Tizim dasturiy taʼminoti

Tizim dasturiy taʼminoti boshqa dasturlar uchun platformani taʼminlash uchun moʻljallangan dasturiy taʼminot boʻlib. Tizim dasturiy taʼminotiga misollar: operatsion tizimlar (OS) (masalan, macOS, Linux, Android va Microsoft Windows), hisoblash fanlari dasturlari, oʻyin mexanizmlari, qidiruv tizimlari, sanoat avtomatizatsiyasi va xizmat koʻrsatish dasturlari sifatidagi dasturiy taʼminotlarni oʻz ichiga oladi^[1].

Amaliy dasturiy taʼminot foydalanuvchilarga matnli hujjatlarni yaratish, oʻyin oʻynash yoki ishlab chiqish, taqdimotlar yaratish, musiqa tinglash, rasm chizish yoki Internetni koʻrib chiqish kabi foydalanuvchiga yoʻnaltirilgan vazifalarni bajarishga imkon beruvchi dasturiy taʼminotdir^[2].

1940-yillarning oxiriga kelib amaliy dasturiy taʼminot kompyuter foydalanuvchilari tomonidan oʻziga xos uskuna va talablarga mos ravishda yozildi. Tizim dasturiy taʼminoti odatda kompyuter uskunasini ishlab chiqaruvchisi tomonidan taqdim etilgan va ushbu tizimning koʻpchilik yoki barcha foydalanuvchilari tomonidan foydalanish uchun moʻljallangan.

Bunday dasturiy taʼminot tizim dasturiy taʼminoti hisoblanmaydi, agar u boshqa dasturiy taʼminotning ishlashiga taʼsir qilmasdan oʻchirilishi mumkin. Bunday dasturiy taʼminotga misollar Microsoft Windows bilan taʼminlangan oʻyinlar va oddiy tahrirlash vositalari yoki koʻplab Linux distributivlari bilan taʼminlangan dasturiy taʼminotni ishlab chiqish vositalaridir.

Tizim va amaliy dasturiy taʼminot oʻrtasidagi baʼzi kulrang joylar operatsion tizimga chuqur integratsiyalangan veb-brauzerlardir, masalan, Microsoft Windowsning baʼzi versiyalarida Internet Explorer yoki ChromeOS, bu yerda brauzer yagona foydalanuvchi interfeysi va dasturlarni ishga tushirishning yagona usuli (va) boshqa veb-brauzer ularning joyi).

Bulutli dasturiy taʼminot (Cloud-based software) toʻgʻridan-toʻgʻri foydalanuvchiga emas, balki dasturiy taʼminot mijoziga (odatda veb-brauzer yoki veb-brauzerda ishlaydigan JavaScript ilovasi) xizmatlar koʻrsatadigan tizim dasturiy taʼminotining yana bir misolidir. Tizim dasturlash metodologiyalari va tizim dasturlash tillari yordamida ishlab chiqilgan.

Operatsion tizimlar yoki tizimni boshqarish dasturi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Operatsion tizim (asosiy misollar Microsoft Windows, macOS, Linux va z/OS), xotira va disklar oʻrtasida maʼlumotlarni uzatib berish yoki displey qurilmasiga chiqish kabi vazifalarni bajarish orqali kompyuter qismlariga birgalikda ishlash imkonini beradi. U yuqori darajadagi tizim dasturlari va amaliy dasturlarni ishga tushirish uchun platforma (apparat abstraksiya qatlami) taqdim etadi.

Yadro – bu operatsion tizimning asosiy qismi boʻlib, u amaliy dasturlar (shu jumladan baʼzi tizim dasturlari) uchun API va qurilma drayverlari interfeysini belgilaydi.

Qurilma drayverlari va qurilmalarning proshivkalari, masalan, kompyuterning BIOS-i kompyuterga ulangan yoki oʻrnatilgan uskunani boshqarish va boshqarish uchun asosiy funksiyalari bilan taʼminlaydi.

Foydalanuvchi interfeysi „foydalanuvchilarga kompyuter bilan muloqot qilish imkonini beradi“^[3]..Yoki buyruq qatori interfeysi (CLI) yoki 1980-yillardan boshlab grafik foydalanuvchi interfeysi (GUI). Bu foydalanuvchilarga toʻgʻridan-toʻgʻri aloqa qiladigan operatsion tizimning bir qismi boʻlib, u tizim dasturiy taʼminoti deyilmaydi, balki dastur hisoblanadi.

Yordamchi dasturlar yoki tizimni qoʻllab-quvvatlash dasturlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Baʼzi tashkilotlar tizim administratori deb atalgan ish funksiyasini tasvirlash uchun tizim dasturchisi atamasidan foydalanadilar. Ushbu xodimlar foydalanadigan dasturiy vositalar keyinchalik tizim dasturiy taʼminoti deb ataladi. Ushbu yordamchi dastur virusdan himoya qilish kabi kompyuterni tahlil qilish, sozlash, optimallashtirish va saqlashga yordam beradi. Tizim dasturiy taʼminoti atamasi dasturni ishlab chiqish vositalarini ham oʻz ichiga olishi mumkin (masalan, kompilyator, bogʻlovchi yoki tuzatuvchi kabilar)^[4].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tizimli dasturlash
Tizim dasturlash tili
IBM mainframe yordamchi dasturlari

Video oʻyin konsollari uchun tizimli dasturiy taʼminot

Microsoftʼdan:

Xbox 360 tizimi dasturiy taʼminot

Xbox One tizimi dasturiy taʼminot

Nintendoʻdan:

Wii tizimi dasturiy taʼminot

Wii U tizimi dasturiy taʼminot

Nintendo DSi tizimi dasturiy taʼminot

Nintendo 3DS tizimi dasturiy taʼminot

Nintendo Switch tizimi dasturiy taʼminot

Sony’dan:

PlayStation 3 tizim dasturiy taʼminoti

PlayStation 4 tizim dasturiy taʼminoti

PlayStation Portable tizimi dasturiy taʼminoti

PlayStation Vita tizimi dasturiy taʼminot

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ „Panel: Systems Programming in 2014 and Beyond“. Microsoft. 2014-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-dekabr.
↑ Millner, W. W.. Information and Communication Technology for Intermediate GNVQ., 2022 — 126 bet.
↑ Daeryong. „Microcomputer Information Technology“. 2001-yil 30-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 22-sentyabr.
↑ „What is systems software?“. Webopedia.com (2021-yil 24-may). Qaraldi: 2022-yil 24-iyun.

Tashqi havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sammet, Jean (October 1971). „Brief Survey of Languages Used for Systems Implementation“. ACM SIGPLAN Notices. 6-jild, № 9. 1–19-bet. doi:10.1145/942596.807055.

[1] „Panel: Systems Programming in 2014 and Beyond“. Microsoft. 2014-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-dekabr.

[2] Millner, W. W.. Information and Communication Technology for Intermediate GNVQ., 2022 — 126 bet.

[3] Daeryong. „Microcomputer Information Technology“. 2001-yil 30-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 22-sentyabr.

[webopedia-4] „What is systems software?“. Webopedia.com (2021-yil 24-may). Qaraldi: 2022-yil 24-iyun.

[1]

[2]

[3]

[4]