Vilniyus-Radom ittifoqi
Vilna-Radom ittifoqi — davlatlar ittifoqi. Polsha Qirolligi va Buyuk Litva Gertsogligi oʻrtasida 1401-yilda tuzilgan[1].
1399-yildagi Vorskla jangida Litva qoʻshinlarining ogʻir magʻlubiyati, shuningdek, Buyuk Litva Gertsogligi hokimiyatiga daʼvogar boʻlgan Vitautas Svidrigailo taʼsirining kuchayishi sharoitida Polsha qirolligiga nisbatan mustaqil siyosat olib borgan Vitautas davlatlar oʻrtasida yangi ittifoq tuzishga rozilik bildirbi. Davlatlarning boʻgʻusi munosabatlariga asos boʻlgan hujjat Vitautasning amakivachchasi, Polsha qiroli Yagiello tomonidan 1400-yil oxirida, Grodno va Merechye oraligʻidagi Krudi koʻli yaqinida imzolangan (hujjat saqlanib qolmagan)[1].
Vitautas 1401-yil 18-yanvarda Vilniyusda boʻlib oʻtgan qurultoyda Litvaning oliy hukmdori sifatida Polsha qiroli Yagielloga sadoqati haqida hujjatni imzolagan. U oʻz navbatida Vitautasning Buyuk Litva Gertsogi unvonini tan olgan va unga gertsoglikka umrbod egalik qilish huquqini bergan. Kelishuvga koʻra, Vitautas vafotidan keyin uning mulki Yagiello yoki uning merosxoʻrlariga oʻtishi kerak edi. Yagiello merosxoʻrlar qoldirmasdan vafot etgudek boʻlsa, Polsha tomoni yangi Polsha qirolini tanlashda Litva va Rossiya zodagonlarining ishtirokiga ruxsat berishga vaʼda beradi. Litvinlar Polshaga oʻlpon toʻlamaslik huquqini himoya qilishga muvaffaq boʻldi; shartnomada ushbu bandning boʻlishi kerakligini dastlab polyaklar taʼkidlagan, lekin keyinchalik oʻz daʼvolaridan voz kechgan[2]. Xuddi shu kuni kongressda ishtirok etgan hududiy knyazlar, yepiskoplar va zodagonlar Yagiello va Vitautas oʻrtasida tuzilgan shartnomani buzmaslikka vaʼda qilingan dalolatnomani imzolaydi (hujjatga 40 ta muhr ilova qilingan). Oʻsha yilning 11-martida Radomda boʻlib oʻtgan qurultoyda Polsha lordlari xuddi shunday dalolatnomani eʼlon qilishgan (unga 49 ta muhr urilgan)[1].
Tarixchilarning taʼkidlashicha, ittifoqni tuzish jarayonida Litva Radasi institutsionalizatsiya qilingan boʻlib, u ilk marotaba Polshaga nisbatan alohida davlat organi sifatida faoliyat yuritgan[3].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 (белор.) Пазднякоў В. Віленска-радамская унія // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя у 3 т. — Мн.: БелЭн, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 410. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4.
- ↑ Тарас А.. Грюнвальд. 15 июля 1410 года. ФУАинформ, 2010.
- ↑ Prochaska A. Dzieje Witolda wielkiego księcia Litwy. – Krakow: Universitas, 2008. – 401 s. - S. 93-94.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Halecki O. Dzieje unii jagiellońskiej. — T. 1. — Krakov, 1919-yil.(pol.) )
- Kutrzeba S., Semkowicz W. Akta Unji Polski z Litwa, 1385-1791. — Krakov, 1932-yil.(pol.) )