Hayvonlar tajribasi: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
„Animal testing“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

30-Avgust 2022, 13:58 dagi koʻrinishi

 

Hayvonlar sinovi, shuningdek, hayvonlar tajribasi, hayvonlarni tadqiq qilish va in vivo sinov sifatida ham tanilgan, o'rganilayotgan xatti-harakatlar yoki biologik tizimga ta'sir qiluvchi o'zgaruvchilarni nazorat qilishga intiladigan tajribalarda odam bo'lmagan hayvonlardan foydalanishdir. Ushbu yondashuv hayvonlarning tabiiy muhitida yoki yashash joylarida kuzatilgan dala tadqiqotlariga qarama-qarshi bo'lishi mumkin. Hayvonlar bilan eksperimental tadqiqotlar odatda universitetlarda, tibbiyot maktablarida, farmatsevtika kompaniyalarida, mudofaa muassasalarida va sanoatga hayvonlarni sinash xizmatlarini ko'rsatadigan savdo ob'ektlarida o'tkaziladi.[1] Hayvonlarni tekshirishning diqqat markazida sof tadqiqotdan tortib, organizm toʻgʻrisidagi fundamental bilimlarni rivojlantirishga, amaliy tadqiqotlarga yoʻnaltirilgan boʻlib, ular katta amaliy ahamiyatga ega boʻlgan baʼzi savollarga javob berishga, masalan, kasallikka davo topishga qaratilgan. Amaliy tadqiqotlarga misollar qatoriga kasalliklarni davolash usullarini sinovdan o'tkazish, naslchilik, mudofaa tadqiqotlari va toksikologiya, shu jumladan kosmetika sinovlari kiradi. Ta'limda hayvonlarni tekshirish ba'zan biologiya yoki psixologiya kurslarining tarkibiy qismidir.[2] Amaliyot turli mamlakatlarda turli darajada tartibga solinadi.[3]

2010- yilgi hisob-kitoblarga ko'ra, umurtqali hayvonlarning yillik foydalanishi - zebra baliqlaridan tortib to odam bo'lmagan primatlargacha - o'nlab milliondan 100 milliongacha.[4] Evropa Ittifoqida umurtqali hayvonlar turlari tadqiqotda foydalanilgan hayvonlarning 93% ni tashkil qiladi[5] va 2011-yilda u yerda 11,5 million hayvonlar ishlatilgan[6] Birgina hisob-kitobga ko'ra, faqat Qo'shma Shtatlarda 2001-yilda ishlatilgan sichqon va kalamushlar soni 80 millionni tashkil etgan.[7] 2013- yilda sutemizuvchilar (sichqonlar va kalamushlar), baliqlar, amfibiyalar va sudraluvchilar birgalikda tadqiqot hayvonlarining 85% dan ortig'ini tashkil etgani xabar qilindi.[8]

Ta'riflar

Hayvonlarni sinovdan o'tkazish, hayvonlarda tajriba o'tkazish, hayvonlarni tadqiq qilish, in vivo sinov va viviseksiya atamalari o'xshash ma'noga ega, ammo turli xil ma'nolarda qo'llaniladi. So'zma-so'z tarjimada "viviseksiya" hayvonning "jonli bo'linishi" degan ma'noni anglatadi va tarixan faqat tirik hayvonlarni parchalash bilan bog'liq tajribalarga ishora qiladi. Bu atama vaqti-vaqti bilan tirik hayvonlardan foydalangan holda har qanday tajribaga nisbatan xo'rlash uchun ishlatiladi; Masalan, Britannica entsiklopediyasi “viviseksiya” degan tushunchaga shunday ta’rif beradi: “Tirik hayvonga shifo berishdan ko‘ra eksperimental o‘tkazish; kengroq aytganda, tirik hayvonlar ustida o‘tkazilgan barcha tajribalar”,[9] [10] lug‘atlarda ta’kidlanishicha, kengroq ta'rif "faqat bunday ishga qarshi bo'lgan odamlar tomonidan qo'llaniladi".[11] Bu so'z salbiy ma'noga ega bo'lib, qiynoq, azob va o'limni anglatadi.[12] Ushbu tadqiqotga qarshi bo'lganlar "viviseksiya" so'zini afzal ko'rishadi, olimlar esa odatda "hayvon tajribasi" atamasini ishlatishadi [13] [14]

Quyidagi matn jonli veterinariya jarrohligi bilan bog'liq bo'lgan iloji boricha ko'proq amaliyotlarni istisno qiladi, bu esa viviseksiyonun muhokamasiga qoldiriladi.

Tarix

Havo nasosidagi qush ustida tajriba, 1768 -yil, Jozef Rayt

Hayvonlarni sinovdan o'tkazish to'g'risidagi dastlabki ma'lumotlar miloddan avvalgi II-IV asrlarda yunonlar yozuvlarida uchraydi. Aristotel va Erasistrat birinchilardan bo'lib tirik hayvonlar ustida tajriba o'tkazdilar.[15] II asrda yashagan Rim shifokori Galen cho'chqa va echkilarni o'limdan keyingi qismlarga ajratdi.[16] Avenzoar, XII asrda yashagan arab shifokori, Ispaniyaning Moorish shahridagi jarrohlik muolajalarini inson bemorlariga qo'llashdan oldin sinovdan o'tkazishning eksperimental usulini joriy qildi.[17] [18]

Hayvonlar biotibbiyot tadqiqotlari tarixi davomida bir necha bor ishlatilgan. 1831-yilda Dublin hayvonot bog'ining asoschilari hayvonlarni tirikligida ham, o'lganida ham o'rganishga qiziqqan tibbiy kasb vakillari edi.[19] 1880-yillarda Lui Paster qo‘ylarda kuydirgini qo‘zg‘atish orqali tibbiyotning mikrob nazariyasini ishonchli tarzda ko‘rsatdi.[20] 1880-yillarda Robert Koch sichqonlar va gvineya cho'chqalarini kuydirgi va sil kasali bilan yuqtirdi. 1890-yillarda Ivan Pavlov klassik konditsionerlikni tasvirlash uchun itlardan foydalangan.[21] Birinchi jahon urushida nemis agentlari Rossiyaga jo'natilgan qo'ylarga kuydirgi kasalligini yuqtirgan, frantsuz otliqlarining xachirlari va otlariga ot bezlari kasalligini yuqtirgan. 1917-1918-yillar oralig'ida nemislar Argentinada Amerika qo'shinlariga bog'langan xachirlarni yuqtirgan, natijada 200 xachir o'lgan.[22] Insulin birinchi marta 1922-yilda itlardan ajratilgan va keyinchalik diabetni davolashda inqilob qilgan.[23] 1957-yilning 3-noyabrida sovet iti Laika ko'plab hayvonlardan birinchi bo'lib yerni aylanib chiqdi . 1970-yillarda armadillolar yordamida antibiotiklar va moxovga qarshi emlashlar ishlab chiqildi[24], keyin odamlarga berildi. [25] Odamlarning hayvonlarning genetikasini o'zgartirish qobiliyati 1974-yilda Rudolf Yaenish simianlardan DNKni sichqonlar genomiga integratsiyalash orqali birinchi transgen sutemizuvchilarni ishlab chiqarganida fanda ulkan yangilik yaratdi. [26] Ushbu genetik tadqiqot tez sur'atlar bilan rivojlandi va 1996-yilda kattalar hujayrasidan klonlangan birinchi sutemizuvchi qo'y Dolli tug'ildi.[27] [28]

Toksikologiyani tekshirish XX asrda muhim ahamiyat kasb etdi. XIX asrda giyohvand moddalarni tartibga soluvchi qonunlar yanada yumshoqroq edi. Misol uchun, AQShda hukumat faqat mijozlarga zarar etkazgan mahsulotlarni sotgan kompaniyani jinoiy javobgarlikka tortganidan keyin dorini taqiqlashi mumkin edi. Biroq, 1937-yildagi Elixir Sulfanilamid falokatiga javoban, bu nomli dori 100 dan ortiq foydalanuvchining o'limiga sabab bo'lgan, AQSh Kongressi giyohvand moddalarni sotishdan oldin hayvonlarda xavfsizligini tekshirishni talab qiluvchi qonunlarni qabul qildi. Boshqa davlatlar ham shunga o'xshash qonunlarni qabul qildilar. [29] 1960-yillarda, Talidomid fojiasiga javoban, dori sotishdan oldin homilador hayvonlarda xavfsizlikni tekshirishni talab qiluvchi boshqa qonunlar qabul qilindi.[30]

Tarixiy munozara

"Vivisektorlar shahzodasi" deb hisoblangan Klod Bernard [31] hayvonlar ustida o'tkazilgan tajribalar "insonning toksikologiyasi va gigienasi uchun to'liq yakuniy" ekanligini ta'kidladi. [32]

Hayvonlar ustida o‘tkazilgan tajribalar, ayniqsa, jonlantirish amaliyoti kuchaygani sari tanqid va bahs-munozaralar ham kuchayib bordi. 1655-yilda Galen fiziologiyasining himoyachisi Edmund O'Meara "viviseksiyaning ayanchli qiynoqlari tanani g'ayritabiiy holatga keltiradi", dedi. [33] O'Meara va boshqalar viviseksiya paytida og'riq hayvonlarning fiziologiyasiga ta'sir qilishi va natijalarni ishonchsiz qilishi mumkinligini ta'kidladilar. Axloqiy nuqtai nazardan e'tirozlar ham bor edi, ular odamlarga foyda hayvonlarga zararni oqlamaydi.[33] Hayvonlarni sinovdan o'tkazishga nisbatan dastlabki e'tirozlar boshqa tomondan ham paydo bo'lgan - ko'p odamlar hayvonlar odamlardan pastroq va hayvonlardan olingan natijalarni odamlarga qo'llash mumkin bo'lmagan darajada boshqacha ekanligiga ishonishgan.[33]

Munozaraning boshqa tomonida hayvonlarni sinab ko'rish tarafdorlari hayvonlar ustida tajribalar tibbiy va biologik bilimlarni rivojlantirish uchun zarur deb hisoblaydilar. Klod Bernard - ba'zan "vivisektorlar shahzodasi"[31] va fiziologiyaning otasi sifatida tanilgan va uning rafiqasi Mari Fransuaza Martin 1883-yilda Frantsiyada birinchi antivivizion jamiyatni tashkil qilgan[34] - 1865-yilda yozilgan mashhur gapi. "Hayot ilmi - bu ajoyib va ko'zni qamashtiradigan darajada yoritilgan zaldir, unga faqat uzoq va dahshatli oshxonadan o'tish orqali erishish mumkin".[35] “Hayvonlar ustida tajribalar [. . .] insonning toksikologiyasi va gigienasi uchun butunlay yakuniydir . Bu moddalarning ta'siri hayvonlarga ta'siri bir xil bo'ladi, faqat darajadagi farqlar bundan mustasno"[32] Bernard standart ilmiy uslubning bir qismi sifatida hayvonlar ustida tajriba o'tkazdi.

1896-yilda fiziolog va shifokor doktor Valter B. Kannon shunday dedi: "Antibivizionistlar Teodor Ruzvelt ta'riflagan ikki turning ikkinchisidir: "Vijdonsiz sog'lom aql jinoyatga olib kelishi mumkin, ammo aqlsiz vijdon ahmoqlikka olib kelishi mumkin., bu jinoyatning cho'risi."[36] Hayvonlarni qo'llab-quvvatlovchi va anti-hayvonlarni sinovdan o'tkazuvchi guruhlar o'rtasidagi bu bo'linishlar birinchi marta 1900-yillarning boshlarida, yuzlab tibbiyot talabalari jonli itga yodgorlik o'rnatish uchun anti-vivizeksiyachilar va politsiya bilan to'qnashganda, jigarrang it ishi paytida jamoatchilik e'tiboriga tushgan.

Pavlovning tumshug'iga jarrohlik yo'li bilan so'lak ushlaydigan idish va naycha o'rnatilgan itlaridan biri, Pavlov muzeyi, 2005-yil

1822-yilda Buyuk Britaniya parlamentida hayvonlarni himoya qilish to'g'risidagi birinchi qonun, so'ngra hayvonlarga nisbatan shafqatsizlik to'g'risidagi qonun (1876-yil) qabul qilindi, birinchi qonun hayvonlarni sinovdan o'tkazishni tartibga solishga qaratilgan. Qonunchilikni 1871-yil mart oyida Rey Lankesterga yozgan Charlz Darvin targ'ib qildi: "Siz mening viviseksiya haqidagi fikrimni so'rayapsiz. Men buni fiziologiya bo'yicha to'g'ri tekshirish uchun asosli ekanligiga qo'shilaman; lekin shunchaki la'natli va jirkanch qiziqish uchun emas. Bu meni dahshatga soladigan mavzu, shuning uchun men bu haqda boshqa so'z aytmayman, aks holda bu kecha uxlamayman"[37] [38] Anti-vivizeksionistlarning lobbisiga javoban, Buyuk Britaniyada hayvonlar bo'yicha tadqiqotlarni himoya qilish uchun bir nechta tashkilotlar tuzildi: Fiziologiya jamiyati 1876-yilda fiziologlarga "o'zaro manfaat va himoya" berish uchun [39] Tibbiyotni rivojlantirish assotsiatsiyasi tashkil etilgan. Tadqiqot 1882-yilda tashkil etilgan va siyosatni ishlab chiqishga qaratilgan va tadqiqot mudofaa jamiyati (hozirgi Hayvonlarni o'rganishni tushunish ) 1908-yilda "bu mamlakatda hayvonlar ustida o'tkazilgan tajribalar haqidagi faktlarni ma'lum qilish uchun tashkil etilgan; insoniyat farovonligi uchun juda katta ahamiyatga ega. Bunday tajribalar va ular bilan bevosita bog'liq bo'lgan inson hayoti va sog'lig'ini katta darajada saqlab qolish"[40]

Tibbiy tadqiqotlarda hayvonlardan foydalanishga qarshilik birinchi marta Qo'shma Shtatlarda 1860-yillarda, Genri Berg Amerika hayvonlarga nisbatan shafqatsizlikning oldini olish jamiyatini (ASPCA) asos solganida paydo bo'ldi, Amerikaning birinchi maxsus antivivizion tashkiloti Amerika antivivizion jamiyati edi. (AAVS), 1883-yilda tashkil etilgan. O'sha davrning antivivizionistlari, odatda, rahm-shafqatning tarqalishi sivilizatsiyaning buyuk sababi deb hisoblashgan va viviseksiya shafqatsizdir. Biroq, AQShda antivivizionistlarning sa'y-harakatlari har bir qonun chiqaruvchi organda barbod bo'ldi, tibbiy hamjamiyatning yuqori tashkiloti va ta'siri ostida. Umuman olganda, bu harakat 1966-yilda Laboratoriya hayvonlarini himoya qilish to'g'risidagi qonun qabul qilingunga qadar qonunchilikda juda oz muvaffaqiyatga erishdi[41]

Hayvonlarni parvarish qilish va ulardan foydalanish

Qoidalar va qonunlar

Hayvonlarda kosmetik sinovlar oʻtkazish boʻyicha butun jahon qonunlari
  
 Butun mamlakat boʻylab hayvonlar ustida barcha kosmetik sinovlar taqiqlangan
  
 Hayvonlarda kosmetik sinovlar oʻtkazish qisman taqiqlangan 1
  
 Hayvonlarda sinovdan oʻtgan kosmetika mahsulotlarini sotish taqiqlangan
  
 Hayvonlar ustida kosmetik sinovlar taqiqlanmagan
  
 Nomaʼlum
1testning baʼzi usullari taqiqdan chiqarib tashlanadi yoki qonunlar mamlakat ichida farq qiladi

Laboratoriyalarda hayvonlarga nisbatan qo'llaniladigan qoidalar turlarga qarab farq qiladi. AQShda, Milliy fanlar akademiyasi tomonidan chop etilgan Hayvonlarni muhofaza qilish to'g'risidagi qonun va Laboratoriya hayvonlarini parvarish qilish va ulardan foydalanish bo'yicha qo'llanma ( qo'llanma ) ga binoan, hayvonga har qanday muolajani amalga oshirish mumkin, agar u hayvon ekanligini isbotlash mumkin. ilmiy asoslangan. Tadqiqotchilar muassasaning veterinariya shifokori va hayvonlarni parvarish qilish va ulardan foydalanish institutsional qo'mitasi (IACUC) bilan maslahatlashishlari kerak, bu har bir tadqiqot muassasasi saqlab turishi shart.[42] IACUC muqobil variantlar, jumladan, hayvonlarga tegishli bo'lmagan alternativalar ko'rib chiqilganligini, tajribalar keraksiz takrorlanmasligini va agar tadqiqotga xalaqit bermasa, og'riqni yo'qotishni ta'minlashi kerak. IACUCs barcha umurtqali hayvonlarni AQShda federal mablag' oladigan muassasalarda sinovdan o'tkazishni tartibga soladi. Hayvonlar farovonligi to'g'risidagi qonun maqsadli ravishda etishtirilgan kemiruvchilar va qushlarni o'z ichiga olmasa-da, bu turlar IACUCsni boshqaradigan Davlat sog'liqni saqlash xizmati siyosati ostida teng ravishda tartibga solinadi.[43] [44] Davlat sog'liqni saqlash xizmati siyosati Oziq-ovqat va farmatsevtika idorasi (FDA) va Kasalliklarni nazorat qilish va oldini olish markazlarini (CDC) nazorat qiladi. CDC noinsoniy primatlar, quyonlar, sichqonlar va boshqa hayvonlarda yuqumli kasalliklar bo'yicha tadqiqotlar olib boradi, FDA talablari esa hayvonlardan farmatsevtika tadqiqotlarida foydalanishni o'z ichiga oladi.[45] Hayvonlarning farovonligi to'g'risidagi qonun (AWA) qoidalari USDA tomonidan amalga oshiriladi, sog'liqni saqlash xizmati qoidalari esa OLAW va ko'p hollarda AAALAC tomonidan amalga oshiriladi.

2014-yilgi AQSh Qishloq xo'jaligi departamenti Bosh inspektor idorasi (OIG) hisobotiga ko'ra - uch yillik davrda hayvonlardan foydalanish ustidan nazoratni ko'rib chiqdi - "ba'zi institutsional hayvonlarni parvarish qilish va ulardan foydalanish qo'mitalari ... yetarli darajada ma'qullamadi, nazorat qilmadi., yoki hayvonlar ustida eksperimental protseduralar haqida hisobot". OIG "natijada hayvonlar har doim ham asosiy insoniy parvarish va davolanishni olmaydilar va ba'zi hollarda eksperimental protseduralar paytida va undan keyin og'riq va qayg'u minimallashtirilmaydi". Hisobotga ko'ra, uch yillik davr ichida turlar tartibga solinadigan barcha Amerika laboratoriyalarining deyarli yarmi IACUC tomonidan noto'g'ri nazorat qilish bilan bog'liq AWA qoidabuzarliklari uchun javobgarlikka tortilgan [46] USDA OIGning 200- yilgi hisobotida shunga o'xshash xulosalar chiqardi [47] Qo'shma Shtatlar Qishloq xo'jaligi Departamenti faqat 120 nafar inspektorning keng soniga ega (USDA) hayvonlarni tadqiq qilish, ko'rgazma qilish, ko'paytirish yoki sotish bilan shug'ullanadigan 12 000 dan ortiq ob'ektlarni nazorat qiladi [45] Boshqalar esa, IACUCs tarkibini tanqid qilib, qo'mitalar asosan hayvonlarni o'rganish bo'yicha tadqiqotchilar va universitet vakillaridan iborat bo'lib, ular hayvonlar farovonligi muammolariga qarshi bo'lishi mumkin [48]

Laboratoriya hayvonlar veterinariya shifokori Larri Karbonning yozishicha, " IACUCs o'z ishiga qanday turdagi turlaridan qat'i nazar, juda jiddiy yondashadi, garchi odam bo'lmagan primatlardan foydalanish har doim "alohida tashvishli qizil bayroq" deb ataydigan narsani ko'taradigan bo'lsa ham".[49] 2001-yil iyul oyida " Science " jurnalida chop etilgan tadqiqot IACUC hayvonlar tajribalarining past ishonchliligini tasdiqladi. Milliy Fan Jamg'armasi tomonidan moliyalashtirilgan uch yillik tadqiqot shuni ko'rsatdiki, universitet va xodimlarning o'ziga xos xususiyatlarini bilmagan hayvonlardan foydalanish qo'mitalari universitetni biladigan hayvonlardan foydalanish qo'mitalari tomonidan qabul qilingan qarorlar bilan bir xil qaror qabul qilmaydi. xodimlar. xususan, qo'mitalar ko'pincha tadqiqotlarni tasdiqlash o'rniga ko'proq ma'lumot so'rashadi.[50]

Hindistonlik olimlar universitetlar va laboratoriyalarda tirik hayvonlardan foydalanishni taqiqlash bo‘yicha Universitet grantlar komissiyasi tomonidan yaqinda chiqarilgan yo‘riqnomaga norozilik bildirishmoqda.[51]

Raqamlar

Hayvonlarni sinash uchun aniq global raqamlarni olish qiyin; har yili dunyo boʻylab 100 million umurtqali hayvonlar ustida tajriba oʻtkazilayotgani taxmin qilingan [52], ularning 10–11 millioni Yevropa Ittifoqida. Nuffild bioetika kengashining ma'lum qilishicha, global yillik hisob-kitoblar 50 dan 100 milliongacha hayvonlarni tashkil qiladi. Raqamlarning hech biri qisqichbaqalar va meva chivinlari kabi umurtqasiz hayvonlarni o'z ichiga olmaydi. [53]

The USDA/APHISjurnali  2016-yilda hayvonlarni o'rganish statistikasini e'lon qildi. Umuman olganda, AQShda tadqiqotda foydalanilgan hayvonlar soni (Hayvonlarning farovonligi to'g'risidagi qonun bilan qamrab olingan). 6,9% o'sdi(767 622 (2015) dan 820 812 (2016) gacha [54] 2016-yilda AQShda 12 millionga yaqin umurtqali hayvonlardan foydalanilgan [55] Journal of Medical Ethics jurnalida 2015-yilda chop etilgan maqolada so‘nggi yillarda AQShda hayvonlardan foydalanish keskin oshgani ta’kidlangan. Tadqiqotchilar bu o'sish asosan hayvonlarni o'rganishda genetik jihatdan o'zgartirilgan sichqonlarga bo'lgan ishonchning ortishi natijasi ekanligini aniqladilar.[56]

1995-yilda Tufts universiteti Hayvonlar va jamoat siyosati markazi tadqiqotchilari 1992-yilda Amerika laboratoriyalarida 14–21 million hayvonlar ishlatilganligini, bu 1970-yildagi 50 milliondan kamayganini hisobladi.[57] 1986-yilda AQSh Kongressining Texnologiyalarni baholash byurosi ma'lum qildiki, AQShda har yili 10 milliondan 100 milliongacha foydalaniladigan hayvonlarning hisob-kitoblari va ularning eng yaxshi bahosi kamida 17 milliondan 22 milliongacha bo'lgan.[58] 2016-yilda Qishloq xo'jaligi departamenti ro'yxatiga 60 979 it, 18 898 mushuk, 71 188 noinsoniy primatlar, 183 237 gvineya cho'chqasi, 102 633 hamster, 139 391 quyon, 83,091 ta quyon, 83,091 ta qishloq hayvonlari va 83,028 mm, boshqa barcha hayvonlar kiradi.. AQShda tadqiqotda it va mushuklardan foydalanish 197- yildan 2016-yilgacha mos ravishda 195 157 dan 60 979 gacha va 66 165 dan 18 898 gacha kamaydi.[55]

Buyuk Britaniyada Ichki ishlar vazirligi ma'lumotlariga ko'ra, 2017- yilda 3,79 million protsedura amalga oshirilgan.[59] 2960 ta protsedurada noinsoniy primatlar ishlatilgan, bu 1988-yildan beri 50% dan ko'proq kamaydi. "Protsedura" bu erda daqiqalar, bir necha oylar yoki yillar davom etishi mumkin bo'lgan tajribaga ishora qiladi. Ko'pgina hayvonlar faqat bitta protsedurada qo'llaniladi: hayvonlar tajribadan keyin tez-tez evtanizatsiya qilinadi; ammo o'lim ba'zi protseduralarning yakuniy nuqtasidir.[53] 2017- yilda Buyuk Britaniyada hayvonlarga nisbatan o'tkazilgan protseduralar quyidagilarga bo'lingan:

  • 43% (1,61 million) pastki chegara sifatida baholandi
  • 4% (0,14 million) tiklanmagan deb baholandi
  • 36% (1,35 million) yengil deb baholandi
  • 15% (0,55 million) o'rtacha deb baholandi
  • 4% (0,14 million) og'ir deb baholandi[60]

"Og'ir" protsedura, masalan, o'lim yakuniy nuqta bo'lgan yoki o'lim kutilayotgan har qanday sinov bo'ladi, "engil" protsedura esa qon testi yoki MRI tekshiruvi kabi bo'ladi.[59]

Uch Rs

Uch Rs (3R) hayvonlardan sinovda ko'proq axloqiy foydalanish uchun asosiy tamoyillardir. Bular birinchi marta 1959 -yilda WMS Russell va RL Burch tomonidan tushuntirilgan.[61] 3Rda quyidagilar aytiladi:

  1. O'zgartirish, bu umumiy maqsadga erishish uchun hayvon bo'lmagan jonzodlardan foydalanishga aytiladi. Bu usullarga kompyuter modellashtirish kiradi.
  2. Qisqartirish tadqiqotchilarga kamroq hayvonlardan taqqoslanadigan darajadagi ma'lumotlarni olish yoki bir xil miqdordagi hayvonlardan ko'proq ma'lumot olish imkonini beradigan usullarni nazarda tutadi.
  3. Mumkin bo'lgan og'riqni, azob-uqubatlarni yoki qayg'ularni yengillashtiradigan yoki kamaytiradigan hamda ishlatiladigan hayvonlar uchun hayvonlarning farovonligini oshiradigan usullarni nazarda tutuvchi tajriba. Ushbu usullar invaziv bo'lmagan usullarni o'z ichiga oladi.

3R hayvonlarni sinab ko'rishga muqobil variantlarni rag'batlantirishdan ko'ra kengroq qamrovga ega, ammo hayvonlarning farovonligi va ilmiy sifatini yaxshilashga qaratilgan, bu erda hayvonlardan foydalanishdan qochib bo'lmaydi. Ushbu 3R hozirda butun dunyo bo'ylab ko'plab sinov muassasalarida qo'llaniladi va turli qonun hujjatlari va me'yoriy hujjatlar tomonidan qabul qilingan.[62]

3R ning ko'plab davlatlarda qabul qilinishiga qaramay, Kanada, Avstraliya, Isroil, Janubiy Koreya va Germaniyani oʻz ichiga olgan koʻplab mamlakatlar soʻnggi yillarda hayvonlardan eksperimental foydalanish koʻpayganligi, sichqonlardan va baʼzi hollarda baliqlardan foydalanishning koʻpayishi haqida xabar berishdi. Mushuklar, itlar, primatlar, quyonlar, gvineya cho'chqalari va hamsterlardan foydalanish. Boshqa mamlakatlar qatori Xitoy ham GM hayvonlaridan foydalanishni kuchaytirdi, buning natijasida hayvonlardan umumiy foydalanish ko'paydi.[63] [64] [65] [66] [67] [68] 

Umurtqasizlar

Meva chivinlari hayvonlarni sinashda keng qo'llaniladigan umurtqasiz hayvondir.

Hayvonlarni tekshirishda umurtqali hayvonlarga qaraganda ko'proq umurtqasiz hayvonlardan foydalanilgan bo'lsa-da, bu tadqiqotlar asosan qonun bilan tartibga solinmaydi. Eng ko'p ishlatiladigan umurtqasizlar turlari Drosophila melanogaster, meva pashshasi va Caenorhabditis elegans, nematoda qurtidir. C. elegans holatida qurtning tanasi butunlay shaffof va barcha organizm hujayralarining aniq nasl-nasabi ma'lum,[69] pashsha D. melanogasterda olib borilgan tadqiqotlar ajoyib genetik vositalardan foydalanishi mumkin.[70] Ushbu umurtqasizlar hayvonlarni sinashda umurtqali hayvonlarga nisbatan ba'zi afzalliklarga ega, jumladan, ularning qisqa hayot aylanishi va ko'p sonlarni joylashtirish va o'rganish qulayligi. Biroq, adaptiv immuntet tizimining va ularning oddiy organlarining yo'qligi qurtlarni vaktsina ishlab chiqish kabi tibbiy tadqiqotlarning bir qancha jihatlarida qo'llanilishiga to'sqinlik qiladi. [71] Xuddi shunday, meva pashshalarining immun tizimi odamlarnikidan juda farq qiladi[72] va hasharotlardagi kasalliklar umurtqali hayvonlardagi kasalliklardan farq qilishi mumkin;[73] ammo, meva chivinlari va mum qurtlari yangi viruslilik omillarini yoki farmakologik faol birikmalarni aniqlash bo'yicha tadqiqotlarda foydali bo'lishi mumkin.[74] [75] [76]

Bir nechta umurtqasiz tizimlar erta bosqichdagi kashfiyotlar ekranlarida umurtqali hayvonlarga maqbul alternativ hisoblanadi. [77] Hasharotlar va sutemizuvchilarning tug'ma immunitet tizimi o'rtasidagi o'xshashlik tufayli, hasharotlar ba'zi turdagi tadqiqotlarda sutemizuvchilarni almashtirishi mumkin. Drosophila melanogaster va Galleria mellonella mum qurti sutemizuvchilar patogenlarining virulentlik xususiyatlarini tahlil qilish uchun ayniqsa muhimdir.[74] [75] Mum qurtlari va boshqa hasharotlar ham qulay bioavailability bilan farmatsevtik birikmalarni aniqlash uchun qimmatli ekanligini isbotladi[76] Bunday modellarni qabul qilish to'g'risidagi qaror, odatda, eksperimental o'tkazuvchanlikda sezilarli yutuqlarga erishish uchun sutemizuvchilar bilan past darajadagi biologik o'xshashlikni qabul qilishni o'z ichiga oladi.

Umurtqali hayvonlar

Enos, 1961-yilda Mercury-Atlas 5 kapsulasiga kiritilishidan oldin Yerni aylanib chiqqan uchinchi primat.
Fayl:NoAnimalTesting.png
"Sakrab kelayotgan quyon" logotipi: Evropada hayvonlarda sinovdan o'tmagan ba'zi mahsulotlar ushbu belgini olib yuradi.
Keio universitetida sinovda ishlatiladigan hayvonlar uchun yodgorlik
Ushbu maqola hayvonlar huquqlari turkumining bir qismidir
Hayvonlar huquqlari
A paw
Umumiy
Harakat
Hayvonlarga nisbatan zoʻravonlik
Ideas
Aloqador mavzular

 

Manbalar

Iqtiboslar

  1. ↑ „"Introduction", Select Committee on Animals in Scientific Procedures Report“. UK Parliament. Qaraldi: 2012-yil 13-iyul.
  2. ↑ Hajar, Rachel (2011). "Animal Testing and Medicine". Heart Views 12 (1): 42. doi:10.4103/1995-705X.81548. ISSN 1995-705X. PMID 21731811. PMC 3123518. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3123518. 
  3. ↑ Festing, Simon; Wilkinson, Robin (June 2007). "The ethics of animal research. Talking Point on the use of animals in scientific research". EMBO Reports 8 (6): 526–530. doi:10.1038/sj.embor.7400993. ISSN 1469-221X. PMID 17545991. PMC 2002542. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2002542. 
  4. ↑ Meredith Cohn (26 August 2010). "Alternatives to Animal Testing Gaining Ground," The Baltimore Sun.
  5. ↑ Taylor, Katy; Alvarez, Laura Rego (2019). "An Estimate of the Number of Animals Used for Scientific Purposes Worldwide in 2015". Alternatives to Laboratory Animals (SAGE Publications) 47 (5–6): 196–213. doi:10.1177/0261192919899853. ISSN 0261-1929. PMID 32090616. 
  6. ↑ „REPORT FROM THE COMMISSION TO THE COUNCIL AND THE EUROPEAN PARLIAMENT Seventh Report on the Statistics on the Number of Animals used for Experimental and other Scientific Purposes in the Member States of the European Union“. EUR-Lex (2013-yil 12-may).
  7. ↑ Carbone, Larry. (2004). What Animals Want: Expertise and Advocacy in Laboratory Animal Welfare Policy.
  8. ↑ „EU statistics show decline in animal research numbers“. Speaking of Research (2013). Qaraldi: 2016-yil 24-yanvar.
  9. ↑ Croce, Pietro (1999). Vivisection or Science? An Investigation into Testing Drugs and Safeguarding Health. Zed Books, ISBN 1-85649-732-1.
  10. ↑ „Vivisection FAQ“. British Union for the Abolition of Vivisection. 2015-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  11. ↑ Definitions in:
  12. ↑ Carbone, p. 22.
  13. ↑ "Ethics and animal experimentation: what is debated?". Cadernos de Saúde Pública 15 (Suppl 1): 99–110. 1999. doi:10.1590/s0102-311x1999000500011. PMID 10089552. 
  14. ↑ Yarri, Donna (2005). The Ethics of Animal Experimentation, Oxford University Press U.S., ISBN 0-19-518179-4.
  15. ↑ Cohen and Loew 1984.
  16. ↑ „History of nonhuman animal research“. Laboratory Primate Advocacy Group. 2006-yil 13-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  17. ↑ Abdel-Halim RE (2005). "Contributions of Ibn Zuhr (Avenzoar) to the progress of surgery: a study and translations from his book Al-Taisir". Saudi Medical Journal 26 (9): 1333–39. PMID 16155644. 
  18. ↑ Abdel-Halim RE (2006). "Contributions of Muhadhdhab Al-Deen Al-Baghdadi to the progress of medicine and urology. A study and translations from his book Al-Mukhtar". Saudi Medical Journal 27 (11): 1631–41. PMID 17106533. 
  19. ↑ Costello, John. „The great zoo's who“. Irish Independent (2011-yil 9-iyun).
  20. ↑ "Anthrax". Annu. Rev. Microbiol. 55: 647–71. 2001. doi:10.1146/annurev.micro.55.1.647. PMID 11544370. 
  21. ↑ Windholz G (1987). "Pavlov as a psychologist. A reappraisal". Pavlovian J. Biol. Sci. 22 (3): 103–12. doi:10.1007/BF02734662. PMID 3309839. 
  22. ↑ Maczulak, Anne (2011), Encyclopedia of Microbiology, Facts On File, 127–35-bet, ISBN 978-0-8160-7364-1
  23. ↑ Gorden P (1997). "Non-insulin dependent diabetes – the past, present and future". Ann. Acad. Med. Singap. 26 (3): 326–30. PMID 9285027. 
  24. ↑ Walgate R (1981). "Armadillos fight leprosy". Nature 291 (5816): 527. doi:10.1038/291527a0. PMID 7242665. 
  25. ↑ "The Continuing Challenges of Leprosy". Clin. Microbiol. Rev. 19 (2): 338–81. 2006. doi:10.1128/CMR.19.2.338-381.2006. PMID 16614253. PMC 1471987. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1471987. 
  26. ↑ "Simian Virus 40 DNA Sequences in DNA of Healthy Adult Mice Derived from Preimplantation Blastocysts Injected with Viral DNA". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 71 (4): 1250–54. 1974. doi:10.1073/pnas.71.4.1250. PMID 4364530. PMC 388203. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=388203. 
  27. ↑ "Viable offspring derived from fetal and adult mammalian cells". Nature 385 (6619): 810–13. 1997. doi:10.1038/385810a0. PMID 9039911. 
  28. ↑ „History of animal research“. www.understandinganimalresearch.org.uk. Qaraldi: 2016-yil 8-aprel.
  29. ↑ „Taste of Raspberries, Taste of Death. The 1937 Elixir Sulfanilamide Incident“. FDA Consumer magazine (1981-yil iyun).
  30. ↑ Burkholz, Herbert. „Giving Thalidomide a Second Chance“. FDA Consumer. US Food and Drug Administration (1997-yil 1-sentyabr).
  31. ↑ 31,0 31,1 Croce, Pietro. Vivisection or Science? An Investigation into Testing Drugs and Safeguarding Health. Zed Books, 1999, ISBN 1-85649-732-1 p. 11. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Croce11" defined multiple times with different content
  32. ↑ 32,0 32,1 Bernard, Claude An Introduction to the Study of Experimental Medicine, 1865. First English translation by Henry Copley Greene, published by Macmillan & Co., Ltd., 1927; reprinted in 1949, p. 125.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 "Animal Experimentation: A Student Guide to Balancing the Issues", Australian and New Zealand Council for the Care of Animals in Research and Teaching (ANZCCART), accessed 12 December 2007, cites original reference in Maehle, A-H. and Tr6hler, U. Animal experimentation from antiquity to the end of the eighteenth century: attitudes and arguments. In N. A. Rupke (ed.) Vivisection in Historical Perspective. Croom Helm, London, 1987, p. 22.
  34. ↑ Rudacille, Deborah (2000). The Scalpel and the Butterfly: The Conflict, University of California Press, p. 19 ISBN 0-520-23154-6.
  35. ↑ "In sickness and in health: vivisection's undoing", The Daily Telegraph, November 2003
  36. ↑ Nicoll CS (1991). "A Physiologist's Views on the Animal Rights/Liberation Movement". The Physiologist 34 (6): 303, 306–08, 315. PMID 1775539. 
  37. ↑ „The Life and Letters of Charles Darwin, Volume II“. Fullbooks.com.
  38. ↑ Bowlby, John (1991). Charles Darwin: A New Life, W. W. Norton & Company, p. 420 ISBN 0-393-30930-4.
  39. ↑ Ilman, John. Animal Research in Medicine: 100 years of politics, protest and progress. The Story of the Research Defence Society. Research Defence Society, 2008 — 16 bet. ISBN 978-0-9560008-0-4. 
  40. ↑ Publications of the Research Defence Society: March 1908–1909; Selected by the committee. London: Macmillan, 1909 — xiv bet. 
  41. ↑ Buettinger, Craig (1 January 1993) Antivivisection and the charge of zoophil-psychosis in the early twentieth century. The Historian.
  42. ↑ Carbone, pp. 68–69.
  43. ↑ Office of Laboratory Animal Welfare. Public Health Service Policy on Humane Care and Use of Laboratory Animals. nih.gov
  44. ↑ Title 9 – Animals and Animal Products. Code of Federal Regulations. Vol. 1 (1 January 2008).
  45. ↑ 45,0 45,1 „Animal Testing and the Law – Animal Legal Defense Fund“. Animal Legal Defense Fund. 2017-yil 23-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-iyun. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "aldf.org" defined multiple times with different content
  46. ↑ Harden, Gil. "USDA Inspector General Audit Report of APHIS Animal Care Program Inspection and Enforcement Activities". United States Department of Agriculture Office of Inspector General (Report No. 33601–0001–41). http://www.usda.gov/oig/webdocs/33601-0001-41.pdf. Qaraldi: 7 July 2015. Hayvonlar tajribasi]]
  47. ↑ Young, Robert (September 2005). "Audit Report: APHIS Animal Care Program Inspection and Enforcement Activities". USDA Office of Inspector General Western Region (Report No. 33002–3–SF). http://www.usda.gov/oig/webdocs/33002-03-SF.pdf. Qaraldi: 7 July 2015. Hayvonlar tajribasi]]
  48. ↑ Hansen, L; Goodman, J; Chandna, A (2012). "Analysis of animal research ethics committee membership at American institutions". Animals 2 (1): 68–75. doi:10.3390/ani2010068. PMID 26486777. PMC 4494267. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4494267. 
  49. ↑ Carbone, p. 94.
  50. ↑ "Animal Research: Reliability of Protocol Reviews for Animal Research". Science 293 (5530): 608–09. 2001. doi:10.1126/science.1061621. PMID 11474086. 
  51. ↑ Nandi, Jayashree. „Scientists take on activists, want ban on live testing on animals lifted“. The Times of India (2012-yil 27-aprel). 2012-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 13-iyul.
  52. ↑ Taylor, Katy; Gordon, Nicky; Langley, Gill; Higgins, Wendy (2008). "Estimates for worldwide laboratory animal use in 2005". ATLA 36 (3): 327–42. doi:10.1177/026119290803600310. PMID 18662096. https://animalstudiesrepository.org/acwp_lab/14. 
  53. ↑ 53,0 53,1 „The Ethics of research involving animals“. Nuffield Council on Bioethics. 2008-yil 25-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "nuffield45" defined multiple times with different content
  54. ↑ „USDA publishes 2016 animal research statistics – 7% rise in animal use“. Speaking of Research (2017-yil 19-iyun). Qaraldi: 2017-yil 10-dekabr.
  55. ↑ 55,0 55,1 „USDA Statistics for Animals Used in Research in the US“. Speaking of Research (2008-yil 20-mart). Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "USDA2016" defined multiple times with different content
  56. ↑ Goodman, J.; Chandna, A.; Roe, K. (2015). "Trends in animal use at US research facilities". Journal of Medical Ethics 41 (7): 567–69. doi:10.1136/medethics-2014-102404. PMID 25717142. http://jme.bmj.com/content/early/2015/01/27/medethics-2014-102404.abstract. Qaraldi: 7 July 2015. Hayvonlar tajribasi]]
  57. ↑ Rowan, A., Loew, F., and Weer, J. (1995) "The Animal Research Controversy. Protest, Process and Public Policy: An Analysis of Strategic Issues." Tufts University, North Grafton. cited in Carbone 2004, p. 26.
  58. ↑ Alternatives to Animal Use in Research, Testing and Education, U.S. Congress Office of Technology Assessment, Washington, D.C.:Government Printing Office, 1986, p. 64. In 1966, the Laboratory Animal Breeders Association estimated in testimony before Congress that the number of mice, rats, guinea pigs, hamsters, and rabbits used in 1965 was around 60 million. (Hearings before the Subcommittee on Livestock and Feed Grains, Committee on Agriculture, U.S. House of Representatives, 1966, p. 63.)
  59. ↑ 59,0 59,1 „Animal research numbers in 2017“. Understanding Animal Research (2017). Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "UK Home Office 2016" defined multiple times with different content
  60. ↑ „Home Office Statistics for Animals Used in Research in the UK“. Speaking of Research (2012-yil 23-oktyabr).
  61. ↑ Russell, W. M. S. (William Moy Stratton). The principles of humane experimental technique, Special, South Mimms, Potters Bar, Herts, England: Universities Federation for Animal Welfare, 1992. ISBN 0900767782. OCLC 27347928. 
  62. ↑ Liguori, G. (2017). "Ethical Issues in the Use of Animal Models for Tissue Engineering: Reflections on Legal Aspects, Moral Theory, 3Rs Strategies, and Harm-Benefit Analysis". Tissue Engineering Part C: Methods 23 (12): 850–62. doi:10.1089/ten.TEC.2017.0189. PMID 28756735. https://pure.rug.nl/ws/files/51950145/ten.tec.2017.0189.pdf. 
  63. ↑ Canadian Council on Animal Care (December 2010). 2009 CCAC Survey of Animal Use. Archived from the original on 7 June 2015. https://web.archive.org/web/20150607174417/http://www.ccac.ca/Documents/Publications/Statistics/Survey_2009.pdf. Qaraldi: 7 July 2015. Hayvonlar tajribasi]]
  64. ↑ Merkes, M.; Buttrose, R.. „New code, same suffering: animals in the lab“. ABC. The Drum. Qaraldi: 2015-yil 7-iyul.
  65. ↑ Even, Dan. „Number of animal experiments up for first time since 2008“. Haaretz (2013-yil 29-may). Qaraldi: 2015-yil 7-iyul.
  66. ↑ Rise in animal research in South Korea in 2017. 20 April 2018. https://speakingofresearch.com/2018/04/12/rise-in-animal-research-in-south-korea-in-2017/. Qaraldi: 23 July 2017. Hayvonlar tajribasi]]
  67. ↑ „Number of laboratory animals in Germany“. Max-Planck-Gesellschaft. Max-Planck-Gesellschaft. Qaraldi: 2015-yil 7-iyul.
  68. ↑ Kong, Q.; Qin, C. (2009). "Analysis of current laboratory animal science policies and administration in China". ILAR 51 (1): e1–e11. doi:10.1093/ilar.51.1.e1. PMID 20075493. 
  69. ↑ "The versatile worm: genetic and genomic resources for Caenorhabditis elegans research". Nature Reviews Genetics 8 (7): 518–32. 2007. doi:10.1038/nrg2105. PMID 17549065. 
  70. ↑ "Research resources for Drosophila: the expanding universe". Nature Reviews Genetics 6 (3): 179–93. 2005. doi:10.1038/nrg1554. PMID 15738962. 
  71. ↑ "Evolution of the innate immune system: the worm perspective". Immunological Reviews 198: 36–58. 2004. doi:10.1111/j.0105-2896.2004.0125.x. PMID 15199953. 
  72. ↑ "The immune response of Drosophila melanogaster". Immunological Reviews 198: 59–71. 2004. doi:10.1111/j.0105-2896.2004.0130.x. PMID 15199954. 
  73. ↑ "Worms and flies as genetically tractable animal models to study host-pathogen interactions". Infection and Immunity 73 (7): 3833–41. 2005. doi:10.1128/IAI.73.7.3833-3841.2005. PMID 15972468. PMC 1168613. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1168613. 
  74. ↑ 74,0 74,1 "Exploiting the potential of insects for in vivo pathogenicity testing of microbial pathogens". FEMS Microbiology Reviews 28 (1): 101–12. 2004. doi:10.1016/j.femsre.2003.09.002. PMID 14975532.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "ncbi.nlm.nih.gov" defined multiple times with different content
  75. ↑ 75,0 75,1 Adler, Ben, ed (2011). "Deciphering the Multifactorial Nature of Acinetobacter baumannii Pathogenicity". PLOS ONE 6 (8): e22674. doi:10.1371/journal.pone.0022674. PMID 21829642. PMC 3148234. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3148234.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "plosone.org" defined multiple times with different content
  76. ↑ 76,0 76,1 "Galleria mellonella as a model host to study infection by the Francisella tularensis live vaccine strain". Microbes and Infection / Institut Pasteur 9 (6): 729–34. 2007. doi:10.1016/j.micinf.2007.02.016. PMID 17400503. PMC 1974785. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1974785.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Aperis G 2011" defined multiple times with different content
  77. ↑ "Rapid Virulence Annotation (RVA): Identification of virulence factors using a bacterial genome library and multiple invertebrate hosts". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 105 (41): 15967–72. 2008. doi:10.1073/pnas.0711114105. PMID 18838673. PMC 2572985. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2572985.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Hayvonlar_tajribasi&oldid=2819932" dan olindi