Tipratika dilemmasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Tipratikan dilemmasi - psixologiyadagi metafora boʻlib, shaxslararo munosabatlarda yuzaga keladigan odamlarga xos boʻlgan qarama-qarshiliklarni izohlashda foydalaniladi. Mazkur metafora Artur Shopengauer[1]ga tegishli. Zigmund Freyd[2] oʻzining ishlarida foydalanganidan soʻng mashhurlikka erishadi. Asl holatda jayralar haqida maxsus hikoya qilinganiga qaramay, ingliz tiliga tarjima qilinganda ular tipratikan bo'lib qolgan va mustahkam oʻrnashgan.

Tipratikan haqida masal[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shopengauyerning tipratikan masali:

Qahraton qish kunlarining birida tipratikanlar galasi muzlab qolmaslik uchun uyushishibdi. Biroq, tez orada ular bir-birining tikanini his etishiga, bu esa ularni bir-biridan uzoqlashishiga olib kelibdi. Oradan yana biroz vaqt o‘tib isinishga bo‘lgan ehtiyoj ularni birlashishga majbur qilibdi, ammo ne ko‘rgulikki ular yana o‘sha noqulay ahvolga tushishibdi. Toki ular ideal masofani topmaguncha qiynoqli holatning birisidan birisiga o‘taverishibdi.

— Shaxsiy ichki hayotning bo‘shligi va yakrangligidan kelib chiqadigan jamiyatga ehtiyoj odamlarni bir-biriga yaqinlashtiradi; ammo ularning ko‘plab “tikan” xususiyatlari va chidab bo‘lmas kamchiliklari ularni bir-biridan uzoqlashuviga olib keladi. Va nihoyat ular birgalikda yashashi mumkin bo‘lgan o‘rtacha masofa o‘lchovini yagona yo‘l sifatida topadilar, bu – muloyimlik va yaxshi ahloq. Yaqinlashuvning me’yorlariga amal qilmaydiganlarga Angliyada: «keep your distance»! deb aytishadi! Garchi bunday sharoitda o‘zaro isinishga bo‘lgan ehtiyoj juda zo‘r qondirilmasa-da, biroq tikanlar ham sezilmaydi.

— Agar kimningdir shaxsiy ichki iliqligi ko‘p bo‘lsa, yaxshisi o‘ziga ham boshqalarga ham zarar bermaslik uchun jamiyatdan uzoqroq bo‘lgani ma’qul.Andoza:Начало цитаты Стадо дикобразов легло в один холодный зимний день тесною кучей, чтобы, согреваясь взаимной теплотою, не замерзнуть. Однако вскоре они почувствовали уколы от игл друг друга, что заставило их лечь подальше друг от друга. Затем, когда потребность согреться вновь заставила их придвинуться, они опять попали в прежнее неприятное положение, так что они метались из одной печальной крайности в другую, пока не легли на умеренном расстоянии друг от друга, при котором они с наибольшим удобством могли переносить холод. 

— Так потребность в обществе, проистекающая из пустоты и монотонности личной внутренней жизни, толкает людей друг к другу; но их многочисленные отталкивающие свойства и невыносимые недостатки заставляют их расходиться. Средняя мера расстояния, которую они наконец находят как единственно возможную для совместного пребывания, это — вежливость и воспитанность нравов. Тому, кто не соблюдает должной меры в сближении, в Англии говорят: «keep your distance»! Хотя при таких условиях потребность во взаимном тёплом участии удовлетворяется лишь очень несовершенно, зато не чувствуются и уколы игл.

— У кого же много собственной, внутренней теплоты, тот пусть лучше держится вдали от общества, чтобы не обременять ни себя, ни других.Andoza:Конец цитаты

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Шопенгауэр, Артур. Parerga und Paralipomena. Том II, Глава XXXI, Раздел 400
  2. Фрейд, Зигмунд. Психология масс и анализ Я. = Group Psychology and the Analysis of the Ego. 1921.