Kontent qismiga oʻtish

Yaponiya qadriyatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Yaponiya qadriyatlari yapon madaniyatida muhim deb hisoblangan madaniy maqsadlar, e'tiqodlar va xatti-harakatlardir.

Global istiqbol

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Global nuqtai nazardan, Yaponiya madaniyati boshqa madaniyatlarga qaraganda emansipativ qadriyatlar (individual erkinlik va shaxslar o'rtasidagi tenglik) va individualizm bo'yicha yuqori ballga ega, shu jumladan Yaqin Sharq va Shimoliy Afrika, Sahroi Kabirdan janubiy Afrika, Hindiston va boshqa Janubiy Osiyo mamlakatlari, Markaziy Osiyo, Janubi-Sharqiy Osiyo, Markaziy Osiyo, Sharqiy Yevropa, Markaziy Amerika va Janubiy Amerika.

G'arbiy Yevropa madaniyatlari emansipativ qadriyatlar va individualizm bo'yicha yapon madaniyatidan yuqori ballga ega[1][2][3][4]. Amerika Qo'shma Shtatlari va Yaponiya madaniyatlarida emansipativ qadriyatlar va individualizmning o'xshash darajasi mavjud[5].

Ijtimoiy antropolog Maykl Minkov tomonidan ishlab chiqilgan moslashuvchan madaniyatlar va monumentalistik madaniyatlar nazariyasiga ko'ra, ba'zi jamiyatlar o'zgarishlarga moslashish va o'zini-o'zi takomillashtirishga urg'u beradi (moslashuvchan madaniyatlar), boshqalari esa an'ana va o'z-o'zini barqarorlikka (monumentalistik madaniyatlar) ustunlik beradi. Yapon madaniyati boshqa madaniyatlarga qaraganda ko'proq moslashuvchanlikni ta'kidlaydi. Dunyoning barcha yirik mintaqalaridan tanlab olingan 54 milliy madaniyat namunasi orasida yapon madaniyati moslashuvchanlik indeksi bo'yicha birinchi o'rinni egalladi. Madaniyatlarning moslashuvchanlik yo'nalishi talabalarning PISA va TIMSS kabi xalqaro testlardagi ta'lim yutuqlari bilan kuchli bog'liqdir[6].

Stipendiya tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

19-asr oxiri - 20-asr boshlaridagi Bazil Xoll Chemberlen, Jorj Trumbull Ledd va Persival Louell kabi G'arb sayohatchilarining asarlari mashhur va akademik nutqda yapon qadriyatlari haqidagi keyingi g'oyalarga ta'sir ko'rsatdi[7].

Rut Benediktning 1946-yilda chop etilgan "Xrizantema va qilich" kitobi yapon qadriyatlari haqidagi keyingi portretlar va stereotiplarni shakllantirishda ta'sir ko'rsatdi. Antropologiyada kitob aybdorlik va uyat madaniyatlari o'rtasidagi farqni ommalashtirdi. Unda yapon madaniyati boshliqlar va bo‘ysunuvchilar o‘rtasidagi ierarxiyaga asoslangan, shuningdek, yaqinlar bilan shaxslararo munosabatlarga urg‘u berilganligi tasvirlangan[8].

"Xrizantema va qilich" kitobining nashr etilishi bilan yakunlangan tadqiqot Ikkinchi Jahon urushi davrida AQSh va Yaponiya qarama-qarshi tomonlarda bo'lgan paytda amalga oshirilgan. Bu holat qo'llanilgan tadqiqot metodologiyasiga ta'sir qildi, chunki Benedikt nisbatan kam sonli yapon amerikaliklar bilan suhbatlarga, shuningdek, urush davridagi Yaponiya hujjatlariga tayanishi kerak edi. Ushbu uslubiy muammolar tufayli kitob madaniyatni mafkuradan ajratmagani, shuningdek, ishonchsiz namunalarga tayanganligi uchun tanqid qilindi[9].

1970-yillarda yapon psixoanalisti Takeo Doi " Tobelik anatomiyasi" kitobini nashr etdi, unda ommaviy ifoda va shaxsiy fikrlar yoki his-tuyg'ular o'rtasidagi honne - tatemae bo'linishi haqida batafsil ma'lumot berildi[10] . Yapon mifologiyasida xudolar sevgi va g'azab kabi insoniy his-tuyg'ularni aks ettiradi[11].

Yaponiya bolalari o'zlarining dastlabki kunlaridanoq insonning qoniqishi boshqalar bilan yaqin aloqada bo'lishini bilib olishadi. Bolalar oiladan boshlab, keyinchalik mahalla, maktab, o'yin maydonchasi, jamoa va kompaniya kabi katta guruhlarga tarqaladigan o'zaro bog'liq jamiyatning bir qismi ekanliklarini erta tushunishni o'rganadilar. 

Boshqalarga qaramlik insonning tabiiy bir qismidir; u yaratgan ijtimoiy majburiyatlarni ( giri ) bajarish uchun juda og'ir bo'lgan taqdirdagina, masalan, karoshi (ortiqcha mehnatdan o'lim) yoki o'z joniga qasd qilishga olib kelganda, unga salbiy qaraladi, bu Yaponiya tarixi va madaniyatida juda ko'p ishlab chiqilgan mavzudir. Biroq, 21-asrning boshlarida maktabdagi bezorilik juda katta tashvish mavzusiga aylandi[12].

Ta'lim

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kollektivizm-individualizm va monumentalizm-bolalar ta'limida moslashuvchanlik qadriyatlariga ko'ra mamlakatlar.[13] Yaponiya yuqori o'ng burchakda, individuallik va moslashuvchanlikka moyil.

Katta yoshli yaponiyaliklar boshqa madaniyatdagi kattalarga qaraganda mustaqillik, individual mas'uliyat, qat'iyatlilik va tasavvur kabi o'z-o'zini boshqarish bilan bog'liq xususiyatlarni bolalarni tarbiyalashda muhim maqsadlar deb bilishadi. Boshqa tomondan, kattalar yaponiyaliklar diniy e'tiqod yoki itoatkorlik kabi xususiyatlarni boshqa madaniyatdagi kattalar bilan solishtirganda bolalarni tarbiyalashda foydali maqsadlar sifatida qadrlash ehtimoli kamroq. Kattalar yaponiyaliklar tomonidan mehnatsevarlik va tejamkorlik kabi amaliy qadriyatlarga yoki bag'rikenglik va altruizm kabi fuqarolik qadriyatlariga bolalar ta'limining bir qismi sifatida berilgan ahamiyat darajasi boshqa madaniyatlarning kattalari tomonidan berilgan ahamiyat darajasiga o'xshaydi[14].

Maykl Minkov va uning hamkorlari tomonidan dunyoning barcha asosiy mintaqalarini ifodalovchi 54 mamlakatdan namunalar yordamida amalga oshirilgan global tadqiqotga ko'ra, kattalar o'z farzandlariga beradigan (agar ular ota-ona bo'lsalar) yoki beradigan (agar farzandlari bo'lmasa) maslahatlar. bolalar ular yashayotgan madaniyatning umumiy xususiyatlariga mos keladi. Boshqa sohalar bilan bog'liq qadriyatlar va me'yorlardagi madaniy farqlar singari, bolalar ta'limi maqsadlariga oid madaniy farqlar individualizmga qarshi kollektivizm va moslashuvchanlikka qarshi monumentalizm deb ataladigan ikkita indeksni tashkil qiladi. Yaponiyalik kattalar G'arbiy Yevropadan tashqari, boshqa madaniyatdagi ota-onalarga qaraganda, bola tarbiyasida individual xususiyatlar muhimroq deb hisoblashadi. O'zgaruvchan sharoitlarga moslashish va o'z-o'zini takomillashtirish kabi moslashuvchanlik xususiyatlari tadqiqotga kiritilgan boshqa madaniyatdagi kattalarga qaraganda yaponiyalik kattalar tomonidan muhim deb tanlanishi ehtimoli ko'proq edi[13].

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Yaponiya siyosiy qadriyatlari
  • Uyat jamiyat
  • Yaponiya chegaralanmagan: o'zgaruvchan xalqning mag'rurlik va maqsad sari intilishi

Ma'lumotnomalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „WVS Database“. www.worldvaluessurvey.org. Qaraldi: 2020-yil 28-iyul.
  2. ↑ Minkov, Michael; Dutt, Pinaki; Schachner, Michael; Morales, Oswaldo; Sanchez, Carlos; Jandosova, Janar; Khassenbekov, Yerlan; Mudd, Ben (2017). „A revision of Hofstede's individualism-collectivism dimension“. Cross Cultural & Strategic Management. 24-jild, № 3. 29-bet. doi:10.1108/ccsm-11-2016-0197. ISSN 2059-5794.
  3. ↑ Welzel, Christian „Chapter 2. Mapping Differences“, . Freedom Rising. New York: Cambridge University Press, 2013 — 87-bet. DOI:10.1017/cbo9781139540919. ISBN 978-1-139-54091-9. 
  4. ↑ Beugelsdijk, Sjoerd; Welzel, Chris (2018-10-02). „Dimensions and Dynamics of National Culture: Synthesizing Hofstede With Inglehart“. Journal of Cross-Cultural Psychology. 49-jild, № 10. 1485-bet. doi:10.1177/0022022118798505. ISSN 0022-0221. PMC 6191680. PMID 30369633.
  5. ↑ Welzel, Christian (2011). „The Asian Values Thesis Revisited: Evidence from the World Values Surveys“. Japanese Journal of Political Science. 12-jild, № 1. 1–31-bet. doi:10.1017/s1468109910000277. ISSN 1468-1099.
  6. ↑ Minkov, Michael; Bond, Michael H.; Dutt, Pinaki; Schachner, Michael; Morales, Oswaldo; Sanchez, Carlos; Jandosova, Janar; Khassenbekov, Yerlan; Mudd, Ben (2017-08-29). „A Reconsideration of Hofstede's Fifth Dimension: New Flexibility Versus Monumentalism Data From 54 Countries“. Cross-Cultural Research. 52-jild, № 3. 309–333-bet. doi:10.1177/1069397117727488. ISSN 1069-3971.
  7. ↑ Takano, Yohtaro; Osaka, Eiko (1999). „An unsupported common view: Comparing Japan and the U.S. on individualism/collectivism“. Asian Journal of Social Psychology. 2-jild, № 3. 311–341-bet. doi:10.1111/1467-839x.00043. ISSN 1367-2223.
  8. ↑ Befu, H. (1980). A critique of the group model of Japanese society. Social Analysis: The International Journal of Social and Cultural Practice, (5/6), pp. 29–43.
  9. ↑ Ryang, Sonia (2002). „Chrysanthemum's Strange Life: Ruth Benedict in Postwar Japan“. Asian Anthropology. 1-jild, № 1. 87–116-bet. doi:10.1080/1683478x.2002.10552522. ISSN 1683-478X. PMID 17896441.
  10. ↑ Takeo Doi, The Anatomy of Dependence: Exploring an area of the Japanese psyche – feelings of indulgence. Kodansha International Ltd.: 1973.
  11. ↑ Chamberlain, B.H.. A Translation of the "Ko-Ji-Ki", 1883. 
  12. ↑ „School bullying in Japan“. BBC. Qaraldi: 2008-yil 13-yanvar.
  13. ↑ 13,0 13,1 Minkov, Michael; Dutt, Pinaki; Schachner, Michael; Jandosova, Janar; Khassenbekov, Yerlan; Morales, Oswaldo; Sanchez, Carlos Javier; Mudd, Ben (2018-04-04). „What Values and Traits Do Parents Teach to Their Children? New Data from 54 Countries“. Comparative Sociology. 17-jild, № 2. 221–252-bet. doi:10.1163/15691330-12341456. ISSN 1569-1322.
  14. ↑ Bond, Michael Harris; Lun, Vivian Miu-Chi (2014). „Citizen-making: The role of national goals for socializing children“. Social Science Research. 44-jild. 75–85-bet. doi:10.1016/j.ssresearch.2013.11.002. ISSN 0049-089X. PMID 24468435.

 This article incorporates public domain material from the .mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Andoza:Japanese social terms 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yaponiya_qadriyatlari&oldid=5239206" dan olindi