Bu maqolada manbalar<ref></ref> teglariga olinmagan yoki umuman koʻrsatilmagan. Iltimos, qoida va koʻrsatmalarga muvofiq maqolani vikilashtiring.(2024-04)
Bu maqola oʻzbek tilining imlo qoidalariga muvofiq yozilmagan. Qarang: VP:ORFO. Iltimos, bu sahifani tekshirib, undagi xatolarni oʻnglang.(2024-04)
Turk tarixi tezisi, 1930-yillarda Mustafo Kamol Otaturkning daldasi bilan yaratilgan tarixiy talqin. 1930-yilda yuz nusxada nashr etilgan “Turk tarixining asosiy yoʻnalishlari ” nomli asar Turk tarixi tezislarining eʼloni hisoblanadi. Ushbu asar asosida tayyorlangan va 1931-1941 yillar oraligʻida litseylarda oʻqitiladigan toʻrt jildlik darslik Turk tarixi tezislarining asosiy matnlaridan biridir. Bu islom va nasroniylik oʻrtasidagi ziddiyatga asoslangan Usmonli tarixi tezislari va turklarga qarshi yozilgan Gʻarb tarixi tezislariga munosabat sifatida ilgari surildi. Ilmiy doiralarda Turk Tarixi Tezisining siyosiy maqsadlari, xayolparast yoki romantik millatchilik jihatlari borligi uchun tanqid qilindi.
Mustafo Kamol 1923 yilda Istanbul universiteti professorlar kengashiga “ilm-fan sohasida milliy istiqlolimizni yakunlash” vazifasini berdi. Turk tarixi tezisi 1930-yillarda Usmonli tarixshunosligining merosi boʻlgan islomiy markazli tarixiy talqinlar va yevromarkazli tarixiy talqinlarga qarshi muqobil milliy talqin ishlab chiqish maqsadida ilgari surilgan edi. Otaturk g'arb tarixi tezislarini to'g'ri deb qabul qilib, maktablarda o'qitish o'rniga milliy tarix yozilishi kerak, deb hisoblardi. XV asrdan boshlab G'arb tarixshunoslari yunon tsivilizatsiyasini tsivilizatsiya boshlangan joy sifatida berishgan. Tarixga bunday qarashda turklar O‘rta Osiyodagi ko‘chmanchi qabilalar sifatida tasvirlangan. Ayniqsa, o'n to'qqizinchi asrdan boshlab, bu tezis irqchi antropologik yondashuvlar bilan irqiy mansublikka ( sariq irq, Braxifesal oq irq va boshqalar) asoslangan bo'lishga harakat qilindi. Fransuz maktabi o‘quvchisi Afet Inan Otaturkga fransuz tarixi kitoblarida turklarning sivilizatsiya asarlari yo‘qligini va turklar “ikkinchi darajali sariq irq, bosqinchi vahshiy qabila” deb atalganini aytadi. Biroq, Otaturk tomonidan oʻqilishi maʼlum boʻlgan ikki muhim tarix kitobida turklarga jiddiy oʻrin berilgan. Birinchisi, Jozef de Guignes tomonidan 1756 yilda Parijda nashr etilgan 5 jildlik Histoire générale des Huns, des Turcs, des Mogols, et des autres Tartares occidentaux . Ikkinchisi, 1920-yilda HG Uells tomonidan nashr etilgan 1208 betlik “Tarixning konspekti” . Muallifning Otaturk tomonidan qabul qilingan “doimiy dunyo tinchligi” haqidagi fikrlari Nutukda nomi bilan birga takrorlanadi.
