Vatikan tarixi

Asosiy maqola: Vatikan

Vatikan tarixi 2000-yilga ega. Vatikan davlati rasmiy ravishda 1929-yildan beri mavjud. Vatikan Muqaddas Taxtning yordamchi suveren hududi boʻlgani uchun uning tarixi Papalik tarixi bilan bevosita bogʻliq.

Antik davr

Antik davrda zamonaviy Vatikan shahri hududi, oʻsha paytda (lotincha: Ager Vaticanum) — botqoqlik boʻlgan va Rim shahar chegarasidan tashqarida edi. Bu yerda imperatorning onasi Kaligula — Agrippina villalari va bogʻlari joylashgan. Keyinchalik, bu bogʻlarda, Vatikan tepaligi yonbagʻrida Kaligula kichik ipodrom qurishni buyurdi, keyinchalik u imperator Nero davrida qayta tiklandi va afsonaga koʻra, u oʻsha yerda, milodiy 64-yilda, Avliyo Pyotr xochga mixlanga va Nekroplda dafn etilgan. 326-yilda xristianlik huquqlari boʻyicha boshqa dinlar bilan tenglashtirilgandan soʻng imperator Konstantin buyrugʻi bilan Pyotrning qabri ustiga birinchi bazilika oʻrnatilgan^[1].

Papa davlati

752-yilda tashkil topgan Papalik davlatlari Markaziy Italiyaning katta qismini qamrab olgan, lekin 1870-yilda Italiya Qirolligi tomonidan qoʻshib olingan. Natijada „Rim muammosi“ kelib chiqgan.

Lateran texnikasi

1927-yilning yozida Muqaddas taxt va hukumat Benito Mussolini oʻrtasida „Rim muammosi“ ni hal qilish boʻyicha muzokaralar boshlandi. Rim papasi tomonidan muzokaralarni Davlat kotibi Gasparri olib bordi; 110 uchrashuvdan iborat va uch yil davom etgan bir qator muzokaralarda boʻlajak papa Pius XII-ning ukasi Franchesko Pacelli ham muhim rol oʻynadi.

Italiya va Muqaddas taxt oʻrtasidagi kelishuvini tashkil etgan uchta hujjat 11-fevral 1929 va Lateran saroyida Davlat kotibi tomonidan imzolangan. Gasparri va Mussolini. Lateran kelishuvlari „mutatis mutandis“ oʻz kuchini saqlab qoladi. Italiya Vatikan (Stata della citta del Vaticano) ustidagi Muqaddas Taxtning suverenitetini tan oldi, bu 0,44 kv. km. Vatikan va Italiya oʻzaro elchi almashdilar. 44 moddadan iborat konkordat Italiyada davlat va cherkov oʻrtasidagi munosabatlarni ham tartibga solgan: u cherkovning toʻliq erkinligini taʼminlagan va katolik dinini davlat dini deb eʼlon qilgan. Muqaddas taxt ruhoniylar va butun katolik dunyosi bilan munosabatlar oʻrnatish huquqiga ega edi. Jamoat aʼzolari harbiy xizmatdan ozod qilindi. Yepiskoplarni tayinlash Muqaddas Taxtning vakolatidir (davlat tomonidan siyosiy eʼtirozlar boʻlmasa). Muqaddas Taxt oʻsha vaqtgacha amalga oshirilgan cherkov mulkining dunyoviylashuvini tan oldi. Cherkov mulki soliqlardan ozod qilingan.

Konkordat moliyaviy kelishuv bilan toʻldirildi, unga koʻra Italiya Muqaddas Taxtga 750 million italyan lirasini naqd pulda toʻlash va shu bilan birga bir milliard italyan liri miqdorida Italiya hukumatining besh foizli kreditini ajratish majburiyatini oldi. Vatikan Benito Mussolinini qoʻllab-quvvatlashga rozi boʻldi, jamoat hayotiga qaytdi, ajralishni taqiqladi.

7-iyun 1929-yilda Vatikan davlatining konstitutsiyasi qabul qilindi.

1984-yilda Italiya bilan olib borilgan muvaffaqiyatli muzokaralardan soʻng Bitimlarning baʼzi eskirgan bandlari, asosan, Italiyadagi katolik cherkovining davlat maqomiga taalluqli oʻzgartirildi.

Yana qarang

Rim muammosi

Manbalar

↑ „Die Vatikanstadt im Laufe der Geschichte“ (olmoncha). Homepage des Staates der Vatikanstadt. 2013-yil 17-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-aprel 2013-yil.

Adabiyotlar

Adamov E. A. Imperializmning dastlabki davrida Vatikan diplomatiyasi. 1887-1900 yillar. M., 1931 yil.
Andreev M. V. Vatikanning „sirlari“. M., 1962 yil.
O. A. Arturov Vatikan va uning siyosati. M., 1947 yil.
Zonova T. V. Yevropa siyosiy tizimining evolyutsiyasi kontekstida Vatikan diplomatiyasi, Moskva, 2000 yil.
N. A. Kovalskiy Vatikan va jahon siyosati. Katolik klerikalizmining tashqi siyosiy faoliyatini tashkil etish. M., 1964 yil.
Kovalskiy N. A. Vatikan holatlari. M., 1962 yil.
Kovalskiy N. A. Katoliklik va diplomatiya. M., 1969 yil.

Lavretskiy I. R. Vatikan. Din, moliya va siyosat. M., 1957 yil.

Havolalar

[vatican-1] „Die Vatikanstadt im Laufe der Geschichte“ (olmoncha). Homepage des Staates der Vatikanstadt. 2013-yil 17-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-aprel 2013-yil.

[1]