Yuty (krater)
Yuti-Paragvaydagi Yuti shahri nomi bilan atalgan. Xryse Planitiadagi Marsdagi krater. Uning diametri taxminan 19 kilometr (12 milya) bo'lib, mars zarbasi kraterlarining o'ziga xos xususiyati bo'lgan murakkab ejektal loblar bilan o'ralgan. [1]
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Marsdagi ekvatorial va o'rta kenglikdagi ko'plab kraterlar ejekta morfologiyasining ushbu shakliga ega bo'lib, u ta'sir qiluvchi obyekt yer osti muzlarini eritganda paydo bo'ladi. Chiqarilgan materialdagi suyuq suv sirt bo'ylab oqadigan loyqa loyni hosil qiladi. Xarakterli lob shakllarini hosil qiladi.[2][3] Yutining janubi-gʻarbiy chekkasida oldindan mavjud boʻlgan, qisman koʻmilgan krater mavjudligi ejektaning yupqa ekanligidan dalolat beradi.[4]
Yuty Viking 1 qo'nish joyining umumiy hududida joylashgan. U 1970-yillarda Viking orbitalari tomonidan yaxshi suratga olingan va natijada uning tasviri o'sha davrning ko'plab kitoblari va maqolalarida Mars kraterlari morfologiyasining namunasi sifatida paydo bo'ladi.
Yuti kabi kraterlarning o'ziga xos lobat ejecta naqshlari Mars tadqiqotchilari orasida chalkash terminologiyani keltirib chiqardi. Ba'zan norasmiy ravishda "splosh kraterlar" deb nomlanadi, Yuty tipidagi kraterlar, shuningdek, gulbarg yoki gul kraterlari va suyuq ejekta kraterlari deb ham ataladi.[5] Ko'pincha ular qal'a kraterlari deb ataladi, chunki ejekta loblari kavisli tizmalar yoki qal'alarda tugaydi. Bugungi kunda afzal qilingan terminologiyada[6] Yuty ko'p qatlamli ejekta (MLE) devor krateri sifatida tavsiflanadi. Chunki uning chiqishi uch yoki undan ortiq diskret qatlamlar qatorida joylashgan.[7] Bir nechta ejektor qatlamlarining mavjudligi muzning bir nechta qatlamlariga yoki suyuq suv bilan to'yingan er osti qatlamiga ta'sirni aks ettirishi mumkin. Aniq jarayon hali ham bir oz munozarali.[8]
Yuty oddiy (piyola shaklidagi) kraterdan farqli o'laroq, murakkab kraterdir. Murakkab kraterlar ko'tarilgan markaziy cho'qqi majmuasi va ichki devor bo'ylab teraslar bilan ajralib turadi. Marsda murakkab krater morfologiyasi 5 dan 8 gacha bo'lgan krater diametrlarida paydo bo'la boshlaydi. Yutidagi markaziy cho'qqining o'lchami boshqa sayyoralardagi taqqoslanadigan kraterlardagi markaziy cho'qqilardan kattaroqdir. Bu Marsdagi murakkab kraterlarga xos ko'rinadi va lobate ejecta naqshlari singari, Marsga xos bo'lgan er osti geologik sharoitlari (masalan, muzning mavjudligi) bilan bog'liq bo'lishi mumkin.[9]
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ma'lumotnomalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Carr, M. H.; Saunders, R. S.; Strom R. G. Geology of the Terrestrial Planets. NASA Scientific and Technical Information Branch: Washington DC, 1984, p. 220.
- ↑ Kiefer. „Maximum Impact – Impact Craters in the Solar System“. NASA Solar System Exploration (2004). 2006-yil 29-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 14-may.
- ↑ Hartmann, W. K. A Traveler’s Guide to Mars: The Mysterious Landscapes of the Red Planet; Workman: New York, 2003, pp. 99–100.
- ↑ Carr, M. H.; Saunders, R. S.; Strom R. G. Geology of the Terrestrial Planets; NASA Scientific and Technical Information Branch: Washington DC, 1984, p. 221.
- ↑ Carr, M. H. The Surface of Mars; Cambridge University Press: New York, 2006, p. 33.
- ↑ Boyce, J. M. The Smithsonian Book of Mars; Konecky & Konecky: Old Saybrook, CT, 2008, p. 203.
- ↑ Barlow, N. G. et al. (2000). "Standardizing the Nomenclature of Martian Impact Crater Ejecta Morphologies". J. Geophys. Res., 105 (E10).
- ↑ Barlow, N. G.; Sharpton, V.; Kuzmin, R. O. "Impact Structures on Earth and Mars", in The Geology of Mars: Evidence from Earth-Based Analogs, Chapman, M. G., Ed.; Cambridge University Press: Cambridge, UK, 2007, pp. 58–59.
- ↑ Boyce, J. M. The Smithsonian Book of Mars; Konecky & Konecky: Old Saybrook, CT, 2008, p. 201.