Yordam munozarasi:Maqola qanday yoziladi?
Oʻzbekistonning milliy immunizatsiya dasturi va vaksinatsiya tarixi
[manbasini tahrirlash]Oʻzbekiston milliy immunizatsiya dasturi mamlakatda yuqumli kasalliklarning oldini olish maqsadida boshlangan muhim dasturlardan biri hisoblanadi. Sovet davridan boshlab, mustaqillik yillarida ham Oʻzbekiston sogʻliqni saqlash tizimi xalqaro standartlarga muvofiq ravishda turli kasalliklarga qarshi emlash dasturlarini joriy qilgan. Milliy emlash dasturi, ayniqsa, bolalar salomatligini himoya qilishda katta ahamiyat kasb etib kelmoqda.
Oʻzbekistonning emlash dasturining ildizlari Sovet Ittifoqi davriga borib taqaladi. Sovet davrida bolalar poliomiyelit, qizamiq, ko'kyo'tal kabi kasalliklarga qarshi keng miqyosda emlangan. 1991-yilda Oʻzbekiston mustaqillikka erishgandan soʻng, yangi milliy sogʻliqni saqlash siyosatini ishlab chiqishga kirishdi, bunda xalqaro tashkilotlar, xususan, Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti (JSST), BMT Bolalar jamg'armasi (UNICEF) va boshqa tashkilotlar bilan hamkorlik yoʻlga qoʻyildi.
Oʻzbekistonning mustaqillikdan keyingi immunizatsiya dasturi
[manbasini tahrirlash]Mustaqillik yillaridan boshlab, Oʻzbekistonning immunizatsiya dasturi kengaytirilib, aholini poliomiyelit, qizamiq, difteriya, ko'kyo'tal va boshqa yuqumli kasalliklardan himoya qilishga qaratilgan. 1996-yilda Oʻzbekiston JSSTning global emlash tashabbusiga qoʻshildi va 2002-yilda poliomiyelitdan holi mamlakat sifatida eʼlon qilindi .
Milliy emlash kalendari orqali bolalar 12 oyga toʻlgunlariga qadar 10 xil kasallikka qarshi vaksinatsiya qilinadi. Ushbu kasalliklar qatoriga qizamiq, ko'kyo'tal, gepatit B va poliomiyelit kiradi. Shuningdek, bolalar hamda homilador ayollar uchun tetanus va difteriya kabi kasalliklarga qarshi emlashlar ham muhim rol oʻynaydi .
COVID-19 va yangi vaksinatsiya dasturlari
[manbasini tahrirlash]COVID-19 pandemiyasi davrida Oʻzbekiston hukumatining vaksinalarga boʻlgan e'tibori yana ham kuchaydi. 2021-yilda Oʻzbekiston COVID-19 ga qarshi vaksinatsiyani keng miqyosda amalga oshirdi. Sinovac, Sputnik V, va AstraZeneca kabi vaksinalar mamlakatda qo'llanildi. Pandemiya davrida JSST va boshqa xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikda vaksina taʼminoti va vaksinatsiya jarayonlari tezkorlik bilan tashkil etildi.
COVID-19ga qarshi vaksinatsiya jarayonida Oʻzbekistonda birinchi navbatda sogʻliqni saqlash xodimlari, keksalar, xastaligi mavjud kishilar va boshqa xavf ostida boʻlgan guruhlar emlandi. Pandemiya davrida 18 yoshdan katta aholining katta qismi vaksinatsiya qilingan, bu esa kasallik tarqalishini cheklashda katta yutuqlardan biri bo‘ldi.
Immunizatsiya dasturining rivojlanishi
[manbasini tahrirlash]Mustaqillikdan keyin, Oʻzbekiston sogʻliqni saqlash tizimi bir qator islohotlarni amalga oshirdi. 1993-yilda JSSTning kengaytirilgan immunizatsiya dasturiga (EPI) qoʻshilishi bilan aholi salomatligini yaxshilashga qaratilgan vaksinatsiya ishlari yanada kuchaytirildi. Ushbu davrda JSST va UNICEF bilan hamkorlikda yangi ommaviy vaksinatsiya boshlandi va respublikada yuqumli kasalliklar bilan bogʻliq xavflarni kamaytirish uchun faol ish olib borildi.
Mintaqaviy qamrov va chekka hududlar
[manbasini tahrirlash]Oʻzbekistonning geografik joylashuvi va chekka hududlari aholisi uchun sogʻliqni saqlash xizmatlarini yetkazib berish, jumladan, vaksinatsiya jarayonlarini tashkil qilish muhim muammo hisoblanadi. Ayniqsa, togʻli va choʻl hududlaridagi aholi emlash dasturlariga toʻliq qamrab olinishi uchun mobil klinikalar va maxsus tibbiy guruhlar tashkil etilgan. Bu borada Oʻzbekiston hukumati UNICEF va boshqa xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikda chekka hududlarga ham vaksinalarni yetkazish bo‘yicha keng koʻlamli ishlar olib bordi.
Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti (JSST) bilan hamkorlik JSST Oʻzbekistonning emlash dasturiga doimiy ko'mak berib keladi. Oʻzbekiston 1997-yilda JSST bilan birgalikda "Global Poliomiyelit Eradikatsiya Dasturi" ga qoʻshildi va bu dastur poliomiyelitning butunlay bartaraf etilishida muhim ahamiyat kasb etdi. Xalqaro tashkilotlarning yordami tufayli Oʻzbekistonda muntazam ravishda bolalarga vaksinatsiya o‘tkazilib, aholi o‘rtasida keng ko‘lamli xabardorlik ishlarini amalga oshirishda yordam berdi.
Asosiy muvaffaqiyatlar
[manbasini tahrirlash]- Poliomiyelit: 1995-yilda Oʻzbekistonda poliomiyelitga qarshi ommaviy emlash boshlandi va 2002-yilda mamlakat rasman poliomiyelitdan holi davlat sifatida eʼtirof etildi.
- Qizamiq va ko'kyo'tal: Ushbu kasalliklarga qarshi milliy emlash dasturi samarali amalga oshirilib, qizamiqga chalinish holatlari sezilarli darajada kamaydi.
- Bolalar o'limini kamaytirish: Vaksinatsiya dasturlari tufayli bolalar o'limi ko'rsatkichlari kamayib, bolalar sog'lig'ini himoya qilishda sezilarli yutuqlarga erishildi.
Xulosa
[manbasini tahrirlash]Oʻzbekistonning milliy immunizatsiya dasturi mamlakat aholisini yuqumli kasalliklardan himoya qilishda hal qiluvchi rolda qolmoqda. Dastur rivojlanishi davomida xalqaro tashkilotlar bilan samarali hamkorlik qilinib, ommaviy emlashlar oʻtkazilinmoqda. Hozirgi kunda ham milliy vaksinalash dasturi davom etib, sogʻliqni saqlash tizimining dolzarb vazifalaridan biri boʻlib kelmoqda.
Manbalar
[manbasini tahrirlash]1. Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti (JSST) hisobotlari - [WHO.int](https://www.who.int)
2. Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi - [minzdrav.uz](https://minzdrav.uz)
3. UNICEFning Oʻzbekistondagi vaksinatsiya faoliyati boʻyicha hisobotlar - [UNICEF.org](https://www.unicef.org)
4. "Vaksinatsiya tarixi va pandemiya davridagi tadbirlar" - JST sharhi, [WHO COVID-19 report](https://covid19.who.int)
5. Oʻzbekistonda poliomiyelitdan holi davlat maqomi - [JST polio eradication initiative](https://polioeradication.org)
6. Oʻzbekiston vaksinatsiya tarixi va poliomiyelitga qarshi yutuqlar - JST poliomiyelit eradikatsiyasi dasturi - Polioeradication.org
7. Vaksina texnologiyalari va innovatsion tizimlar - JST Cold Chain Logistics - WHO Immunization Logistics