya Yaponiya hukmronligi ostida (1910-1945).
• 1912-yil 30-iyul: imperator vafot etdi (59 yoshda).

• 
  Kobayasi Mango tomonidan chizilgan Tantanali Buyuk Armiya sharhi
• 
  Goseda Horyu tomonidan chizilgan Konstitutsiyani ishlab chiqish bo'yicha konferensiya
• 
  Gomi Seikichi tomonidan chizilgan Kumush koniga tashrif
• 
  Nakazava Hiromitsu tomonidan chizilgan Xrizantema bog'i ziyofati
• 
  Vada Eisaku tomonidan chizilgan Konstitutsiyani e'lon qilish marosimi
• 
  Minami Kunzo tomonidan chizilgan Imperator shtab-kvartirasida imperator
• 
  Bir yig'ilishda o'n olti mamlakat rahbarlari orzu qilingan kelajak dunyoni nazarda tutadilar.
• 
  Meidzi memorial rasmlar galereyasi

Film tasvirlarida

1957-yildagi "Meidzi Tennodan Nichiro Daisensogacha (Imperator Meidzi va Buyuk rus-yapon urushi)" (Shintoho) yapon filmidan olingan. Kandzuro Arasi imperatori Meidzi rolida.

Imperator Meidzi Tosiro Mifune tomonidan 1980-yilda Yaponiyaning "Port Arthur jangi" (ba'zan 203 Kochi deb ataladi) urush dramasi filmida tasvirlangan. Rejissyor Toshio Masuda filmda rus-yapon urushi paytida Port Artur qamalini tasvirlangan, shuningdek, Tatsuya Nakadai (general Nogi Maresuke rolida) va Tetsuro Tamba (general Kodama Gentaro rolida) rol o'ynagan.

Imperator Meidzi 2003-yilda Nakamura Sichinosuke II o'ynagan "So'nggi samuray" filmida ham paydo bo'ladi. Filmda imperator o'z maslahatchilarining qat'iy nazorati ostida zaif, tajribasiz rahbar sifatida tasvirlangan bo'lib, ular uni Amerika Qo'shma Shtatlarga ularni boyitish uchun maxsus savdo huquqlarini beradigan shartnomani imzolashni niyat qilganlar, shuningdek, Yaponiyada xorijiy hukmronlikni mustahkamlaydilar. Imperatorning qat'iyati faqat film oxirida, kapitan Nathan Algren (tal. Nathan Algren) (Tom Kruz o'ynagan) ning tashrifidan ilhomlanganida ko'rsatiladi. Isyonchi samuraylar bilan birga kurashgan shartnomani rad etish va maslahatchilarini ishdan bo'shatish uchun Yaponiyani modernizatsiya qilishini e'lon qildi.

Bibliografiya

• Gordon, Andrew (2009), A Modern History of Japan: From Tokugawa Times to the Present (2 --nashr), Oxford University Press, ISBN 978-0-19-533922-2 {{citation}}: Andozada hech qanday qiymat berilmagan (boʻsh) nomaʼlum parametr mavjud: |seperator= (yordam)
• Jansen, Marius (1994), Sakamoto Ryoma and the Meiji Restoration, Columbia University Press, ISBN 978-0-231-10173-8
• — (1995), The Emergence of Meiji Japan, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-48405-3
• Keene, Donald (2002), Emperor of Japan: Meiji and His World, 1852–1912, Columbia University Press ISBN 023112340X/ISBN 9780231123402; OCLC 46731178
• Wilson, George M. (1992), Patriots and Redeemers: Motives in the Meiji Restoration, University of Chicago Press ISBN 0226900916/ISBN 9780226900919; ISBN 0226900924/ISBN 9780226900926; OCLC 23869701

Havolalar

• Meidzi ziyoratgohi
• Imperator Meidzi