The Klingon Hamlet
| Muallif(lar) | William Shakespeare |
|---|---|
| Tarjimon(lar) |
|
| Muqova artist(lar)i | Phil Foglio |
| Mamlakat | United States |
| Til | English / Klingon |
| Janr(lar)i | Science fiction |
| Nashr etilgan sanasi | February 2000 |
| Nashriyot | Pocket Books |
| Sahifalar soni | 219 |
| ISBN | 0-9644345-1-2 |
| OCLC | 43443445 |
Klingon Gamleti yoki QoʻnoS Uilyam Shekspirning Gamlet asarining Klingon tiliga tarjimasi boʻlib, u birinchi marta Star Trek ilmiy fantastika franshizasida paydo boʻlgan.
Asar bir necha yil davomida Mark Shoulson, d’Armond Speers va Will Martinning fikr-mulohazalari va tahririy yordami bilan „Klingon Shekspirni qayta tiklash loyihasi“ ningNick Nicholas va Andrew Strader tomonidan tarjima qilingan. Loyihaga turtki boʻlgan "Yulduzli yoʻl VI: Ochilmagan mamlakat" filmidagi kansler Gorkonning „Siz Shekspirni asl Klingon tilida oʻqimaguningizcha uni tushuna olmaysiz“ degan soʻzlari turtki boʻlgan, loyiha Gorkonning iqtibosiga koʻra satirik uslubda yozilgan – Shekspir aslida Klingonlik („Wil’yam Sheq’spir“ deb nomlangan) va u Klingon imperiyasida davlat toʻntarishiga urinish haqida yozgan.
Rivojlanishga turtki boʻlgan sabablar.
[tahrir | manbasini tahrirlash]Star Trek VI filmidagi sahnada Klingon kansleri Gorkon uchun kechki ovqatda U „kashf qilinmagan mamlakat, kelajak“ uchun deya qadah koʻtaradi. Spock iqtibosni anglagan holda, „ Gamlet, 3-akt 1-sahnasiga“, javob beradi, qaysiki Gorkon Shekspirning „haqiqiy Klingon“ matni haqidagi bayonoti bilan javob bergan. Gorkon „Haqiqiy Klington“ matnidan iqtibos keltirmasa-da, boshqa bir qahramon Chang Klingoncha „taH pagh taHbeʼ“ (Yashamoq yoki oʻlmoq) soʻzlarini keltiradi. Film boshqa Shekspirga tegishli soʻzlar bilan toʻldirilgan [1]. „Ochilmagan mamlakat“ iborasi Gamlet asaridan keltirilgan.
Film rejissyori Nicholas Meyerning aytishicha, klingon Shekspirni oʻziniki deb daʼvo qilish gʻoyasi fashistlar Germaniyasining Ikkinchi jahon urushi oldidan Uilyam Shekspirni nemis deb daʼvo qilishga urinishiga asoslangan [2] .Urush paytidagi Britaniyaning "Pimpernel" Smith(1941) filmida ham xuddi shunday sahna koʻrinadi, unda nemis generali Shekspirdan iqtibos keltiradi [3].Buyuk nemis shoirimiz aytganidek, „yashamoq yoki oʻlmoq“ deyiladi unda. Vladimir Nabokov oʻzining Pnin romanida ham xuddi shunday holat kuzatiladi, u oʻzi rus tilini oʻqiganligi sababli rus tilidagi tarjimani ingliz tilidagi nashrdan afzal koʻradi: Lekin "Qachonki siz inglizcha versiyadagi butun umr esda qoladigan qolgan goʻzal, olijanob, jarangdor satrlarning birontasini Kronebergning Vengerovning rus tili tarjimasidan qidirsangiz, siz uni hech qachon topa olmaysiz. Bu juda qaygʻuli.
Tarjima va uning shakllari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Asarning inglizcha talqini „ haqiqiy klington“ matni bilan birga paydo boʻladi. „Haqiqiy Klingon“ versiyasi ingliz tilidagi versiyasidan oʻyin tarixini Klingon madaniyatidan kelib chiqqan deb aks ettiruvchi yoʻllar bilan farq qiladi. Kitobdagi maʼlumot boʻlimlari Klingon tilidagi asosiy matnning soʻzma-soʻz tarjimalari uni inson oʻquvchilari uchun tushunarli qilish uchun qanday qilib „moslashtirilgan“ boʻlishi kerakligini koʻrsatadi.
Muqaddima faux-akademik uslubni qabul qilib, spektaklning Klingon tilidan kelib chiqishi syujetning insoniy mavzu va motivlardan farqli ravishda asosan Klingon mavzulari va motivlariga asoslanganligidan dalolat beradi. Insoniyat madaniyati juda ibtidoiy boʻlib, u yaratilgan vaqt davomida bunday asar yarata olinmagan. Klingon versiyasining „oʻz-oʻzidan, toʻgʻridan-toʻgʻri va jonli sheʼrlari“ ni inglizcha versiyasining „boʻsh, ogʻir keskin burilishlari“ bilan taqqoslash, bundan tashqari hosila asari ekanligini aniq koʻrsatadi [4]. Muqaddimada, shuningdek, Shekspirning 16-asr oxirida yashagan inson shoiri ekanligi haqidagi tushuncha mavjud. Birlashgan sayyoralar federatsiyasi insoniyatni Klingonlarga qarshi birlashtirish maqsadida katta tashviqot kampaniyasini boshlaganidan soʻng, „tarixning bu soxtalashtirishidan umidvor boʻlganidan keyin oʻylab topilganligi taʼkidlanadi. Klingon madaniyatining yutuqlarini obroʻsizlantirish“ [4]. (Shekspir mualliflik savolini solishtiring.)
Nashrlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Klingon til instituti (KLI) 1996 yilda Daniya shahzodasi Hamlet: Qayta tiklangan Klingon versiyasi (ISBN 0-9644345-1-2)ni cheklangan 1000ta nusxada chop etadi. Matn qarama-qarshi sahifalarda ingliz va klingon tillarida parallel matn formatida taqdim etilgan. Tarjimalar tarjimaning tafsilotlarini aks ettiruvchi eslatmalarni oʻz ichiga oladi.
2000 yilda Pocket Books tarjimani savdo qogʻozi sifatida qayta nashr etdi (ISBN 0-671-03578-9).
Qoʻshimcha maʼlumot
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Smith, Kay (2004). „Hamlet, Part Eight, The Revenge or Sampling Shakespeare in a Postmodern World“. College Literature 31 (4): 137.
- ↑ Star Trek VI: The Undiscovered Country, Special Collectors Edition: Audio Commentary. Paramount Pictures.
- ↑ Barbara Hodgdon, W. B. Worthen, A Companion to Shakespeare and Performance, John Wiley & Sons, 2008, p.443.
- ↑ 4,0 4,1 Introduction, The Klingon Hamlet: Star Trek All Series, Simon and Schuster, 2012.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Klingon til instituti
- Shekspirni „Star Trek“ va „Star Trek“ uchun Shekspirga moslashtirish: „Klingon Hamleti“ va Karolina Kazimierchakning tarjima boʻshliqlari, Ommaviy madaniyat tadqiqotlari, 2010 yil