Times Square

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Times Square (talaffuzi: Tayms skver — New York shahridagi Manhattan markazidagi, Amerika Qoʻshma Shtatlarining Broadway va Yettinchi avenyu chorrahasida, 42 va 47-koʻchalar oraligʻida joylashgan hudud. New York teatr okrugi markazi.

Avvallari Longacre maydoni deb atalgan hudud (inglizcha: Longacre square) Longacre maydoni hozirgi nomini 1904-yil aprel oyida, New York Tayms gazetasi oʻz qarorgohini yangi qurilgan Times binosiga (hozirgi One Times maydoni) koʻchirganida oldi. 1907-yilda uning tomiga vaqt shari oʻrnatildi, u har yili 31-dekabr kuni tushiriladi va buni kuzatish uchun millionga yaqin tomoshabin tashrif buyuradi.

Times Square maydoni dunyoda eng koʻp tashrif buyuriladigan va diqqatga sazovor joylardan biri boʻlib, har yili butun dunyodan 50 millionga yaqin tashrif buyuruvchilarni oʻziga jalb qiladi. Maydon „dunyo chorrahasi“ deb atalishi ham balki shu sabablidir. Shu jumladan ushbu maydondan har kuni 300 mingdan ortiq piyodalar va 115 ming haydovchi va yoʻlovchilar oʻtadi, unda 170 ming kishi ishlaydi. Tayms maydoni New York va butun AQShning ramzidir[1].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Brodvey

XVIII asrning ikkinchi yarmida bu hudud New York militsiya boshligʻi Jon Morin Skottga tegishli boʻlgan va u yerda Jorj Vashington qoʻmondonligi ostida xizmat qilgan. Hozirgi 43-koʻchadagi Skott saroyi yaqinida qishloq xoʻjaligi, xususan, otchilik bilan shugʻullanilgan[2].

Tayms maydoni

1904-yilda New Yorklik noshir Adolf Ochs (inglizcha: Adolph S. Ochs) oʻzining gazeta faoliyatini Longacre maydoni deb nomlanuvchi hududning markazidagi 42-koʻchada joylashgan yangi binoga (hozirgi 1-tayms maydoni) (inglizcha: Longacre Square) koʻchirdi. U New Yorkning oʻsha paytdagi meri Jorj Makklellanni u yerda metro bekati qurishga va uni Times Square deb nomlashga koʻndirgan. 1904-yil 8-aprelda shahar hokimi ishtirokida hudud tantanali ravishda qayta nomlandi va atigi 3 hafta oʻtgach, 46-koʻcha va Brodvey[3] burchagidagi bank devorida birinchi raqamli reklama paydo boʻldi.

1913-yilda qogʻoz kattaroq idoralarga koʻchib oʻtdi. Qadimgi Times binosi keyinchalik Ittifoq kimyoviy binosi deb oʻzgartirildi, hozirda esa 1-Tayms maydoni deb nomlanadi. Shuningdek, 1913-yilda tadbirkor Karl G. Fisher boshchiligidagi Linkoln avtomagistrallari assotsiatsiyasi Times Squarening janubi-sharqiy burchagidagi 42-koʻcha va Brodvey chorrahasini Linkoln shossesining sharqiy terminali sifatida, birlashgan hudud boʻylab birinchi yoʻl sifatida tanlaydi, u dastlab 13 shtat boʻylab Linkoln Park, San-Fransisko, Kaliforniya[4][5] ga 3389 milya (5454 km) boʻylab choʻzilgan.

1900-1910-yillarda Astor mehmonxonasi
Dempsini kutayotgan olomon — Karpentier, 1921-yil

New York shahri rivojlanib borishi bilan Times Square maydoni tez suratda teatrlar, kontsert zallari va yuqori darajadagi mehmonxonalar bilan toʻla madaniy markazga aylandi.

“ iqtibos matni . ”

Irving Berlin, Fred Astaire va Charli Chaplin kabi mashhurlarning hayoti 1910-yil va 1920-yillarda Times Square maydoni bilan chambarchas bogʻliq edi. Oʻsha paytda bu hudud yashil maydon (The Tenderloin)[6] laqabini oldi, chunki u Manxettendagi eng kerakli joy edi. Biroq, aynan shu davrda hudud qimor oʻyinlari va fohishalik koʻrinishidagi jinoyat va korrupsiya bilan oʻralgan edi, ayniqsa politsiya xodimi Karl Bekkerning[7] hibsga olinishi va keyinchalik jazolanishi koʻplab shov-shuvlarga sabab boʻldi.

1930-yilda Buyuk Depressiya boshlanishi bilan shaharda umumiy atmosfera oʻzgardi. Times Square maydoni oʻnlab yillar davomida eng xavfli hududlardan biri sifatida shuhrat qozondi. 1960-yillardan 1990-yillarning boshigacha turli xil tomoshalar, 24 soatlik ehtirosli kinoteatrlar, sayyohlar uchun arzon suvenirlar doʻkonlari, jinsiy aloqa doʻkonlari va kattalar uchun moʻljallangan teatr shahar tanazzulining mashxur ramziga aylandi[8]. Bu oʻzgarish Deymon Runyon asarlarida (inglizcha: Damon Runyon) yaxshi aks etgan. Bu asar asosida 1955-yilda "Yigitlar va qoʻgʻirchoqlar " filmi suratga olindi (inglizcha: Guys and Dolls). Oʻnlab yillar davomida bu hududga yondosh boʻlgan mahallalar xavfli hisoblangan. „Yarim tun kovboyi“ yoki „Taksi haydovchisi“ kabi mashhur filmlar Times Square maydonini oʻzida gavdalantirgan.

1980-yillarda New Yorkning ikki meri — Ed Koch va Devid Dinkins tomonidan tasdiqlangan uzoq muddatli rivojlanish rejasining bir qismi sifatida shahar markazining gʻarbiy qismida tijorat qurilishi boshlandi. 1990-yillarning oʻrtalarida shahar meri Rudolph Giuliani (1994-2002) hududni buzgʻunchilikdan tozalash, xavfsizlikni yaxshilash, pornografik kinoteatrlarni yopish va yangi sayyohlik joylari hamda yuqori darajadagi muassasalarni ochish uchun giyohvand moddalarni sotuvchilariga qarshi keskin choralar koʻrdi. Natijada, koʻplab behayo doʻkonlar yopildi yoki Bruklin va Kvinsning sanoat hududlariga koʻchirildi. Qayta qurish tarafdorlari ushbu hudud xavfsiz va toza boʻlib qolganini daʼvo qilmoqda. Tanqidchilar esa Doʻzax oshxonasi hududidagi kabi yaqin atrofdagi kam taʼminlangan aholi nohaq ravishda oʻz yashash honadonidan chiqarib yuborilganiga qarshilik birdirishardi.

1990-yilda New York shtati 42-koʻchadagi 9 ta tarixiy teatrdan 6 tasiga egalik qildi. Notijorat Yangi 42-koʻcha teatrlarni tiklash va taʼmirlashni nazorat qilish uchun tashkil etildi (inglizcha: New 42nd Street). Teatrlar esa Brodvey shoulari repertuarini yangiladi, yopildi yoki tijorat loyihalari uchun oʻzgartirildi. Endi Times Square 1, ayniqsa, har yili 31-dekabr kuni soat 23:59 da yangi yil boshlanishini bildiruvchi kristall sharni balandlikdan tushirilishi bilan mashhur boʻlib qoldi. Bu anʼananing boshlanishi The New York Times tomonidan 1907-yil 31-dekabrda salyutlar otish bilan boshlandi. Bu New York shahridagi asosiy yangi yil tadbiridir. Har yili yuz minglab odamlar butun maydon va qoʻshni koʻchalarni qamrab olgan holda oʻz koʻzlari bilan tomosha qilish uchun tashrif buyuradilar. Ikkinchi jahon urushi paytida esa ushbu anʼana cherkov qoʻngʻirogʻining jiringlashi bilan buzilib, bir daqiqalik sukutga almashtirildi.

1972-yilda koʻngilochar Dik Klark (inglizcha: Dick Clark) Amerika Qoʻshma Shtatlari boʻylab mashhur musiqa va sharhlar joʻrligida Times Squareda yangi yil kechasining har yili 30 daqiqalik koʻrsatuvini boshladi. Yangi yil arafasida maydonga oʻrtacha 750 ming tomoshabin toʻplanadi, 2000-yilda esa, taxminiy hisob-kitoblarga koʻra, 2 million kishi yigʻilib, nafaqat maydon va yaqin atrofdagi koʻchalarni, balki bir qancha qoʻshni hududlarni ham toʻldirib, 1945-yil avgust oyidagi rekordni yangiladi.

Times Square bugun[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muzey Madam Tusso „Ripley’s Believe It or Not“ — 42-koʻchada ikkita yangi attraksion
Tayms maydonidagi kristall shar
Times Square piyodalari
Kechki Times Square
" Yalangʻoch kovboy " — Times Squarening zamonaviy ramzlaridan biri

Brodvey teatrlari, juda koʻp yorqin neon reklamalar va televizor uslubidagi belgilar Times Squareni New York jonli hayotining ajralmas ramzlaridan biriga aylantirdi. Bu maydon esa shaharning yagona hududi boʻlib, uning aholisi yorqin reklama taxtalarini oʻrnatishi kerak edi[9].

Maydondagi neon reklamalar zichligi Las-Vegas bilan raqobatlasha oladi. Rasmiy ravishda Times Squaredagi bilbordlar „ajoyib“ deb nomlanadi (inglizcha: spectaculars).

1992-yilda Times Square Alliance (ilgari Times Square Business Improvement District sifatida taniqli edi) savdo sifati va hududning tozaligini yaxshilash uchun moʻljallangan korxonalar uyushmasi[10] sifatida oʻz faoliyatini boshladi. Maydonda hozirda ABC telekanalining Times Square studiyasi joylashgan boʻlib, u yerdan har kuni " Xayrli tong Amerika " koʻrastuvi, taniqli kompaniyalarning mashhur doʻkonlari: Toys „R“ Us, Virgin Records va Hershey’s ; jahon oshxonasi restoranlari va bir qator zamonaviy kinoteatrlar jonli efirga uzatiladi. Shuningdek, ushbu maydonda va uning yonida yirik moliyaviy, nashriyot va media korporatsiyalarning koʻplab bosh ofislari joylashgan. Maydondagi katta politsiya uchastkasi esa hududning xavfsizligiga taʼminlaydi. Garchi maydon oʻzining avvalgi ulugʻvorligining uchqunini yoʻqotgan boʻlsada, u oʻtmishdagi Disney parodiyasiga oʻxshaydi, deganlar bor.

Eng mashhur brendlar toʻgʻridan-toʻgʻri har yili yangi yil kechasi toʻplari tushiriladigan sayt ostida joylashgan — Toshiba reklama taxtasi, 1999-yilda oʻrnatilganda 37 million dollarga tushgan etti qavatli NASDAQ MarketSite displeyi va Coca-Cola kompaniyasiga tegishli va boshqariladigan yirik Samsung LED displeyidir. 2008-yil 4-dekabrda Times Squareda shamol va quyosh energiyasidan quvvat oluvchi birinchi ekologik toza displeylar paydo boʻldi[11].

2002-yil 1-yanvarda New York shahrining yangi saylangan meri Michael Bloomberg oʻz lavozimini tark etayotgan mer Rudolf Giuliani ishtirokida Plazada qasamyod qabul qildi. Marosimda esa naqd 500 ming kishi ishtirok etdi, tadbir esa 2001-yil 11-sentabr fojiasi munosabati bilan misli koʻrilmagan xavfsizlik choralariga amalgan qilgan holda oʻtkazildi. 7000 dan ortiq politsiyachi tadbir xavfsizligini taʼminladi — bu odatdagidan ikki baravar koʻp demakdir.

2003-yilning 14-avgustidan 2003-yilning 15-avgustigacha mintaqaning koʻplab qismini va Kanadaning ayrim qismlarini 24 soat davomida falaj qilgan elektr taʼminotidagi uzilishlar natijasida hududni qorongʻilik qopladi. 15-avgust, juma kuni kechqurun elektr taʼminoti nihoyat tiklandi.

2008-yil 6-mart kuni esa ertalabda kichik bomba haqida xabar berildi, bu kichik zararga olib keldi, hayriyatki, hech qanday yoʻqotishlar boʻlmadi[12].

2009-yil 26-fevralda New York meri Maykl Blumberg Brodvey boʻylab 42-koʻchadan 47-koʻchagacha boʻlgan yoʻllarni piyodalar yoʻliga aylantirilishini eʼlon qildi. 33-35-uylarda ham xuddi shunday qilingan. Bloombergning taʼkidlashicha, bu harakatlar New York shahrini ifloslanish darajasini pasaytirish, piyodalar ishtirokidagi baxtsiz hodisalar sonini kamaytirish orqali yanada yashashga qulay hudud qiladi"[13][14].

2010-yil 1-may kuni Times Squaredagi 43-46-chi koʻchadan bomba oʻrnatilgan avtomobil topilgani sababli aholi evakuatsiya qilingan. Toʻq rangli Nissan Pathfinder avtomobili 45-chi koʻcha va 7-avenyu burchaklarida toʻxtab turgan edi. Aniqlanishicha, bu teraktga urinish boʻlib muvaffaqqiyatsz yakunlangan va buning natijasida hech kim jabrlanmagan[15].

Панорама Таймс-сквера
Панорама Таймс-сквера

Asosiy binolar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Korporativ mavjudligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hududda quyidagi korporatsiyalarning asosiy ofislari mavjud:

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Times Square ads – a set on Flickr“. Flickr.com (2007-yil 20-yanvar). 2012-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 21-aprel.
  2. ↑ Ulam, Alex „John Jacob Astor: The making of a hardnosed speculator | The Real Deal | New York Real Estate News“. The Real Deal (2008-yil 2-iyun). 2010-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 21-aprel.
  3. ↑ „Times Square – New York, New York – Scenic at Night on“. Waymarking.com. 2012-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 21-aprel.
  4. ↑ „The Lincoln Highway Marker“. Hmdb.org. 2012-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 21-aprel.
  5. ↑ www.Cruise-IN.com. „The Lincoln Highway: Main Street across America“. Cruise-in.com (1919-yil 7-iyul). 2011-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 21-aprel.
  6. ↑ „Tenderloin facts“. Freebase (2009-yil 30-may). 2012-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 21-aprel.
  7. ↑ „Killer Cop: Charles Becker – Crime Library on“. Trutv.com (1912-yil 15-iyul). 2013-yil 12-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 21-aprel.
  8. ↑ „Times Square New York City“. Streetdirectory.com. 2012-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 21-aprel.
  9. ↑ Oser, Alan S. „GREAT WHITE WAY; Planning for a Brighter Times Sq.“. New York Times (1986-yil 14-dekabr). Qaraldi: 2009-yil 22-avgust.
  10. ↑ „Times Square Alliance“. 2010-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Tourist information center in former Embassy Theater
  11. ↑ Collins, Glenn „In Times Square, a Company’s Name in (Wind- and Solar-Powered) Lights“. New York Times (2008-yil 14-noyabr). Qaraldi: 2009-yil 22-avgust.
  12. ↑ BBC News March 6, 2008
  13. ↑ Vanderford, Richard „Walk, bike or sit, car-free, in Times Square and Herald Square“. New York Daily News (2009-yil 25-may). 2009-yil 26-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 22-avgust.
  14. ↑ „Трофимов, Антон. Десять мэров, у которых есть чему поучиться Сергею Собянину: 4. Майкл Блумберг, Нью-Йорк. Сделал Times Square пешеходной зоной — Forbes“. 2015-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 16-dekabr.
  15. ↑ Baker, Al; Rashbaum, William K.. „Police Find Car Bomb in Times Square“. The New York Times (1-may 2010-yil). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Times_Square&oldid=4218510" dan olindi