Yetti qorilar

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Yetti qorilar( arabcha: القراء السبعةالقراء السبعة ) Qiroat ilmini mukammal darajada o'zlashtirgan va Qur'on qiroatini tasdiqlangan va ma'qullangan tartibda uzatib kelgan qorilar bo'lishgan.[1][2]

Taqdimot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yetti qori Qur'onni keyingi avlodga uzatgan eng mashhur qorilar bo'lib, ularda ba'zi Qur'on oyatlardagi manbalarda so'zlarning o'qilishi turlicha bo'lgan.[3][4]

Ularning nomlari Qur'on fanlari bo'yicha kitoblariga muhrlanib qolgan bo'lib, ularning qiroati uchinchi sinfga tegishli qiroat hisoblanadi (arabcha: طَبَقَاتُ الْقُرَّاءِطَبَقَاتُ الْقُرَّاءِ ).[5]

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turli qiroat maktablariga asoslangan o'nta qiroat mavjud bo'lib, ularning har biri taniqli qorining nomi ila atalgan.

Bu o'n qiroat tasdiqlangan asl yetti (mutavotir) qiroatdan kelib chiqqan bo'lib ularning hofizlari ikkinchi va uchinchi asrlarida yashagan.[6]

Islom dinining to'rtinchi asrida yashagan olim Abu Bakr Ibn Mujohid birinchi bo'lib ushbu yetti qiroatni ma'qullagan. Shunday qilib Qur'on o'qishlarining asl usullari bizga qiroatlar tizimi sinflanishi ko'rinishida qorilardan roviylarga, roviylardan toriqlarga, toriqlardan vojihlarga uzatilgan[7]

Qiroatning yettita o'qilishininf dastlabki cheklanishi milodning VIII asrida Abu Bakr Ibn Mujohid tomonidan amalga oshirilgani uning "Kitob as-Sab 'fil-qiroat" nomli kitobida qayd etilgan.[8]

Ibn Mujohiddan oldin Abu Ubayd al-Qosim bin Salom bo'lib, u birinchi bo'lib yetti mutavotir qorilarning qiroatlarini yig'gan olim hisoblanadi.[9]

1173 misrali she'rida, olim Al-Shatibiy, yetti qorining har biridan ikkita eng mashhur uzatuv yo'llarini ko'rsatib bergan. Bu asarning nomi Ash-Shatibiyyah bo'lib, unda u yetti qorining har birining qiroat usullari qoidalarini yozib qoldirgan.[10]

Bundan tashqari, olim Ibn al-Jazariy, boshqa ikki she'r Al-Durra Al-Maa'nia va Tayyibat Al-Nashrni yozgan bo'lib, ular ushbu yetti qiroatni batafsil bayon etadi.[11]

Qorilar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qiroatlari tasdiqlangan yetti qorilar quyidagilar[12][13]

  1. Ibn Amir ad-Damashqiy (milodiy 640 - 736).[14]
  2. Ibn Kasir al-Makkiy (665 - 737 milodiy).[15][16]
  3. Nafius al-Madaniy (689 - 785 milodiy).[17][18]
  4. Basralik Abu Amr (milodiy 689 - 771).[19]
  5. Hamza az-Zaiyat (milodiy 699 - 772).[20]
  6. Osim ibn Abi an-Najud (milodiy 700 - 745).[21]
  7. Al-Kisoiy (milodiy 737 - 805).[22][23]

Roviylar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yetti qorining har biri roviy deb atalgan shogirdlari bo'lgan. Ular qorilarning ilmlarini rivoyatlar ko'rinishida keyingi avlodga uzatib borishgan

Roviy yoki uzatuvchi o'z navbatida "toriq" deb atalgan shogirdlari bo'lib ular qiroatning ikkilamchi uzatmalari yoki yo'llarini yozib borishgan

Dinshunoslar tasdiqlangan va ma'qullangan Quron qiroati toriqlarining soni 850 ga yetishini aytishadi.[24]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. مختصر في مذاهب القراء السبعة بالأمصار, January 2000. ISBN 9782745129314. 
  2. المفردات السبع (وهي مفردات القراء السبعة), January 2011. ISBN 9782745169334. 
  3. غاية النهاية في طبقات القراء 1-2 ج1, January 2006. ISBN 9782745149695. 
  4. السبع, سبط الخياط. المبهج في القراءات السبع المتممة بقراءة ابن محيصن الأعمش ويعقوب وخلف 1-3 ج1, January 2006. ISBN 9782745139870. 
  5. جمال القراء وكمال الإقراء (في علوم القرآن الكريم), January 2011. ISBN 9782745166814. 
  6. تاريخ القراءات في المشرق والمغرب, January 2008. ISBN 9782745161956. 
  7. النشر في القراءات العشر, January 2016. ISBN 9782745136954. 
  8. القواعد والإشارات في أصول القراءات, January 2019. ISBN 9782745166753. 
  9. kf1sDwAAQBAJ
  10. الكافي في القراءات السبع, January 2009. ISBN 9782745130105. 
  11. الموضح لمذاهب القراء واختلافهم في الفتح والإمالة, January 2010. ISBN 9782745163004. 
  12. شرح قواعد البقري في أصول القراء السبعة ويليه الإدغام الكبير لأبي عمرو بن العلاء, January 2003. ISBN 9782745100023. 
  13. الشمعة في انفراد الثلاثة عن السبعة, January 2017. ISBN 9782745130648. 
  14. المفتي, محمد. مدخل إلى علوم القرآن الكريم و السنة النبوية, January 2012. ISBN 9796500040301. 
  15. بكر/السيوطي, جلال الدين عبد الرحمن بن أبي. شرح الشاطبية. Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية, 1-yanvar 2011-yil. ISBN 9782745163769. 
  16. الجزري, شمس الدين أبي الخير محمد بن محمد/ابن. التمهيد في علم التجويد. Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية, 1-yanvar 2016-yil. ISBN 9782745163752. 
  17. الشرقاوي, إسماعيل بن إبراهيم. هداية اللطيف إلى طرق نافع العشرة من كتاب التعريف. Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية, 1-yanvar 2017-yil. ISBN 9782745187086. 
  18. „الحجة للقراء السبعة - ج 1 - الفاتحة - البقرة 30“. IslamKotob.
  19. الحفيان, أحمد محمود عبد السميع الشافعي. أشهر المصطلحات في فن الأداء وعلم القراءات ويليه متن الدرة المضية في القراءات الثلاث المتممة للعشرة. Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية, 1-yanvar 2001-yil. ISBN 9782745132543. 
  20. المغربي, أبي القاسم عبد الوهاب بن محمد القرطبي. المفتاح في القراءات السبع. Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية, 1-yanvar 2006-yil. ISBN 9782745145727. 
  21. الناشري, عفيف الدين عثمان بن عمر بن أبي بكر الشافعي. الدر الناظم لرواية حفص عن عاصم. Al Manhal, 1-yanvar 2016-yil. ISBN 9796500325675. 
  22. الحفيان, أحمد محمود عبد السميع الشافعي. قراءة الكسائي من القراءات العشر المتواترة ويليه إدغام القراء للسيرافي. Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية, 1-yanvar 2002-yil. ISBN 9782745135018. 
  23. „الاتقان في علوم القرآن للسيوطي“. Asiatic Society of Bengal (2-yanvar 1857-yil).
  24. محمد/النويري, أبي القاسم محمد بن. شرح الدرة المضية في القراءات الثلاث المروية (وهو شرح لمنظومة الإمام ابن الجزري). Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية, 1-yanvar 2011-yil. ISBN 9782745166807.