Zambiya davlat madhiyasi

Zambiya davlat madhiyasi
Soʻz muallif(lar)i	G. Ellis, E.S. Musonda, J.M.S. Lichilana, I. Lowe, J. Sajiwandani, and R.J. Seal, 1973
Bastakor	Enoch Sontonga
Qabul qilindi	1973-yil 14-sentabr; 48-yil oldin

„Stand and Sing of Zambia, Proud and Free“ — Zambiya davlatining milliy madhiyasi. Bu kuy 1897-yilda Xhosa bastakori Enoch Sontonga tomonidan yaratilgan „Nkosi Sikelel' iAfrika“ (inglizcha: „Lord Bless Africa“) madhiyasidan olingan. Qoʻshiq matnlari Zambiya mustaqilligidan soʻng, butun Afrikaga tegishli boʻlgan Sontonga qoʻshiqlaridan farqli ravishda Zambiyani aks ettirish uchun yaratilgan.

Tarix

"Nkosi Sikelel' iAfrika" 1923-yilda Janubiy Afrikada nasroniy madhiyasi sifatida mashhur boʻla boshladi. Bu Afrika Milliy Kongressi (ANC) yigʻilishlarining yakuniy madhiyasiga aylandi va keyinchalik aparteid rejimiga qarshi qora tanlilar kurashining ramziy qoʻshigʻiga aylandi. Uning mashhurligi butun Afrika boʻylab cherkovlar orqali tarqaldi va ohang kuyi butun qitʼada, xususan, Sharqiy va Janubiy Afrikadagi millatchilik harakatlari bilan bogʻliq boʻldi. 1964-yilda Buyuk Britaniya parlamentida Zambiya mustaqilligi toʻgʻrisidagi qonun qabul qilingandan soʻng, Zambiyaning Buyuk Britaniyadan mustaqilligini tasdiqlovchi „Nkosi Sikelel' iAfrika“ kuyi Shimoliy Rodeziya madhiyasi hisoblanuvchi „God Save the Queen“ kuyi oʻrniga Zambiya milliy madhiyasi sifatida qabul qilindi. 1973-yilda „Nkosi Sikelel' iAfrica“ madhiyasidan 9 yildan ortiq vaqt davomida foydalangan holda, Zambiya milliy madhiyasi uchun „Nkosi Sikelel' iAfrika“ ohangiga mutanosib yangi qoʻshiqlar yaratishga qaror qilindi. Yangi madhiya soʻzlari uchun milliy tanlov oʻtkazildi. Biroq, yangi soʻzlarning hech biri madhiya uchun toʻliq foydalanish uchun yetarlicha yaxshi deb topilmadi. Natijada oltita ariza birlashtirilib, „Stand and Sing of Zambia, Proud and Free“ nomli asari yaratildi va saralangan ishtirokchilar sovgʻalar bilan taqdirlandilar. Kompozitsiya mualliflari G. Ellis, E.S. Musonda, J.M.S. Lichilana, I. Lou, J. Sajivandani va R.J. Muhrlar hisoblanishadi. 1973-yil sentabrda Milliy Assambleya „Milliy madhiya toʻgʻrisida“gi qonunni qabul qildi, unda „Stand and Sing of Zambia, Proud and Sing“ qoʻshigʻining inglizcha matni Zambiya milliy madhiyasi sifatida qonuniy belgilab qoʻyilgan. Qonun, shuningdek, madhiyani „haqorat qilish yoki kamsitish yoki masxara qilish“ni jinoyat deb hisobladi va Zambiya prezidentiga madhiya qanday kuylanishini belgilash va undan foydalanishni cheklash huquqini berdi.

Matn

2005-yilda Zambiya ayollar qatlamlari „Stand and Sing of Zambia, Proud and Free“ qoʻshigʻidagi bir qator qoʻshiq soʻzlarini oʻzgartirishni soʻrab murojaat qilishdi, chunki ular madhiya soʻzlarini juda erkaklarga yoʻnaltirilgan deb bilishgan. Bunga javoban, joriy qoʻshiq matni ayollarni ham oʻz ichiga olganligi toʻgʻrisida qaror qabul qilindi va „Zambiyani turing va kuylang, magʻrur va erkin“ qoʻshigʻi „mamlakat merosini aks ettiruvchi tarixiy qoʻshiqlardan tuzilgani“ taʼkidlandi. 2012-yilda professor Michelo Hansungule Zambiya madhiyasi haddan tashqari erkaklarga xos ekanligi haqidagi xavotirlarini takrorladi. U, shuningdek, Janubiy Afrikaning milliy madhiyasi bilan bir xil ohangga ega boʻlganligi sababli, u intellektual mulkka taʼsir qilishi mumkinligini taʼkidladi va Zambiya suvereniteti shubha ostiga olinishi mumkinligini aytdi.

Ingliz tilida	Bemba tilida	Chewa tilida	Tonga tilida
I Stand and sing of Zambia, proud and free, Land of work and joy in unity, Victors in the struggle for the rights, Weʼve won freedom’s fight. All one, strong and free. II Africa is our own motherland, Fashionʼd with and blessed by God’s good hand, Let us all her people join as one, Brothers under the sun. All one, strong and free. III One land and one nation is our cry, Dignity and peace 'neath Zambiaʼs sky, Like our noble eagle in its flight, Zambia, praise to thee. All one, strong and free. Praise be to God, Praise be, praise be, praise be, Bless our great nation, Zambia, Zambia, Zambia. Free men we stand Under the flag of our land. Zambia, praise to thee! All one, strong and free.	I Lumbanyeni Zambia, no kwanga, Ne cilumba twange tuumfwane, Mpalume sha bulwi bwa cine, Twaliilubula. Twikatane bonse. II Bonse tuli bana ba Africa, Uwasenaminwa na Lesa, Nomba bonse twendele pamo, Twaliilubula. Twikatane bonse. III Fwe lukuta lwa Zambia lonse, Twikatane tubyo mutende, Pamo nga lubambe mu mulu, Lumbanyeni Zambia. Twikatane bonse. Lumbanyeni, Lesa, Lesa, wesu, Apale calo, Zambia, Zambia, Zambia. Fwe bantungwa Mu luunga lwa calo. Lumbanyeni Zambia. Twikatane bonse.}}	I Imani timtamande Zambia, Dziko la cimwemwe ndi umodzi, Ife tinamenyera ufulu, Tinapata ufuluwu, Umodzi ndi mphamvu. II Africa ndiye Mayi wathu, Dzanja la Mbuye lamdalitsa Tiyeni tonse tigwirizane Ndife abale m’dziko: Umodzi ndi mphamvu. III Dziko limodzi, mtundu umodzi Ndi cilakolako cathutu Ulemu ndi mtendere m’dziko Monga nkwazi m’mwamba: Umodzi ndi mphamvu. Timtamande, Mlungu, Mlungu wathu, Adalitse, Zambia, Zambia, Zambia. Omasuka pansi Pa ndembela yathu. Zambia timtamande. Umodzi ndi mphamvu.}}	I Atumutembaule Zambia, mbotubelekela antoomwe, Twakazunda akwaanguluka, Akulilela, Toonse Tuswangane. II Afrika mbabaama besu, Cisi cakalelekw' aLeza, Toonse tobantu tuswaangane, Mubwanabokwabo, Toonse Tuswangane. III Ciinga comwe ncotulilila, Mbulemu aluumuno mucisi, Mbuli Sikwaze Mbwauluka, Zambia, omubotu, Toonse Tuswangane. Atulumbe, Leza Leza Wesu Cisi Cesu, Zambia, Zambia, Zambia, Andembela, yuunga mucisi cesu, Zambia Omubotu, Toonse Tuswangane.}}

Havolalar

• Zambia: „Stand and Sing of Zambia, Proud and Free“ — Audio of the national anthem of Zambia, with information and lyrics