Turkiyaning Afgʻonistondagi harbiy kontingenti
| Turkiyaning Afg'onistondagi harbiy kontingenti | |
 Afg'onistondagi turk armiyasi askari (2008-yil dekabr) | |
| Turi: | harbiy ko'mak |
| Mamlakat: | Turkiya |
| Faoliyat yillari: | 2001-yil — 2021-yil |
| Jamoa tashkili: | ISAF |
| Qatnashgan: | Afg'oniston urushi (2001-2021) |
Turkiyaning Afgʻonistondagi harbiy kontingenti turk qurolli kuchlarining 2001-yilda tuzilgan boʻlinmasi hisoblanadi. 2001-2014-yillarda ISAF kuchlari tarkibida harakat qilgan.
2001-yilda Afgʻonistonga 90 kishilik maxsus kuchlar jangchilari, keyin esa boshqa boʻlinmalar yuborildi. Turk qoʻshinlarining asosiy qismi ISAF „Sharq“ mintaqaviy qoʻmondonligiga topshirildi, biroq bir nechta boʻlinmalar Kobulda edi (turk qoʻmondonligi ostida Afgʻonistonga Albaniya qurolli kuchlari birligi va Makedoniya qurolli kuchlarining bir qismi ham yuborilgan)[1].
2010-yil 23-mart kuni turk armiyasining S-70A-28 vertolyoti Vardak viloyatining Maydan Sharidagi turk kontingenti bazasiga qo‘nayotganda pervanel bilan tog‘ yonbag‘iriga tegib, pastga qulagan. Hodisa natijasida ikki turk askari yaralangan, vertolyot ham vayron boʻldi[2][3][4].
2012-yil mart oyida turk kontingentining umumiy soni 1800 ga yaqin askarni tashkil etgan[5].
2013-yil 1-avgust holatiga koʻra kontingentlar soni 1036 nafar harbiy xizmatchilardan iborat boʻlgan[6].
2014-yil 28-dekabrda NATO qo‘mondonligi Afg‘onistonda „Bardoshli erkinlik“ operatsiyasi yakunlanganini eʼlon qildi. Biroq, mamlakatda jangovar harakatlar davom etdi va xorijiy qoʻshinlar mamlakatda qoldi — 2015-yil 1-yanvarda boshlangan "Qatʼiy qoʻllab-quvvatlash" operatsiyasiga muvofiq, garchi qoʻshinlarning umumiy soni (shu jumladan Turkiya ham) qisqartirildi.
2018-yilda Turkiya harbiy kontingenti soni 506 nafar harbiy xizmatchi[7], 2020-yilda 600 nafar harbiy xizmatchidan[8] iborat edi.
2021-yil fevral oyidaham turk harbiy kontingenti soni 600 nafarni tashkil etdi[9].
2021-yil 14-aprelda AQSh prezidenti Jo Bayden 2021-yilning 11-sentabriga qadar bu jarayonni yakunlash bilan 2021-yil may oyida AQSh qo‘shinlarini Afg‘onistondan olib chiqishni boshlash rejasini eʼlon qildi. Keyinchalik mamlakatdagi vaziyat yanada murakkablashdi, yangi hududlar Tolibon nazoratiga oʻtdi[10]. 2021-yil may oyida AQSh Qurolli kuchlari shtab boshliqlari birlashgan qo‘mitasi raisi general Mark Millli AQSh qo‘shinlari mamlakatdan olib chiqib ketilganidan keyingi davrda Kobuldagi xalqaro aeroportni qo‘riqlash uchun turk qo‘shinlaridan foydalanish taklifini eʼlon qildi. Shundan so‘ng, 2021-yil 11-iyun kuni Tolibon matbuot kotibi Suhayl Shahin Turkiyadan NATOga aʼzo boshqa davlatlar qo‘shinlari bilan birga Afg‘onistondan o‘z qo‘shinlarini olib chiqib ketishni talab qildi[11].
2021-yil 25-avgustda turk qoʻshinlarini Afgʻonistondan evakuatsiya qilish boshlangani eʼlon qilindi[12]. 2021-yil 27-avgustda qo‘shinlarni evakuatsiya qilish yakunlandi, Turkiyaning Kobuldagi elchixonasi yopildi. Turk harbiylari va diplomatlaridan iborat bir guruh „mamlakatdan turk fuqarolarini evakuatsiya qilish tugaguniga qadar“ Kobul xalqaro aeroportida qolishdi[13].
Natijalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Urush boshidan 2014-yil oxirigacha turk kontingentining yoʻqotishlari:
14 nafar harbiy xizmatchi halok boʻldi va kamida 7 kishi yaralandi. Yoʻqotishlar 2015-yil 1-yanvardan keyingi davrda ham davom etgan[14].
Yuqorida sanab oʻtilganlar barcha yoʻqotishlarni oʻz ichiga olmaydi. Koalitsiya kuchlarining (xorijiy xususiy harbiy va xavfsizlik kompaniyalari, minalardan tozalash kompaniyalari xodimlari, aviatsiya operatorlari, shuningdek koalitsiya davlatlarining ruxsati va manfaatlarini koʻzlab Afgʻonistonda faoliyat yuritayotgan boshqa fuqarolik xodimlari ham zarar koʻrdi[15]:
- Ochiq manbalardan olingan maʼlumotlarga koʻra , Afgʻonistondagi urushda xalqaro koalitsiyaning halok boʻlgan „shartnoma boʻyicha askarlari“ orasida kamida 8 nafar turk fuqarosi halok boʻlgan.
Yuqorida sanab oʻtilgan yoʻqotishlar urushda qatnashish uchun moliyaviy xarajatlar, Afgʻonistondagi turk kontingentining texnikasi, qurollari va boshqa harbiy mulkidagi yoʻqotishlar toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni oʻz ichiga olmaydi. Turkiya Afgʻonistonga toʻgʻridan-toʻgʻri harbiy xarajatlardan tashqari harbiy va iqtisodiy yordam koʻrsatdi.
- 2007-yilda Turkiya afgʻon armiyasiga 24 ta 155 mm M114 dala gaubitsalari, shuningdek, ehtiyot qismlar va 2200 ta snaryadlarni sovgʻa tariqasida yetkazib bergan[16].
- 2021-yil 28-iyulda Turkiyada afg‘on harbiy xizmatchilari uchun o‘quv dasturi boshlandi[17].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Robert Kotsev. Od dnevnikot na mirovnikot makedonska furna vo Kabul // „Shtit“, № 102, april 2018. str.24-25
- ↑ Helicopter mishap in Afghanistan injures members of Turkish reconstruction team
- ↑ Helikopter düştü: İki Türk asker yaralı!
- ↑ Turkish soldiers wounded in Afghan copter crash /PHOTO
- ↑ Turkish helicopter crashes in Afghanistan; 14 dead // „The Washington Times“, 16 marta 2012
- ↑ International Security Assistance Force (ISAF): Key Facts and Figures (Wayback Machine saytida 2022-01-20 sanasida arxivlangan) // ofitsialniy sayt NATO ot 1 avgusta 2013
- ↑ Resolute Support Mission: Key Facts and Figures
- ↑ Resolute Support Mission: Key Facts and Figures
- ↑ Resolute Support Mission: Key Facts and Figures
- ↑ Talibi s maya vzyali pod kontrol bolee 50 rayonov v Afganistane // informagentstvo „Interfaks“ ot 22 iyunya 2021
- ↑ SShA i Tursiya dogovorilis ob obespechenii bezopasnosti aeroporta Kabula // informagentstvo „Interfaks“ ot 17 iyunya 2021
- ↑ Minoboroni Tursii soobщilo o vivode voysk iz Afganistana // RIA „Novosti“ ot 25 avgusta 2021
- ↑ Tursiya evakuirovala posolstvo v Kabule // RIA „Novosti“ ot 27 avgusta 2021
- ↑ tak, v fevrale 2015 goda v Kabule v rezultate tarana zaminirovannoy avtomashinoy avtomobilya posolstva Tursii bil ubit 1 i ranen eщyo 1 voennoslujaщiy Tursii
Turkish soldier killed in attack on embassy vehicle in Kabul - ↑ general-mayor M. Vildanov, polkovnik A. Turigin. Chastnie voennie kompanii v SShA // jurnal „Zarubejnoe voennoe obozrenie“, № 7, 2018, str.32-37
- ↑ Afganistan // „Zarubejnoe voennoe obozrenie“, № 8 (725), 2007
- ↑ Afganskix voennix otpravili v Tursiyu s podachi NATO // LENTA.RU ot 29 iyulya 2021