Toshkent harbiy bilim yurti
| Toshkent harbiy bilim yurti | |
| ruscha: Ташкентское военное училище' | |
| Turi: | Oliy harbiy bilim yurti |
| Mamlakat: |  Rossiya imperiyasi
|
| Faoliyat yillari: | 1914—1917-yillar |
| Garnizon: | Toshkent |
Toshkent harbiy bilim yurti – Rossiya imperiyasining piyoda askarlarini tayyorlaydigan harbiy taʼlim muassasasi. Toshkent shahrida joylashgan.
Toshkentda Toshkent harbiy bilim yurtidan tashqari, 1915-yil 2-noyabrda tashkil etilgan[1] „Toshkent piyoda askarlarni tayyorlash maktabi“[2] deb nomlangan oʻquv muassasasi ham boʻlgan. Maktab Turkiston harbiy okrugi boʻlinmalarining ofitserlar korpusini, shuningdek, Birinchi jahon urushi frontlarida harbiy harakatlar olib boruvchi boʻlinmalarni toʻldirish uchun posbonlar tayyorlagan. U 1917-yil noyabrgacha mavjud boʻlib, yangi Sovet hokimiyatining qarori bilan tarqatib yuborilgan. Biroq, bu maʼlumot mutlaq haqiqatni aks ettirmasligi mumkin, chunki ayrim maʼlumotlarga koʻra[3] nomi harbiy kafedra gimnaziyasi deb oʻzgartirilgan maktab binolarida darslar 1918-yil bahorigacha davom etgan.
Bilim yurtining tashkil etilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rossiya imperiyasining piyoda askarlarini tayyorlaydigan harbiy taʼlim muassasasi hisoblangan Toshkent harbiy bilim yurti Birinchi jahon urushi boshlanishidan biroz avval, 1914-yil 6-iyulda imperator farmoni bilan Toshkentda ochilgan va Rossiyadagi eng yosh bilim yurti edi[4]
Yangi oʻquv dasturlari amalda harbiy va kadet maktablari kurslarini tenglashtirdi, natijada harbiy kafedraning 243-son buyrugʻi bilan barcha kadet maktablari harbiy deb oʻzgartirildi[5].
Toshkent harbiy bilim yurtida dastlab 176 nafar kursant boʻlgan boʻlsa, keyinchalik u 220 nafarga kengaytirildi[6].
Yangi hokimiyatning 1917-yil 6-noyabrdagi qarori bilan Toshkent harbiy bilim yurti yopildi[6].
Bilim yurti binosi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Avvaliga bilim yurtining oʻz binosini boʻlmagani tufayli, maktabning 1-rotasi darslari Jamoat majlisi binosida, 2-rotaning darslari esa Pushkin maktabida oʻtkazilgan. Keyinchalik maktab Parkent koʻchasida qurilgan oʻz binosiga koʻchib oʻtdi. Keyinchalik bu binoda V. I. Lenin nomidagi Toshkent oliy umumqoʻshin qoʻmondonlik bilim yurti joylashgan.
Rasmiy timsollari[tahrir | manbasini tahrirlash]
1916-yil dekabr oyida maktab banner bayrogʻiga ega boʻldi. Shu yili Toshkent harbiy bilim yurtining koʻkrak nishoni tasdiqlandi. Bu kumushrang Buxoro yulduzi boʻlib, uning ustida olti qirrali oltin xoch joylashgan, xoch tagida oltin yarim oy bor edi. Belgi atrofida tegishli yozuv aylana shaklda bitilgan. Bilim yurti kursantlari malinali pogonlarni taqishgan.
Taʼlim jarayoni[tahrir | manbasini tahrirlash]
Maktabga nafaqat aslzodalarning (dvoryanlarning) farzandlari, balki oddiy odamlar – Toshkentda yashovchi yevropaliklarning farzandlari ham qabul qilingan.
Oktyabr inqilobidagi ishtiroki[tahrir | manbasini tahrirlash]
1917-yil 28-oktabrdan 1-noyabrgacha Toshkent harbiy bilim yurti kursantlari Toshkent kadetlar korpusi kursantlari bilan birgalikda shaharda bolsheviklar bilan ogʻir janglar olib bordi. Maktab yangi hukumat tomonidan 1917-yil 6-noyabrdagi farmonga binoan tarqatib yuborildi.
Toshkent harbiy bilim yurti shoʻrolar zamonida[tahrir | manbasini tahrirlash]
1918-yilda Toshkentda Qizil armiyaning kichik komandirlarini tayyorlash uchun qizil komandirlar kurslari tashkil etildi. 20-asrning 20-yillari oxirida bu kurslar Birlashgan harbiy bilim yurti, 1937-yildan esa Toshkent piyodalar bilim yurti deb atala boshlandi[7]. Keyinchalik maktab V. I. Lenin nomidagi Qizil Yulduzli Qizil bayroq ordeniga ega Toshkent Oliy umumqoʻshin qoʻmondonlik bilim yurti yoki qisqacha Lenin bilim yurti nomini oldi.
Lenin bilim yurti ilgari Toshkent harbiy bilim yurtiga tegishli binoda joylashgan edi. Dastlab Toshkent harbiy bilim yurtida dars bergan koʻplab ofitserlar ham „Qizil komandirlar“ kursida kursantlarni oʻqitgan.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Tashkentskaya shkola praporщikov“ na sayte „Tashkentʼ“
- ↑ Xalq tilida „Toshkent proporshiklar maktabi“ deb atalgan
- ↑ „Судьбы бывшего Военного училища и Кадетского корпуса в первые годы советской власти | Pisma o Tashkente“. 2012-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 4-noyabr.
- ↑ Ushbu oliy farmonga muvofiq Rossiyada ikkita harbiy maktab ochildi: ikki sinfli Kiyev bilim yurti va uch sinfli Toshkent bilim yurti. Bilim yurtlariga qabul 1914-yil 12-iyunda Bosh shtab tomonidan eʼlon qilingan sirkulyarlarga muvofiq amalga oshirilgan.
- ↑ Birinchi jahon urushi oxiriga kelib, Rossiya harbiy bilim yurtlarida oʻqitish toʻrt oygacha qisqartirildi. Tezlashtirilgan kursga 30 yoshgacha boʻlgan yoshlar va erkaklar, shu jumladan turmush qurganlar ham qabul qilingan. Mashqlar har kuni bir necha soat davomida oʻtkazilib, ayrim fanlar (Ilohiy qonun, rus va chet tillari, harbiy tarix, geografiya) bekor qilingan.
- ↑ 6,0 6,1 „Ташкентское военное училище“. grwar.ru. Qaraldi: 4-noyabr 2023-yil.
- ↑ Qizigʻi shundaki, 1933—1940-yillarda birlashgan harbiy bilim yurtining (1937-yildan Toshkent harbiy bilim yurtining) boshligʻi sifatida mashhur sovet harbiy qoʻmondoni Ivan Yefimovich Petrov boʻlgan, keyinchalik uning nomi Sovet davrida maktab joylashgan koʻchaga berilgan – General Petrov koʻchasi deb atalgan.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- A.Vorobyova, O.Parkaev. „Rossiyskie yunkera 1864 – 1917. Istoriya voennix uchiliщ“. Izd. „AST“, Moskva, 2001 god, s. 59-60.
- Yevgeniy Smexov „Sudbi bivshego Voennogo uchiliщa i Kadetskogo korpusa v pervie godi sovetskoy vlasti“
- „Tashkentskoe voennoe uchiliщe“ na sayte „Tashkentʼ“Andoza:Недоступная ссылка
- „Tashkentskoe voennoe uchiliщe“ na sayte „Russkaya armiya v Pervoy mirovoy voyne“