Utsullar
Utsullar (xit. masalan. pinyin , pinyin Huíhuī Zu; asl nomi — utsat; shuningdek, utset, xueylar, xaynancha tyamlar; Xaynan xitoylari tomonidan Xuan-nan yoki Hui-tok deb ataladi) — Xaynan provinsiyasida, orolning janubiy qirgʻogʻi yaqinidagi Sanya shahrining Yanglan tumani chekkasidagi Xueysin va Xueyxuey qishloqlarida yashaydilar. Utsullar XXR hukumati tomonidan milliy ozchilik deb hisoblanmaydi va diniy sabablarga koʻra Xueyszu tarkibiga kiradi. Xitoyliklar tomonidan assimilyatsiya qilinadi.
Tili[tahrir | manbasini tahrirlash]
Utsullar cham tillar guruhi tarkibiga kiruvchi tsat (xaynan xuey) tilida muloqot qilishadi ,1999-yil holatiga koʻra ushbu tilda 3800 nafar odam yoki utsullarning 76 % soʻzlashadi. Janubiy Min yoki Kanton tili ikkinchi til sifatida ishlatilsa, maktablarda putunxua tilidan ham foydalanishadi.
Kelib chiqishi va tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Utsullar Vyetnam bosqinidan qochgan, hozirgi Janubiy Vyetnam hududidagi Champa davlatida yashagan tyamlarning avlodlaridir. Utsullar Xaynanga taxminan 6-9 asr oldin koʻchib kelishgan deb taxmin qilinadi.
Bir qator tadqiqotchilar[1][2] 1980-yillarning boshida Utsul jamiyatida maʼlum oʻzgarishlar roʻy bergani, buning natijasida ayollarning ijtimoiy erkinligi va iqtisodiy mustaqilligi sezilarli darajada oshganini qayd etadilar.
1990-yillar oxirida utsullar va xitoyliklar oʻrtasidagi yuzaga kelgan etnik mojaro qurolli toʻqnashuvga aylanib ketgan. Natijada 500 nafar utsul[3] hibsga olindi.
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Utsullarning asosiy mashgʻulotlari — baliqchilik va qishloq xoʻjaligi hisoblanadi.
Dini[tahrir | manbasini tahrirlash]
Islom dinining sunniy mazhabiga eʼtiqod qilishadi, shu bilan birgashialarga xos baʼzi xususiyatlar ham koʻzga tashlanadi. Utsullarning oʻzlari har doim musulmon boʻlganlariga ishonishadi, ammo tadqiqotlar utsullarning ajdodlari Champa davlatining tarkibida Islom dinini qabul qilganlarini koʻrsatadi (Brink 1997: p.).
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ The dynamics of gender, ethnicity and state among the Austronesian-speaking Muslims (Hui/Utsat) of Hainan Island, Peopleʼs Republic of China.[sayt ishlamaydi]
- ↑ Judy Brink, Joan P. Mencher, 1997
- ↑ Nationalitätenfrage und Demokratisierung in China
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Judy Brink, Joan P. Mencher „Islamic "fundamentalism" and female empowerment among the Muslims of Hainan island, People’s Republic of China“,. [1]. Routledge, 1997 — 41-56 bet. ISBN 0415911869.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Tsatskiy yazik v Ethnologue. Languages of the World.