Uch dara to'g'oni
Andoza:Infobox dam Uch dara to'g'oni Yangtszi daryosi bo'ylab, Yiling tumani, Yichang, Xubey provinsiyasi, Xitoyning markaziy qismida joylashgan, Uch daraning quyi oqimida joylashgan Sanduping shahri tomonidan o'ralgan gidroelektr to'g'ondir . Uch dara to'g'oni o'rnatilgan quvvati bo'yicha dunyodagi eng katta elektr stantsiyasi bo'lgan (22,500 MW ) 2012 yildan beri. Bor ekan[1][2] Toʻgʻon daryo havzasidagi yillik yogʻingarchilik miqdoriga qarab yiliga oʻrtacha 95±20 TVt/soat elektr energiyasi ishlab chiqaradi.[3] 2020-yilgi kuchli musson yomg‘irlaridan so‘ng to‘g‘onning yillik ishlab chiqarishi deyarli 112 TVt/soatga yetdi va 2016-yilda Itaipu to‘g‘oni tomonidan o‘rnatilgan ~103 TVt/soatlik avvalgi jahon rekordini yangilandi ekan.[4][5]
1944 yilda Amerika Qo'shma Shtatlari Melioratsiya Byurosining bosh loyiha muhandisi Jon L. Savage hududni o'rganib chiqdi va "Yangtzi daryosi loyihasi" uchun to'g'on loyihasini ishlab chiqdi.[6] Taxminan 54 xitoylik muhandis AQShga malaka oshirish uchun jo'nab ketdi. Dastlabki rejalar to'g'onni kemalarni harakatlantirishning o'ziga xos usulini qo'llashni talab qildi: kemalar to'g'onning pastki va yuqori uchlarida joylashgan qulflarga kiradi, keyin esa kranlar kemalarni bir qulfdan ikkinchisiga o'tkazadi. Samaradorlik uchun hunarmandchilik guruhlari birgalikda ko'tariladi. Ushbu yechim suvni tejash samaradorligi uchun ko'rib chiqilganmi yoki muhandislar daryoning to'g'on ustidagi va ostidagi balandlikdagi farqni alternativ usullar uchun juda katta deb hisoblaganligi noma'lum.[7] Ba'zi qidiruv, tadqiqot, iqtisodiy o'rganish va loyihalash ishlari olib borildi, ammo hukumat, Xitoy fuqarolar urushi o'rtasida, 1947 yilda ishni to'xtatdi.
1980-yillarda to'g'on g'oyasi qayta paydo bo'ldi. Butunxitoy xalq vakillari kongressi 1992 yilda to'g'onni ma'qulladi: 2633 delegatdan 1767 nafari yoqlab, 177 nafari qarshi, 664 nafari betaraf va 25 nafar a'zo ovoz bermadi, bu esa qonunchilikni 67,75 foiz ma'qullash darajasining juda pastligini ta'minladi.[8][9] Qurilish 1994 yil 14 dekabrda boshlangan[10] Toʻgʻon 2009-yilda toʻliq ishga tushishi kutilgan edi, biroq qoʻshimcha loyihalar, masalan, oltita qoʻshimcha generatorga ega er osti elektr stansiyasi toʻliq foydalanishni 2012-yilning mayigacha kechiktirdi[11][12][13] Kema lifti 2015-yilda yakunlandi[14][15] To‘g‘on suv omboridagi suv sathini 172.5 m (566 ft) ga ko‘targan edi dengiz sathidan 2008 yil oxiriga qadar va loyihalashtirilgan maksimal 175 m (574 ft) darajagacha 2010 yil oktyabriga qadar.[16][17]
- ↑ Cleveland, Cutler J.. Handbook of Energy: Chronologies, Top Ten Lists, and Word Clouds. Elsevier Science, November 15, 2013 — 44 bet. ISBN 978-0-12-417019-3.
- ↑ Ehrlich, Robert. Renewable Energy: A First Course. CRC Press, March 13, 2013 — 219 bet. ISBN 978-1-4665-9944-4.
- ↑ „三峡工程2018年发电量、过闸货运量刷新历史纪录-新闻-能源资讯-中国能源网“. china5e.com.
- ↑ „China's Three Gorges Dam sets world hydropower production record – China Daily“. spglobal.com (3-yanvar 2021-yil).
- ↑ „Itaipu ends 2016 with a historic production of 103.09 million MWh“. Itaipu Bunacional (3-yanvar 2017-yil). 17-mart 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 16-mart 2017-yil.
- ↑ Wolman, Abel. John Lucian Savage Biography. National Academy of Science, 1978.
- ↑ „China's Dream Dam“. Popular Science. Bonnier Corporation (iyun 1946), s. 98.
- ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda
sarlavha=parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“. News.rednet.cn. 27-sentyabr 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 16-avgust 2009-yil. - ↑ „人民网--404页面“. 1-yanvar 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-may 2020-yil.
- ↑ Allin, Samuel Robert Fishleigh (November 30, 2004). An Examination of China's Three Gorges Dam Project Based on the Framework Presented in the Report of The World Commission on Dams. Virginia Polytechnic Institute and State University. Archived from the original on July 4, 2010. https://web.archive.org/web/20100704213745/http://scholar.lib.vt.edu/theses/available/etd-12142004-125131/unrestricted/SAllin_010304.pdf. Qaraldi: September 26, 2020.Uch dara to'g'oni]]
- ↑ „Final Turbine at China's Three Gorges Dam Begins Testing“. Inventor Spot. 4-may 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-may 2011-yil.
- ↑ Steven Mufson. „The Yangtze Dam: Feat or Folly?“. The Washington Post (9-noyabr 1997-yil). Qaraldi: 23-noyabr 2010-yil.
- ↑ „Three Gorges Dam now at full capacity“. China Daily (3-iyul 2012-yil). Qaraldi: 7-dekabr 2020-yil.
- ↑ „The world's largest 'L boat lift' Three Gorges Dam successfully tested“ (zh). Chutianjinbao News (14-yanvar 2016-yil). Qaraldi: 15-fevral 2016-yil.
- ↑ „三峡升船机开工建设_荆楚网“. CnHubei (10-noyabr 2007-yil). Qaraldi: 9-avgust 2008-yil.
- ↑ „Water level at Three Gorges Project raised to full capacity“. 29-oktyabr 2010-yilda asl nusxadan arxivlandi.
- ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda
sarlavha=parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“. News.sohu.com. 11-iyun 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 16-avgust 2009-yil.