Veloshlem
Veloshlem yoki velosiped dubulgʻasi — bu yiqilish va baxtsiz hodisalar paytida boshni zarbalardan himoya qilish uchun moʻljallangan velosipedchi anjomlaridan biri.
Dizayni[tahrir | manbasini tahrirlash]
Velosiped dubulgʻasi velosipedda yurish qulay boʻlishi uchun yengil, mustahkam va yaxshi hovo aylanishini taʼminlashi kerak.
Zamonaviy velosiped dubulgʻasi tana (korpus) va dubulgʻani boshga mahkamlash imkonini beradigan elementlardan iborat. Korpus penopolistiroldan qilingan va plastik bilan qoplangan. Plastmassa dubulgʻaning koʻrinishini (rangi, shakli, shamollatish teshiklari) belgilaydi va zarba kuchini kamaytiradi (taqsimlash orqali) Baʼzi modellar uglerod yoki neylon tolalar bilan mustahkamlangan .
Eng keng tarqalganlari — yoʻl (shossey)va kros poygalari uchun velosiped dubulgʻalardir. Ushbu dubulgʻalar engil, arzon va sportchilar va velosipedchilarni yaxshi himoya qiladi. Bunday velosiped dubulgʻasining massasi odatda 250-300 grammni tashkil qiladi. Ogʻirlikni kamaytirishga urgʻu beradigan baʼzi professional modellar biroz kamroq ogʻirlik ega, lekin ancha qimmatga turadi. Ekstremal harakatlanish uchun pastki jagʻ uchun qoʻshimcha himoyasi boʻlgan maxsus velosiped dubulgʻalari mavjud (toʻliq yuzli deb ataladi). Trek poygalari, vaqt sinovlari va boshqa qisqa muddatli musobaqalar uchun havo teshiklari boʻlmagan soddalashtirilgan velosiped dubulgʻalari ishlatiladi — bunday velosiped dubulgʻalari yaxshi aerodinamikani taʼminlaydi[1].
Turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Velosiped dubulgʻalarining bir nechta turlari mavjud.
Birinchisi, kros-kantri dubulgʻasi (XC) eng mashhur va yoʻl dubulgʻalarining evolyutsiyasidir.
Ikkinchisi — choynak. Bunday dubulgʻalardan velosiped motokros, koʻcha, dirt va hokazolar boʻyicha velosipedchilar foydalanadilar.
Uchinchi tur — toʻliq yuz. Pastga tushish, freeride kabi ekstremal haydash uchun ishlatiladi. Va toʻrtinchi tur — bu alohida start bilan poyga uchun dubulgʻa (Vaqt sinovi). Tomchi shaklida ishlab chiqarilgan, yuqori tezlikda velosiped haydash uchun ishlatiladi va hokazo.
Qonunchilik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Velosiped dubulgʻasini kiyish Avstraliya, Yangi Zelandiya, Argentina, Kanadaning koʻplab provinsiyalari, Vashington shtatining baʼzi okruglarida va AQShning koʻplab shtatlarida maʼlum yoshga toʻlmagan bolalar uchun majburiydir.
Yangi Zelandiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yangi Zelandiyada dubulgʻali ayol sifatida tanilgan Rebekka Oaten tufayli 1994-yilda velosipedda dubulgʻa kiyish majburiy boʻldi. Uning oʻgʻli 1986-yilda velosiped haydab ketayotib mashina urib yuboradi va boshi beton trubaga urilib falaj boʻlib qolgan. Davolovchi shifokor ayolga agar dubulgʻa kiyganida oʻgʻli nogiron boʻlib qolmasligini aytdi. Rebekka Oaten barcha Yangi Zelandiyaliklar uchun velosiped dubulgʻalarini majburiy qilib qoʻydi va velosipedchilar orasida jarohatlar va oʻlimlar sonini kamaytirdi. Uning oʻgʻli 2010-yilda 37 yoshida vafot etdi[2].
Dubulgʻadan foydalanishning afzalliklari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Boshni zarbalardan himoya qiladi.
Yoʻl transport hodisasi sodir boʻlgan yoki velosipeddan yiqilgan taqdirda , miya chayqalishi yoki bosh suyagi sinishi ehtimoli kamroq, bosh jarohati tufayli oʻlish yoki bosh jarohati tufayli nogiron boʻlib qolish ehtimoli kamroq boʻladi.
Dubulgʻadan foydalanishning kamchiliklari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dubulgʻa haydash paytida noqulaylikning qoʻshimcha omilidir. U, shlyapa yoki bandana kabi, boshning termal rejimini yomonlashtiradi, yomon oʻlchamdagi yoki notoʻgʻri oʻrnatilgan dubulgʻa quloq va bosh terisini ishqalab, koʻrinishni cheklaydi.
Tanqid[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dubulgʻalarning foydaliligi haqida qarama-qarshi fikrlar mavjud. Bir tomondan, hatto bitta jarohatning oldini olish allaqachon sezilarli taʼsir koʻrsatsa. Boshqa tomondan, velosiped dubulgʻasidan foydalanishga qarshi boʻlganlar orasida u notoʻgʻri xavfsizlik hissi keltirib chiqarishi va koʻrishga toʻsqinlik qilishi mumkin degan fikrlar mavjud. Shuning uchun, baʼzi velosipedchilar dubulgʻalarning foydaliligini shubhali deb hisoblashadi.
Britaniyalik olim Ian Uoker haydovchilar dubulgʻa kiygan velosipedchilar yonidan oʻtish uchun kamroq joy qoldirayotganini aniqladi. Oʻrtacha hisobda haydovchilar velosipedchiga 8,5 sm yaqinroq yaqinlashishgan. Velosipedchi dubulgʻa kiygan boʻlsa, velosipedchidan bir metrdan kam masofadan oʻtgan haydovchilar soni 23 foizga oshgan. Uokerning fikricha, bu avariya xavfini oshiradi[3].
Qiziq faktlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Avtomobillardagi kabi havo yostigʻi vazifasini bajaradigan velosiped dubulgʻalari ishlab chiqilmoqda. Bunday dubulgʻa yoqada joylashgan boʻlib, velosipedchining pozitsiyasini keskin oʻzgartirish bilan ishga tushadi (shishiradi)[4].
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Велошлем, велосипедный шлем“. 26-avgust 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-may 2019-yil.
- ↑ „Facebook“. 21-dekabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-dekabr 2021-yil.
- ↑ „Шлемы привлекают автомобили к велосипедам“. www.membrana.ru. 27-mart 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-may 2019-yil.
- ↑ „Невидимый защитный шлем придумали шведские конструкторы для велосипедистов. Новости. Первый канал“ (ruscha). 5-may 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-may 2019-yil.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- VeloWiki maqolasi (Wayback Machine saytida 23-sentabr 2021-yil sanasida arxivlangan)
- Maqola „KROSS-DURGANLAR“
- Maqola „Yoʻnalish koʻrsatkichlari va toʻxtash signali bilan dubulgʻa“
- Константинов Д. „Велосипедные шлемы“. gorodunet.com (2018-yil 9-fevral). 2018-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-fevral 2018-yil.